راهبردهای داعش در سوریه و عراق چیست؟/ چگونه می‌توان به هسته این گروهک ضربه وارد کرد؟

دانلود PDF

از آنجايى كه جنگ عليه داعش درحال سرعت گرفتن است، توانایی گروه در كنترل مستمر مخاصمه، به طور جدى مورد سنجش واقع خواهد شد.

به گزارش سرويس بين‌‌الملل باشگاه خبرنگاران، غافلگيرى، تحرك و رفتار بيرحمانه دشمن". اين طرح داعش در سوریه و عراق براى بلعيدن بخش هايى از اين دو سرزمين در چند ماه گذشته بوده است. براساس تحليل هاى تازه از ظرفيت ها و تاكتيك هاى داعش، - که اينك خود را "دولت اسلامی"(!) می خواند - با توجه به تجديد قواى رقبا ممكن است تروريست هاى اين گروه مجبور به عقب نشينى از ميدان هاى نبرد شوند.

"مايكل نايتز"، كه در سراسر عراق كار كرده و هم اينك به عنوان محقق در موسسه واشنگتن در امور خاور نزديك مشغول به فعاليت است، مى گويد: اگر همزمان از چند جبهه به داعش حمله شود و يا متحدان كمكى شان شروع به ريزش كنند، داعش به عنوان یک نیروی دفاعی، ممکن است در تلاش برای نگه داشتن زمین برآيد.

به گفته نايتز، نيمكت داعش از برنامه ريزان نظامى با استعداد، يعنى كهنه سربازان شورش هاى عراق در جريان اشغال نظامى اين كشور توسط آمريكا تشكيل شده است. داعش متشكل از تروریست‌های خارجى است كه پيشتر در چچن و بالكان جنگيده‌اند. نايتز در آخرين شماره "سنتينل"، "نشريه مركز مبارزه با تروريسم"، مى نويسد: از آنجايى كه جنگ عليه داعش درحال سرعت گرفتن است، توانایی گروه در تشكل و كنترل مستمر مخاصمه، به طور جدى مورد سنجش واقع خواهد شد.

به عقيده تحليلگران نظامى، موفقيت كنونى داعش بيش از آنكه كه به برنامه ريزى دقيق "ابوبكر البغدادى" در بازسازى مجدد گروه بستگى داشته باشد، مرهون ضعف رقبايش بوده است.

*** ارعاب پراکنی سلاح اصلی داعش است

اين جنگ استنزاف شامل كارزارى به منظور ارعاب و قتل اعضاى بلندپايه نيروهاى امنيتى عراق در سال گذشته مى شود، كارزارى كه البغدادى آن را درو كردن سربازان مى خواند. البغدادى یک ساختار فرماندهی ساخته كه به جهت ترکیب کنترل متمرکز از طريق مديريت در سطح محلی طراحى شده است. این طرح در خلال سال هاى ٢٠١٢ و ٢٠١٣، که گروه موجى از خودروهای بمب گذاری شده را به مکان های مختلف در سراسر عراق روانه كرد، بسیار موفق بود . سه خودروی بمب گذاری شده و یک بمب کنار جاده اى كه اوايل هفته گذشته در منطقه تحت كنترل كردها، کرکوک ، جان دستكم ٢٠ نفر را گرفت، شاهدى بر اين مدعا است.

داعش اين تاكتيك را در كارزار نظامى فعلى خود نيز به كار بسته است. نايتز مى گويد: اوايل ماه جارى ميلادى، حمله اى به خوبى برنامه ريزى شده عليه شهر كردنشين "جلولا" با انفجار يك خودروى انتحارى آغاز شد كه جان ٢٠ نیروی كرد را گرفت، سپس يك تانكر حاوى مواد منفجره و تعدادى بمب گذار انتحارى در مركز شهر منفجر شدند و در پى آن ١٢ پست ايست و بازرسى مورد حمله پيكارجويانى با يونيفرم هاى كردى قرار گرفت.

این چند بمب گذاری انتحاری ترس و وحشت را در میان شهروندان عادى و مخالفان نظامی به طور یکسان القاء كرد. اين تاكتيك شوك و ترس داعش است كه با چالاكى و سرعت واحد هاى اين گروه درآميخته است. نايتز مى گويد: كوچكى نسبی عراق، که در آن جاده های هموار به كاروان هاى بزرگ اجازه می دهد در عرض يك روز فاصله زيادى را طی كنند، به یک نیروی تهاجمى توانايى تمرکز نیروهایش در يك منطقه عملياتى را مى دهد.

