انتشار مصاحبه اختصاصي بي بي سي با طراح اصلي کودتاي 28 مرداد پس از 30 سال

ترجمه صداي کرميت روزولت: { اگر يادتان باشد بريتانياييها را از ايران بيرون کرده بودند، کارکنان شرکت نفت ايران و انگليس اکتبر 1951 از ايران اخراج شدند و تعطيلي سفارت بريتانيا هم سپتامبر 1952 بود. تقريبا دو ماه بعد از تعطيلي سفارت بريتانيا بود که سرويس اطلاعاتي بريتانيا اولين بار با من تماس گرفت. انتخابات امريکا تازه برگزار شده بود. 

انگيزه هاي اصلي اين عمليات يکي نفت و ديگري ترس از سلطه شوروي بر ايران بود. اولي براي بريتانيا مهم بود و دومي براي آمريکا. 

به محض اين که تحقيقاتم تمام شد و به اين نتيجه رسيدم که در صورت بروز شکافي مشخص بين شاه و مصدق، مردم و ارتش ايران از شاه حمايت خواهند کرد انجام عمليات هم قطعي شد. شاه نسبت به نيت آمريکا و بريتانيا در اين کار بدبين بود. در مرحله اول توافق شده بود که اشرف خواهر دوقلوي شاه به تهران برود و با او صحبت کند. سرويس اطلاعاتي بريتانيا با اشرف در سوئيس  تماس برقرار کرد و اشرف موافقت کرد که به تهران برود. رفت که شاه را در کاخش ببيند. اما شاه حرف اشرف را نپذيرفت بنابراين اشرف به سوئيس برگشت. دفعه بعد تلاش کرديم از طريق  ژنرال شوارتسکوف با شاه ارتباط برقرار کنيم. شاه اين بار هم فکر مي کنم  قانع نشد که ژنرال شوارتسکوف اختيارات لازم را براي مذاکره با او دارد. وقتي من او را ديدم شانس آوردم که من را شناخت مي دانست که روزولت نيامده است تا به او دروغ بگويد. 

قرار بود آيزنهاور در ميان يک سخنراني در سانفرانسيسکو پيامي به شاه ايران بدهد و از آن طرف چرچيل قرار شد تغييري در برنامه نيمه شب بي بي سي بدهد وقتي که برنامه را به شاه گفتم او گفت که لازم نيست من قانع شدم ولي من گفتم ببين بهتر است بگذاري کاري که مي خواهند را بکنند بنابراين آيزنهاور در سخنرانيش اين کلمات را گفت و چرچيل هم ترتيب دستکاري در سيگنال نيمه شب بي بي سي را داد. 

قرار بود که شاه رئيس گارد سلطنتي را به خانه دکتر مصدق در وسط شهر بفرستد تا او را بازداشت کند. ولي درست شب عمليات يکي از افسرها يا در صحبت با افسر ديگري بي احتياطي مي کند يا ظاهرا نظرش عوض مي شود. به هرحال تيمسار رياحي در جريان قرار ميگيرد و به سرعتش خودش را به خانه مصدق مي رساند. بنابراين وقتي ژنرال نصيري با چند تانک به خانه مصدق مي رسد مي بيند که نيروهاي ارتش منتظر او هستند. آنها اصلا نمي دانستند که ماجرا از چه قرار است به او اجازه مي دهند که فرمان شاهنشاهي را به دکتر مصدق ابلاغ کند و بعد هم دستگيرش مي کنند و براي مصاحبه مي برندش پيش تيمسار رياحي و رياحي مي گويد که فرمانهاي شاه براي عزل مصدق و جايگزيني سپهبد زاهدي به جاي او هر دو فاقد اعتبار هستند. ژنرال دو روز و نيم در زندان ماند تا اينکه ما پيروز شديم. 

آن روزها من در تهران بودم. شب آخر نزديک سفارت اقامت کردم. 

ماموراني داشتيم که خيلي خوب مي دانستند بايد چه کار کنند اينکه چطور بازار را برانگيزند و عليه مصدق راهپيمايي خياباني راه بيندازند و ارتش را به حمايت از راهپيمايي و مخالفت با مصدق ترغيب کنند. 

