اجلاس بازنگری NPT؛ تریبونی برای آشنایی جهانیان با خطر سلاح‌های اتمی 5 قدرت جهان

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی باشگاه خبرنگاران؛ معاهده عدم اشاعه(NPT) تنها معاهده بین‌المللی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای است که در سال ۱۹۷۰ به عنوان قانون بین‌المللی به رسمیت شناخته شد.

در آن مقطع پنج عضو دائم شورای امنیت (امریکا، روسیه، چین، فرانسه و انگلیس) دارای سلاح هسته‌ای بودند، بعد از معاهده NPT کشورهای هند، پاکستان، کره شمالی و رژیم اسرائیل نیز به سلاح هسته‌ای مجهز شدند. این سه، تنها بازیگرانی هستند که حاضر به امضای معاهده NPT نشده‌اند.

بررسی گزارش‌ نهادهای تخصصی بین‌المللی نشان می‌دهد که از مجموع ۶۴ اقدام «برنامه عمل» حدود ۲۸ مورد به طور متوسط اجرا شده، اجرای حدود ۲۱ مورد بسیار ضعیف بوده و ۱۵ مورد در حد صفر پیشرفت داشته است، اما نکته اساسی این است که اکثر ۲۸ موردی که به طور متوسط اجرا شد، مربوط به همکاری‌های انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای است و ۱۵ موردی که ابداٌ پیشرفتی نداشته، مربوط به خلع سلاح است.

اما قدرت‌های جهانی از هر نوع اقدام ظالمانه نسبت به ایران ابایی نداشته و با وجود اینکه ایران عضو معاهده است و بمب هسته‌ای هم ندارد، تحریم‌های ظالمانه‌ای در طی این چند سال به ایران تحمیل کرده‌اند.

سال 1964، کشور‌های هسته‌ای یعنی چین، روسیه ،‌فرانسه ، شوروی و آمریکا سلاح‌های هسته‌ای خود را آزمایش کرده و در حال توسعه آن بودند. دیپلماسی چند جانبه اولیه در این زمینه موجب گردید که مجمع عمومی سازمان ملل چند قطعنامه در این رابطه به تصویب برساند که از جمله مهمترین آنها قطعنامه 1665 است که به اتفاق آراء به تصویب رسید. مجمع عمومی در این قطعنامه بر ضرورت امضای قطعنامه‌ای بین‌المللی توسط کلیه کشور‌ها بالاخص کشور‌های هسته‌ای به منظور کنترل و عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای تاکید کرد.

مجمع عمومی در قطعنامه شماره 2028 سال 1965 خود نیز از کمیته 18 نفره خلع سلاح خواست که به موضع عدم تکثیر سلاح‌های هسته ای توجه فوری مبذول دارد و مذاکرات درباره یک معاهده بین‌المللی را برای این منظور شروع نماید متعاقب این تحولات متون مختلفی از پیش نویس معاهدات توسط آمریکا و روسیه (شوروی سابق) به مجمع عمومی و کمیته 18 نفره تسلیم شد که نهایتاً‌ منجر به طرح معاهده NPT و تصویب آن گردید.

طبق ماده 1 کشور‌های هسته ای متعهد می شوند که سلاح‌های هسته‌ای را به سایر کشور‌ها منتقل نکنند و یا به آنها در زمینه دستیابی به سلاح هسته‌ای کمک نکنند طبق ماده 2 کشور‌های غیر هسته‌ای متعهد می شوند که به دنبال سلاح اتمی نباشند طبق ماده 3 کشور‌های غیر هسته‌ای متعهد می شوند تاسیسات خود را با امضای قراردادی تحت پادمان آژانس بین‌المللی اتمی قرار دهند طبق ماده 4 حق لاینفک کشور‌ها برای اسفتاده صلح آمیز به رسمیت شناخته شده است . طبق ماده 6 کشور‌های هسته‌ای متعهد می شوند تا با حسن نیت مذاکرات خود برای رسیدن خلع سلاح هسته‌ای را دنبال کنند . ماده 10 می گوید که در مراحلی از جمله اعلام دلیل این کار به شورای امنیت،‌ با ذکر وقایعی که سبب شده منافع عالی آن کشور به خطر بیافتد می تواند از معاهده خارج شود.