ادعاهايى مبنى بر استفاده داعش از تانك هاى ام ١ ابرامز و هاموى هاى (خودروهاى نظامى) ساخت آمريكا، كه از ارتش عراق به غنيمت گرفته شده ، وجود دارد. گاهى اوقات زره پوش هاى سنگين تفاوت هاى عمده اى ايجاد مى كنند. اوايل ماه جارى ميلادى، داعش با بهره گيرى از يك تانك تى ٥٥ متعلق به دوران شوروى مانع از تلاش براى شكستن حصر آمرلى شد. اما حملات هوايى جزئى ايالات متحد هم اينك تعادل منطقه را در اطراف سنجار و سد موصل تغيير داده است.

نايتز به سى ان ان گفت: با وجود اينكه داعش بدون شك ٢٠٠ تا ٣٠٠ هاموى در اختيار دارد كه قادر است ماه ها، پيش از آنكه به قطعات يدكى نياز پيدا كنند، از آنها بهره بردارى كند، شمار ديگر خودروهای زرهی آمريكايى بسيار اندك است. بخشى به اين دليل كه راهبرى و نگهدارى چنين وسايط نقليه اى بسيار پيچيده است. از آنجاييكه نيروهاى ارتش عراق نيز در نگهدارى آنها با مشكلاتى روبرو بوده اند، تعداد اندكى از اين وسايط نقليه سالم در شرايطى مطلوب به چنگ داعش افتاده است.

به گفته نايتز، شواهدى دال بر توانايى داعش در راهبرى تانك هاى ام ١ ابرامز و همچنين توپ هاى آمريكايى ١٥٥ ميلى مترى هوويتزر در دست نيست. پيش از ماه ژوئن گذشته، داعش خودروهاى زره پوش مجهز به سلاح سنگين در اختيار داشت كه به وسيله آنها بر پست هاى نگهبانى مجهز به سلاح سبك ارتش عراق غلبه مى كردند. نايتز با اشاره به باز پس گيرى سد موصل توسط نيروهاى عراقى و كرد مى گويد: اما در مواجهه با نيروى هوايى آمريكا و حتى تجديد قواى آهسته نيروهاى امنيتى كرد و عراقى، چنين وسايط نقليه اى به تله هايى مرگبار مبدل شدند.

*** بی فایده جلوه دادن مقاومت دشمنان بالقوه

بى فايده جلوه دادن مقاومت از جانب دشمنان بالقوه، بخشى حياتى از راهبرد داعش به حساب مى آيد. ماه گذشته ميلادى، تحولات قبيله اى در شهر زاويه در استان صلاح الدين با شليك مداوم خمپاره داعش مواجه گشت كه شهر را تقريبا با خاك يكسان كرد. كسانى نيز كه قصد بازگشت مجدد به زاويه را داشتند از تصميم خود منصرف شدند.

"جسيكا لوييس" از موسسه مطالعات جنگ مى گويد: اگر افراد محلى گمان كنند كه قادر به مقاومتى موثر عليه داعش نيستند، بعيد است حتى براى نيل به آن تلاشى صورت دهند.

احتمالا داعش به منظور پوشش منطقه اى وسيع از شمال سوريه تا مركز عراق، تنها ١٥ هزار نیرو در اختيار دارد. بنابراين توسل به حيله و نيرنگ براى دستيابى به موفقيت امرى حياتى است. در بسيارى از مواقع به نظر مى رسد داعش مناطقى را مورد حمله قرار مى دهد كه پيشتر نيروهاى عراقى و كرد آنجا را ترك كرده اند. اوايل ماه جارى ميلادى، پس از آنكه نیروهای كرد "جلولا" را به منظور مواجهه با داعش در مخمور ترك كردند، تروريست ها به شهر يورش بردند.

به گفته نايتز، اين حقيقت كه تعداد نسبتا كمى نیروی داعش در هر مايل مربع وجود دارد، توضيح مى دهد كه چرا به دليل ترس از شورش مردمى و خبرچين ها داعش ترجيح مى دهد جمعيت برخى از شهرها كاهش يابد. اين امر مى تواند مانند شمشيرى دولبه عمل كند، چرا كه زيستن در ميان شهرهاى با تراكم جمعيتى بالا نوعى حفاظت براى گروه به ارمغان خواهد آورد و حملات هوايى، هرچند محدود و هدفمند، ممكن است به سود داعش تمام شود.

