تفرجگاهی که بیش از 2 قرن قدمت دارد +عکس

به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران،  اگر تاکنون به خراسان شمالی بویژه بجنورد سفر کرده باشید، به احتمال زياد كوشك باغ علي‌آباد در روستاي علي‌ آبادكوشك شهرستان بجنورد را ديده ‌ايد يا حداقل نام آن را شنيده‌ ايد، درصورتی که ساكن این استان یا يكي از استان‌هاي همجوار يا ساير مناطق كشور هم هستيد و اطلاعي از اين باغ نداريد، خوب است بدانید كه در سه كيلومتري شمال شرقي مركز استان خراسان شمالي، روستايي به نام علي‌ آباد قرار دارد كه اگر به جنوب این روستا بروید، متوجه خواهید شد که در این منطقه باغ بزرگي ديده مي ‌شود با درختاني كهنسال كه نشان از قدمت طولاني آن دارد.

اين باغ 380 متر طول و 260 متر هم پهنا و در مجموع 88/9 هكتار مساحت دارد و در زمان حكمراني سردار مفخم حاكم بجنورد به عنوان محل تفرجگاه، شكار و... مورد استفاده قرار می گرفته است.

نخستين منظره‌ اي كه در بدو ورود به اين باغ توجه تان را به خود جلب خواهد كرد، رديف درختان سپيدار و گردوهايي است كه در دو سوي خياباني كه حدود پنج مترعرض دارد، كاشته شده است. اين محدوده پر است از درختان چنار و سرو، اقاقيا و گلبوته ‌هايي كه زيبايي آن را دوچندان مي ‌كند.

در مركز اين باغ قديمي بنايي تاريخي ديده مي‌‌شود كه آن را كوشك علي آباد مي ‌نا‌مند. ساختماني كه متعلق به حكمرانان شادلو بوده و مهمترين الگوي باغ ايراني در خراسان شمالي به شمار مي‌ رود، قدمت اين بنا هم مانند باغ به بيش از 2 قرن مي‌رسد.

درباره معماري ساختمان آن نيز بايد گفت كه اين كوشك چهار ورودي دارد كه هر ورودي در يكي از جهت‌هاي اصلي قرار دارد. طرح كلي آن در طبقه همكف شامل يك حوضخانه با سقف گنبدي در مركز مي‌شود كه 2 اتاق در ضلع شرقي و غربي دارد.

به طور دقيق ‌تر این بناي 2 طبقه‌ 6 متر ارتفاع دارد و پايه‌هاي آن از آجر و سنگ و ديوارهاي آن از خشت خام است. اگر با دقت به سقف و ديوارهاي اطراف آن نگاه كنيد متوجه خواهيد شد كه سقف با استفاده از تيرهاي چوبي ساخته شده است.
 
  هنر گچکاری زير سقف حوضخانه

براي ورود بايد از فضايي بگذريد كه زماني جايگاه در چوبي به ابعاد 5/2 در 15/2 متر بوده است. با گشتي كوتاه در ساختمان يا همان كوشك متوجه مي‌ شويد كه بنا زماني در برگيرنده اتاق‌ هاي مسكوني و حوضخانه ‌اي بوده است كه ساكنان از آنها استفاده مي‌ كرده اند. در زير سقف حوضخانه رسمي ‌بندي و كاربندي‌هاي زيباي گچي را خواهيد ديد كه گوياي هنر معماري ايراني است. براي رفتن به طبقه دوم اين بنا هم بايد از پلكان‌هايي استفاده كنيد كه در ساختمان تعبيه شده‌اند، طبقه دوم ساختمان نيز با استفاده از6 پنجره اشراف كاملي بر فضاي اطراف خود دارد.  مصالح به كار رفته در اين بناي دو طبقه خشت، ملات و گچ تيره است.

ديگر اينكه حوضخانه با سقفي گنبدي محصور شده كه هنوز آثار گچبري ‌هاي روي آن قابل رويت است. اطراف آن نيز 24 طاقچه مربع شكل قرار دارد كه هر يك از آنها حدود 30 سانتي متر عمق و 90 سانتيمتر عرض دارند. كف حوض نيز با كاشي‌هايي كه آبي رنگ هستند پوشانده شده است و در زماني كه اين بنا محلي براي استراحت افراد بوده جوي آبي از ضلع شمالي بنا وارد آن شده و از سمت جنوب با شيب ملايمي خارج مي‌ شده است. البته اين را هم بگويم كه آب مورد نياز براي اين حوض و باغ از 2 رشته قناتي كه در شمال روستاي علي آباد قرار داشته تامين مي‌ شده است.
 
  سفرنامه های قدیمی و بنایی تاریخی

از اين بنا در برخي از سفرنامه‌ هاي قديمي نيز نام برده شده، به طور مثال چارلزمك گريگور در سفرنامه خود، «شرح مسافرت در ايالت خراسان و سرحد شمال غربي افغانستان» به آن اشاره كرده است، ناصرالدين شاه قاجار هم در سفرنامه دوم خود به اين باغ اشاره كرده وآن را از املاك سهام‌الدوله يا همان كلاه فرنگي دانسته است.

 زماني كه اين كوشك براي خود رفت و آمدي داشته به عبارتي، در زمان حكمراني سردار مفخم حاكم بجنورد هم اين كوشك تفرجگاهي براي گذران وقت و شكار حكمرانان بوده است. اين باغ و بناي تاريخي با شماره 4953 در سال 1370 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده و در سال‌هاي گذشته مرمت شده است که در حال حاضر علاقه‌مندان مي‌توانند از آن ديدن كنند. در سال 86 برای پيشگيري از تخريب، این بنای تاریخی تحت مرمت اضطراري قرار گرفت و عمليات آوار برداري و شمع بندي در ضلع غربي بنا از همان سال آغاز شد.

برای انجام طرح مطالعاتي مرمت و احيای آن200 ميليون ريال اعتبار در نظر گرفته شد. همچنين اعتباري بالغ بر 250ميليون ريال را براي استحكام بخشي و بازسازي پوشش گنبدي كوشك در سال 88 اختصاص یافت تا بخش های مختلف این بنا از جمله پله‌هاي دسترسی به طبقه فوقاني سقف طبقه همكف مرمت و سقف نخستین طبقه نیز مورد بازسازی قرار گیرد. به گفته بسیاری از کارشناسان میراث فرهنگی و گردشگری این باغ به عنوان مکانی برای تفرج مسافران قابل استفاده است و می‌تواند درآمدزا بوده و زمینه را برای ارتقای وضعیت اقتصادی منطقه فراهم آورد.

جالب است بدانید که در گذشته باغ علی آباد پر از درختان و گل های متفاوت بود ولی اکنون جز تعدادی درخت که قدمت برخی از آنها  به 300 سال می رسد اثری از گل و سایر گیاهان در آن نیست.