طبق بند 3 ماده 8 NPT ، هر 5 سال یک بار کنفرانسی متشکل از کلیه اعضای معاهده جهت بازنگری و بررسی چگونگی اجرای مفاد مختلف معاهده ارائه را کار‌های لازم جهت اجرای بهتر معاهده برگزار می گردد. در این رابطه تاکنون 8 کنفرانس بازنگری برگزار شده است. مهمترین آنها که منجر به حصوب نتیجه شده‌اند کنفرانس‌های بازنگری 1995 و 2000 بوده‌اند.

در این زمینه، پیگیری جدی تعهدات کشور‌های هسته‌ای ( موارد عدم پای بندی آنان ) مبنی بر امحاء سلاح‌های هسته‌ای طبق ماده 6 تاکید بر استفاده‌های صلح آمیز از انرژی هسته‌ای، تقویت همکاری‌های هسته‌ای صلح آمیز بین کشور‌های عضو،‌جهان شمولی معاهده به ویژه در منطقه خاورمیانه و اجرای قطعنامه خاورمیانه ( تحقق منطقه عاری از سلاح‌های هسته‌ای ) مصوب کنفرانس بازنگری و تمدید نامحدود معاهده در سال 1995 از جمله اهداف جمهوری اسلامی ایران در کنفرانس مزبور می باشد ودر این زمینه مقالات کاری جهت ارائه به کنفرانس از سوی کشورمان آماده شده است. 

قدرت‌های بزرگ با متمرکز کردن جهان روی مسأله هسته‌ای ایران، راه فرار از تعهدات خود را باز کرده‌اند. این وظیفه مردان دیپلماسی ایران است که با ابتکارات خود، این مسیر انحرافی را سد کرده، جهان را متوجه خطرات بیشتر از ۲۰ هزار سلاح اتمی ۵ قدرت جهانی کنند و برای عملیاتی کردن ۶۴ اقدام «برنامه عمل» معاهده NPT گام‌های بلند و کشیده‌ای بردارند.

تلاش برای جلوگیری از اشاعه سلاح‌های اتمی و اجرای کامل NPT و به رسمیت شناختن حق کشورها برای دستیابی به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای از موضوعاتی است که نمایندگان ایران در اجلاس بازنگری NPT در نیویورک می‌باید مورد تاکید قرار دهند. ایران به عنوان عضو آژانس بین المللی انرزی اتمی، تاکنون با عمل به تعهداتش، بیشترین همکاری را با این سازمان داشته است و بدیهی است که باید از حقوق مشروع خود در چار چوب معاهده بهره¬مند شود. آژانس نیز موظف به ارائه کمک به اعضاء در مسائل فنی است تا از دانش هسته¬ای برای اهداف صلح¬آمیز بهتر استفاده شود.

ایران که عضو متعهد آژانس است و معاهده NPT را امضا کرده است، نگرانی‌های زیادی درباره رعایت نشدن بندهای مهم NPT دارد. یکی از این نگرانی‌ها تحمیل استانداردهای دوگانه به اعضاء و طفره رفتن دارندگان سلاح هسته‌ای از امحای این سلاح‌هاست. بنابراین، این مسئله باید به طور جدی مدنظر نمایندگان جمهوری اسلامی ایران باشد. به هر حال، امروز پس چندین دور مذاکره فشرده هسته‌ای با 1+5 در نقطه‌ای ایستاده‌ایم که بر جهانیان ثابت شده است که ایران به هیچ عنوان به دنبال سلاح اتمی نیست. این ظرفیت که پس از توافق موقت ژنو و توافق مقدماتی لوزان حاصل شده است می‌باید به نحو شایسته‌ای مورد استفاده نمایندگان ایران در این اجلاس برای پیشبرد مواضع کشور قرار گیرد. 

اما مهم‌تر از متن اجلاس و برنامه‌های آن، مسئله‌ای که باید به عنوان یک فرصت برای نمایندگان ایران به رهبری محمدجواد ظریف غنیمت شمرده شود، مذاکرات و گفتگوهای دوجانبه و چندجانبه کشورهای شرکت کننده در حاشیه‌های اجلاس است. این گفتگوها می‌‌تواند گسترهای از بحث هسته‌ای تا ارتقا روابط سیاسی و اقتصادی را در برگیرد. اما چیزی که در شرایط کنونی در اولویت مذاکره تیم ایرانی قرار دارد، بحث در جریان تدوین متن توافق جامع و تفسیرهای متفاوتی است که طرف‌های مذاکره کننده پس از بیانیه لوزان از توافق مقدماتی داشتند. دیدارهای دوجانیه ظریف با جان کری و موگرینی در حاشیه این اجلاس می‌تواند به برطرف ساختن این سوء تفاهمات کمک کرده و راه را برای توافق نهایی تسهیل کند.