جامعه‌شناسی نه‌ دی

به گزارش وبگردی باشگاه خبرنگاران، وبلاگ واژگون در آخرین پست خود نوشت:

جامعه‌شناسی بنا بر مدعایی که در نام آن نهفته است می‌بایست از عهده تبیین و تحلیل مسائل اجتماعی بر آید. این گزاره که "رفتارهای اجتماعی خصلتی متمایز از رفتارهای فردی دارد" را می توان سنگ بنای ایجاد و ایجاب دستگاهی تحلیلی به نام جامعه‌شناسی دانست. اما به نظر می رسد این دستگاه تحلیلی آنگاه که با مسائل جامعه ایران مواجه می شود گویا دچار معضله‌ای می گردد که از عهده تبیین آن ناتوان است. اتفاقات و حوادث سیاسی-اجتماعی در ایران برای بسیاری از جامعه‌شناسان چنان غامض می‌نماید که اساسآ از ورود به آن یا لااقل قسمت عمده‌ای از آن پرهیز می‌کنند.

مسائل معاصر آن چنان که باید و شاید مورد مداقه و بحث قرار نمی‌گیرند و با نوعی سکوت و غفلت از آنها گذر می شود. چرا که عمده جامعه‌شناسان ایرانی فضای اجتماعی ایران را مستحیل در فضای عمومی جامعه جهانی تلقی می کنند. فلذا غالبآ از بررسی خاص جایگاه ویژه ایران، علی الخصوص ایران پسا انقلابی دچار غفلت می شوند. این غفلت، در برابر مسائل سیاسی روز حادتر است. گفتن اینکه، سخن از سیاست در ایران دارای هزینه است تنها نوعی فرافکنی است تا اذهان را از عدم خواست و اراده خود و شاید عدم توانایی خویش در تحلیل مسائل جاری اجتماعی منحرف کنند. از نظر بسیاری از روشنفکران و دانشگاهیان ما مسائل ایران، چیزی جدای از مسائل بین المللی (غربی) نیست پس اتخاذ رویکردی خاص و تشکیل پرونده جداگانه‌ای برای ایران، ضرورتی ندارد. اما آیا همین طرز فکر نیست که باعث نحیف شدن جامعه شناسی بومی می شود؟ به هر حال نمی توان انکار کرد که اولین شرط برای داشتن جامعه شناسی بومی، پرداخت به مسائل بومی است. از طرفی همان تحلیل‌گران معدودی نیز که به ایران پرداخته اند به دلیل همان طرز فکر ادغام و استحاله ایران در فضای غربی، به تکرار مکررات غربی درافتاده اند و وقایع ایران را نیز با همان عینک می نگرند و گویی تمام تلاش شان این است که تحولات ایران را به تاریخ غرب، منگنه کنند.

این طرز نگاه مضحک و سخیف به جامعه ایران مستلزم انکار تاریخی است که علی الخصوص در دوره معاصر بر این جامعه گذشته است. چطور می‌توان به راحتی چشم به مشروطه و ملی شدن صنعت نفت و 15 خرداد و 22 بهمن و جنگ تحمیلی و مقاومت همه جانبه این مردم در برابر اراده های شیطانی جهانی فرو بست و مدعی امتداد تاریخ ایران در راستای تاریخ غربی بود؟ جالب اینکه آن دسته از تحلیلگران به اصطلاح جامعه شناس آنگاه که در برابر انتخاب و خواست متفاوتی از جانب مردم مواجه می‌شوند که دستگاه های تحلیلی‌شان از تبیین آن دچار لکنت می شود یا به زیر میز کوبیده و با کولی بازی سعی در سیاسی جلوه دادن همه چیز دارند و یا اینکه حواس خود را پرت کرده و به تعطیلات تاریخ سفر می کنند.

واقعه نه دی و حضور گسترده مردم سراسر ایران و حتی آن عده از مردم غیر تهرانی که مستقیم درگیر حوادث پس از انتخابات 88 نبودند از همان دست پدیده هایی است که روشنفکران غربزده را الکن نموده است. سالهای پس از انقلاب، روزهای 22 بهمن شاهد مناسکی جمعی از جانب ایرانیان بود که به پاسداشت انقلاب کبیر اسلامی برگزار می شد اما نه دی نشان داد که حضور مردم در راه پیمایی 22 بهمن تنها یک حضور از سر عادت و شرکت در یک کارناوال جمعی نیست. نه دی نشان داد که همین مردم اگر انقلاب شان را مورد تعرض ببینند منتظر 22 بهمن نمی مانند. 22 بهمن یک روز بی روح و ایستا نیست که به برگزاری مناسکی تکراری متوقف شده باشد. 22 بهمن می تواند منتشر شود و نه دی یکی از تشعشعات آن است و نه تنها روز نهم دی بلکه تمامی روزهای سال می تواند 22 بهمن باشد.

پدیده های اجتماعی را نمی توان در خلا و فارغ از تاریخ و تبار آن بررسی نمود. جامعه، چوب و سنگ نیست که در خلا و شرایط آزمایشگاهی به زیر میکروسکوپ برده شود. واقعه ای چون نه دی را باید ذیل تاریخی فهمید که سرچشمه آن است. از این حیث نه دی واقعه ای اصیل است که از انقلاب اسلامی و خواست عمومی مردمی مسلمان در جهت نیل به جامعه ای مقاوم و مستقل سیراب شده است. وقایع اصیل، وقایعی ریشه دارند که چونان ساقه ای حیات آنها منبعث از شجره طیبه ای مستحکم است. در برابر وقایع اصیل می توان وقایع بی اصالت و بی ریشه ای را بر شمرد که سخت سست بنیادند. وقایع بی ریشه تابع احساساتی زودگذر اند که به هیچ بنیادی ارجاع ندارند. وقایع بی ریشه زود به افول می گرایند و سرد می شوند و قدرت انتشار نمی یابند. وقایع اصیل به هنگام وقوع تمامی عقبه خود را به میدان می آورند و به همین دلیل پر قدرت اند و پشتوانه نه دی همه تاریخ این ملت بود.