سر راه برگشت در لندن توقف کردم تا به سرويس اطلاعاتي بريتانيا گزارش بدهم که آنها گفتند چرچيل خيلي منتظر است شما را ببيند. او در بستر بيماري بود. من را به محل اقامت او بردند. بيشتر از دو ساعت در اتاقش بودم خيلي مشتاق بود بشنود چه اتفاقي افتاده است ملاقات ما بيش از دو ساعت طول کشيد.}

پس از گذشت شش دهه از کودتايي که با مداخله آمريکا و انگليس به سرنگوني محمد مصدق، نخست وزير دوران نهضت ملي شدن نفت ايران انجاميد، روز گذشته سازمان جاسوسي آمريکا تن به انتشار سندي داد که ايفاي نقش سازمان سيا را در اين کودتا اثبات مي‌کند.

اين نخستين سند است که مي‌تواند اذعان رسمي سيا مبني بر آن باشد که اين سازمان به برنامه‌ريزي و اجراي کودتاي 28مرداد 1332 در ايران کمک کرده است.

اشاره صريح به نقش سيا در يک کپي از سوابق داخلي اين سازمان با عنوان "مبارزه براي ايران" آمده است که تاريخ آن به اواسط دهه 1970 برمي‌گردد. 

اين سازمان نسخه‌اي به شدت سانسور شده از اين سند را در سال 1981 در قالب قانون اتحاديه آزادي‌هاي مدني آمريکا منتشر کرد، اما همه ارجاعات به TPAJAX، اسم رمز عمليات تحت رهبري آمريکا را در آن حذف کرده بود. اين ارجاعات اما در نسخه اخير وجود دارد.

بخش "اقدام مخفيانه" اين بار حذف نشده و براي نخستين بار حقايقي را در خصوص مشارکت اين سازمان در کودتا فاش مي‌کند.

در اين سند آمده است: "کودتاي نظامي که مصدق و کابينه او را سرنگون کرد، با هدايت سيا و به عنوان اقدام سياست خارجي آمريکا صورت گرفت. "

ديگر مواردي که سيا ديروز منتشر کرد؛ شامل فايل‌هايي از کرميت روزولت، افسر ارشد ميداني سيا در ايران حين کودتاست. اين اسناد جزييات جديد و همچنين عميقي را در خصوص اقدامات اين آژانس اطلاعاتي پيش و پس از عمليات فراهم مي‌کند.

بر اساس اسناد منتشر شده، عمليات کودتا شامل گام‌هاي متعددي بود که از جمله آنها مي‌توان به اين موارد اشاره کرد: توسل به تبليغات سياسي براي تحليل بردن مصدق از نظر سياسي، واداشتن پهلوي به همکاري، رشوه دهي به اعضاي مجلس، سازمان‌دهي نيروهاي امنيتي و ترتيب دادن تظاهرات خياباني. 

رسانه‌هاي آمريکايي فعال در زمينه سياست خارجي با انتشار اين اسناد جديد مي‌پرسند با وجودي که دو رييس جمهور آمريکا، بيل کلينتون و باراک اوباما به صورت علني به ايفاي نقش آمريکا در اين کودتا اذعان کرده‌اند، اين که چه شده سيا نهايتا تصميم گرفته است نقش خود را در اين خصوص، آن هم پس از گذشت اين مدت طولاني تصديق کند، هنوز مشخص نيست.

نشريه فارن پاليسي روي پايگاه اينترنتي خود در اين باره نوشته است: مسئولان طبقه‌بندي اطلاعات در دولت آمريکا به ويژه در جامعه اطلاعاتي اغلب ديدگاه متفاوتي درباره اين موضوعات دارند. آنها نگران افشاي "منابع و روش‌ها" حتي بابت عمليات‌هايي هستند که چند دهه پيش و با شيوه‌هاي تاريخ مصرف  گذشته همچون تبليغات سياسي صورت گرفته است. آنها هراس دارند که اين اطلاعات به دشمنان آمريکا کمک کند. آنها اصرار دارند يک دنيا بين آنچه به صورت عمومي و غيررسمي منتشر مي‌شود با آنچه دولت به صورت رسمي تصديق مي‌کند، وجود دارد. 

اسناد منتشر شده روي پايگاه اينترنتي "آرشيو امنيت ملي" آمريکا همچنين نشان مي‌دهد وزارت امور خارجه انگليس نيز نگران هر گونه اظهارنظر رسمي درباره مداخله‌اش در اين کودتا بوده است.

با وجود اذعان رسمي و مستند دولت آمريکا مبني بر دخالت در کودتاي28مرداد1332، اما تاکنون اين کشور بابت اين مداخله عذرخواهي رسمي نکرده است.

بر اساس این اسناد توطئه آمریکا برای سقوط دولت مصدق در چهار مرحله برنامه‌ریزی شده بود: