شاهکار معماری عهدصفوی در حال نابودی/ نم زدگی و موریانه در مسجد "آقانور" اصفهان

به گزارش گروه استانها باشگاه خبرنگاران از اصفهان ، بارندگی های فصل پاییز و زمستان سال های گذشته سبب شده تا دیواره ها، گنبد و محراب مسجد آقا نور دچار نم زدگی شده و کاشیکاری های معرق زیبای دیواره ها تخریب شود.

مجید شاه آبادی از نمازگزاران مسجد در گفتگو با خبر نگار مهر اظهار داشت: هرچند میزان بارندگی در شهر اصفهان طی سال ها گذشته بسیار کم بوده اما همین میزان بارش اندک به دلیل تخریب بخش هایی از سنگ های مرمر سقف شبستان مسجد به طور کامل وارد گنبد و سقف شده و سقف و گنبد مسجد را تهدید می کند.

شاه آبادی با اشاره به ترک های موجود در سقف و گنبد مسجد گفت: اگر به سرعت برای مرمت مسجد اقدامی صورت نگیرد و وضعیت موجود ادامه پیدا کند برگزاری نماز جماعت در مسجد از نظر امنیت برای نماز گزاران وجود نخواهد داشت و صدمات جبران ناپذیری به این اثر ارزشمند تاریخی وارد می شود.

 

به دلیل ساخت و ساز در اطراف مسجد ناکش ها دیگر کارایی ندارد

وی با اشاره به نم دیوار ها و محراب مسجد ادامه داد: به دلیل ساخت مدرسه در فضای برف انداز مسجد و آسفالت کف حیاط دیگر ناکش های مسجد کارایی نداشته و همین موضوع سبب شده تا نم و رطوبت تا حدود دو متری دیوارها ها نفوذ کند.

رطوبتی که سبب از بین رفتن کاشیکاری بسیار زیبای عهد صفوی به کار رفته در مسجد شده است.

علاوه بر این چند سالی است متولیان مسجد اقدام به سیمان کردن کف محراب مسجد کرده اند، موضوعی که سبب شده تا نم و رطوبت موجود در بنا به محراب نیز نفوذ کند.

مریم قاسمی استاد دانشگاه نیز با مشاهده نم و رطوبت موجود در دیواره های مسجد دلیل آن را این گونه توضیح داد: وجود نم در بناهای قدیمی بیانگر این موضوع است که بنا دیگر نمی تواند نفس بکشد.

 

قاسمی اظهار داشت: مصالح به کار رفته در بناهای تاریخی اصفهان عمدتا "ملات گچ" و" خاک" است مصالحی که نم و رطوبت دشمن اصلی آنها است.

در گذشته معماران و سازندگان بنا برای حفظ اثر از رطوبت برای بنای ساخته شده تمهیداتی چون ناکش پیش بینی می کردند به این صورت که کانال هایی را در اطراف بنا پیش بینی می کردند که به پشت بام و سقف بنا راه داشت و از طریق این فضاها جریان هوا در اطراف بنا بر قرار می شد و اگر رطوبتی در اثر بارندگی به بنا وارد می شود با عبور جریان هوا در این فضا های به اصطلاح "گربه رو" رطوبت از بین می رفت.

قاسمی ادامه داد: اما امروزه متاسفانه به دلیل تغییرات فیزیکی که در اطراف بناهای تاریخی از جمله بالا آمدن سطح معابر و کوچه ها و آسفالت کردن آنها به وجود آمده است، گربه رو یا هواکش های بناهای تاریخی مسدود شده و عملا کارکرد خود را از دست داده اند.

وجود شبکه فاضلاب فرسوده شهر یکی از عوامل نم زدگی بناهای تاریخی

علاوه بر این وجود شبکه فرسوده آب و فاضلاب شهر اصفهان علاوه بر بارندگی سبب شده تا رطوبت به آسانی به بناهای تاریخی نفوذ و به دلیل عدم کارآیی هواکش ها در بنا باقیمانده و سبب تخریب و از بین رفتن تزییات معماری و سازه بنا شود.

قاسمی ایجاد کانال های در اطراف مسجد را یکی از راه های عملی برای از بین بردن رطوبت دانست و گفت: برای برطرف کردن رطوبت موجود در دیوارها و محراب مسجد باید کانال های در اطراف مسجد ایجاد کرد و از طریقی این کانال ها را به پشت بام اتصال داد تا جریان هوا در کانال ها برقرار شود. البته می توان با کاهش سطح معابر و کوچه های اطراف مسجد امکان استفاده دوباره از ناکشهای مسجد را فراهم آورد که انجام این کار در عمل با توجه به حجم تغییرات فیزیکی که در فضای اطراف مسجد صورت گرفته بسیار مشکل و بعضا غیر ممکن است.

به گزارش مهر، در حال حاضر مسجد آقا نور در وضعیت مناسبی قرار ندارد و بارندگی های ماه های آینده اصفهان سبب تخریب بخشهای زیادی از این بنای ارزشمند صفوی خواهد شد هرچند مسجد آقا نور در سال 1365 به دلیل بمباران هوایی نیز دچار آسیب شد و بخشی از ایوان شرقی و بخش بزرگی از شبستان مسجد به دلیل لرزش های ناشی از انفجار فرو ریخت اما این بار نه بمباران هوایی بلکه موریانه ها و نم در حال تخریب و از بین بردن مسجد اند.

موریانه ها مهمانان ناخوانده شبستان مسجد

اکثر تیرهای چوبی که نقش نگهدارنده سقف شبستان مسجد را دارند توسط موریانه خورده شده و از بین رفته است. تعدادی از سنگ های مرمر سفید که به عنوان نورگیر در سقف شبستان استفاده می شود شکسته و آب باران با نفوذ به داخل سقف سبب تخریب بخش های وسیعی شده است.

البته شاه آبادی پس از یک سال پیگری وقتی دید تلاشش برای ترغیب مسولین سازمان میراث فرهنگی، اداره اوقاف و امور خیریه و شهرداری اصفهان بدون نتیجه است خود به صورت داوطلب برای جلوگیری از آسیب بیشتر به چوب های باقیمانده سقف اقدام به روغن کاری آنها نموده است شاید اگر این دلسوزی و احساس مسولیت وی نبود تاکنون بخشی از سقف شبستان مسجد به دلیل خورده شدن چوب ها ی نگهدارنده توسط موریانه بر سر نمازگزاران فرو می ریخت.

 

شاه آبادی در خصوص پیگری های صورت گرفته اهالی و نمازگزاران برای مرمت مسجد گفت: حدود یک سال است که از مسولین مختلف دعوت شده تا از مسجد بازدید و به طور مسقیم و بدون واسطه در جریان وضعیت مسجد قرار بگیرند، مسولین اداره میراث، اوقاف و شهرداری منطقه هم از مسجد بازدید کرده و همگی بر این موضوع که مسجد نیاز به مرمت دارد متفق القول هستند اما تاکنون اقدام عملی در این خصوص انجام نگرفته است.

مسجد آقا نور یکی از مساجد عهد صفوی است که ساخت آن در زمان شاه عباس اول آغاز و در اولین سال سلطنت شاه صفی به اتمام می رسد به همین سبب نام هر دو پادشاه در کتیبه اصلی مسجد در سر در شرقی نوشته شده است.

کتیبه سر در شرقی شروع سال ساخت بنا در سال 1034 و سال 1039 را به عنوان سال پایان کار نشان می دهد.

تاریخ 1291 نوشته شده در سردر شرقی و تاریخ 1258 و 1219 در ایوان جنوبی بنا مربوط به تزیینانی است که در قرن سیزدهم در مسجد انجام گرفته است.

بانی مسجد در کتیبه سر در آن "نورالدین محمد اصفهانی" معرفی شده و الحاقات بعدی آن به هزینه "محمد ابراهیم قزوینی" صورت گرفته است.

نام خطاطانی چون "محمد رضا امامی"، "میرزا نورا" و "محمود باقر شیرازی" در کتیبه های مسجد دیده می شود.

همه این شکوه و زیبایی در مسجد آقا نور که بخشی از فرهنگ گذشته اصفهان را در خود جای داده است این روزها در اثر غفلت مسولین و نبود اعتبار مالی در حال تخریب شدن است./ش