لوييس مى گويد: با وجود اين تصور كه ائتلافى پنهان يا آشكار بين ايران و آمريكا در برابر سنى ها شكل خواهد گرفت، حملات هوايى به قلب مناطق سنى نشين عراق و سوريه احتمالا به درگيرى هاى فرقه اى در منطقه دامن خواهد زد.

*** پررنگ کردن اختلافات بین قبیله ای

داعش همچنين براى تثبيت موقعيت خود هيزم به آتش رقابت هاى بين قبايل مى ريزد. نايتز مى گويد: از جمله اين اقدامات مى توان به برانگيختن احساسات ضد كردى در ميان قبايل عرب اطراف جلولا اشاره كرد.

این تدابير محلی ممکن است برای مدت زمانى كارگر افتد، اما به احتمال زیاد داعش با مخالفت های شدیدتری روبرو خواهد شد. بهره گيرى از تاكتيك غافلگيرى هم رفته رفته ارزشش را از دست خواهد داد، چرا كه اين تاكتيك مورد مطالعه قرار گرفته و بويژه نيروهاى امنيتى عراقى و كردها حالا از اطلاعات همزمان هواپيماهاى جاسوسى آمريكا بهره مى برند. به گفته نايتز، منابع كردى به وى گفته اند كه دو هفته پيش نيروهاى داعش سعى داشتند با استفاده از تاريكى هوا به شهر توزخورماتو يورش برند. اما ستيزه جويان داعش توسط ارتش آمريكا شناسايى شده و مختصات محل استقرارشان در اختيار توپخانه نيروهاى كرد قرار گرفت.

نايتز به سى ان ان گفت: به نظر مى رسد نيروهاى ويژه ارتش آمريكا در خط مقدم در حال فعاليت و شناسايى اهداف هستند. پرسنل مقر فرماندهى ايالات متحد در مركز عمليات مشترك واقع در اربيل (مركز اقليم كردستان عراق) در حال كمك به كردها و نيروهاى ارتش عراق براى ارايه مختصات اهداف عمليات و جلوگيرى از آتش خودى هستند.

و مسئله بعدى بالا رفتن انتظارات هواداران داعش از اين گروه است. اما اعلام خلافت توسط البغدادى به معنى آن است كه داعش بايد نشان دهد توانايى دفاع از استحكامات خود را داشته يا دستكم از حمله رقبايش جلوگيرى خواهد كرد.

داعش توانايى ابتدايى خود در دفاع از دستاوردهايش، ساخت خاكريزها، تله گذارى در جاده ها و تخريب پل ها را نشان داده است. اما موقيت هاى دفاعى اين گروه و ضد حملات قابل پيش بينى اش، نيروهايش را بيش از پيش در معرض حملات هوايى قرار مى دهد.

نايتز به سى ان ان گفت: شيوه دفاعى داعش از دو مولفه تشكيل شده است. آنها از بمب های کنار جاده ای و خودروهاى حامل بمب هاى كنترل از راه دور به عنوان مواد منفجره جايگزين در امتداد مسیرهای اصلی و در شهرهای کلیدی بهره مى برند.

اولويت كليدى ديگر داعش ضد حمله است، اين عمل واكنشى غريزى به از دست دادن زمين است. داعش سازمانى است كه بيشتر ترجيح مى دهد در حال حمله باشد، اگرچه تاكتيكى و به عنوان بخشى از عمليات دفاعى. اما در هنگام ضد حمله، كاروان هاى داعش شكارى آسان براى نيروى هوايى آمريكا و حتى خلبانان عراقى هستند.

و اگر داعش بيش از حمله به دفاع بپردازد، كه محتمل به نظر مى رسد، ممكن است جوامع سنى كه داعش را پذيرفته و از آن حمايت كرده اند بار ديگر در مورد تصميم خود تامل كنند.

به گفته نايتز اگر نيروهاى امنيتى عراقى و نيروهاى كرد حملات انتخابى را در ميادين نبردى گسترده ترتيب دهند، داعش و متحدانش بى شك متفرق مى شوند، بويژه اگر قابليت حركت و ضد حملات با تعداد نيروى زياد آنها محدود شود.

نقطه آسيب پذير ديگر ممکن است خطوط ارتباطی بین رقه در سوریه، ستادهاى اداری داعش، و واحدهايش در عراق باشد. نايتز به سى ان ان گفت: به دو نيم كردن محل خلافت داعش هدفى كليدى است، هم به منظور تضعیف روایت خلافت فراملى و هم كاهش تشريك مساعى ميان دو گروه تروریستی كه پشت به پشت يكديگر مى جنگند.