مصطفی خرامان: نویسنده‌ها، عامل تداوم فرهنگی جامعه‌اند

حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران - مریم محمدی؛ مصطفی خرامان نویسنده داستان کوتاه و رمان از پرکارترین نویسندگان کشورمان است. متولد 1334 و نویسنده داستان‌های نوجوانان. او در سال گذشته مدیر انتشارات افق بود. برخی از آثارش عبارت اند از: «خوب، بد، زشت»، «روز تولد»، «حادثه چهارم»، «فصل زرد» و... او می‌گوید در چند سال اخیر ادبیات ما نویسنده ماندگاری را معرفی نکرده است و تا زمانی که ادبیات خود را باور نکنیم، جایگاهی جهانی نخواهیم داشت.

گفتگوی کوتاه ما را با او می‌خوانید:

من سال‌ها قبل از انقلاب وارد عرصه نویسندگی شدم، اولین بار در سال 60 بود که داستان کوتاهی از من در جنگ داستانی حوزه به چاپ رسید. بیشتر کارهای تألیف انجام می‌دهم و عمده فعالیتم در عرصه ادبیات کودک و نوجوان است.

بله، رمانی دارم با عنوان «بازجویی خانواده قلندری» که تا دو هفته‌ی دیگر از دریچه نشر افق منتشر می‌شود.

در هر صورت داستان باید هر دو جنبه را داشته باشد، هم عینی و باورپذیر تا مخاطب بتواند با آن ارتباط برقرار کند و هم نگاه نویسنده و تخیل او در آن نقش داشته باشد. باید توجه کنیم که این نگاه و جهان بینی نویسنده است که بر روح کتاب حاکم می‌شود و تأثیری را بر مخاطب می‌گذارد.

نویسنده لازم است که جدای از تخیل نویسندگی، نگاه جامعه شناختی و روان‌شناختی هم داشته باشد، یک مسئله را در داستان باید نه تنها با رویکرد ادبی و داستانی که با رویکرد جامعه‌شناسی و روانشناسی  نوشت.

قطعاً اشکال دارد،َ چون کار شعاری می‌شود، خواننده آن تأثیری را که باید روی خواننده نمی‌گذارد.

اصولاً هنرمندان یک جامعه عامل تداوم فرهنگی یک کشور هستند. اگر که نگاه کنیم می‌بینیم که نویسندگان یک جامعه تأثیر بسزایی در انتقال تجربیات یک جامعه به نسل آینده دارند. اصلاً  شما اگر بخواهید فهم درستی را از تاریخ یک کشور ارائه بدهید، راهی ندارید جز مراجعه به آثار هنری، فیلم عکس‌ها و حتی آثار مکتوب.

ادبیات ما باید در کشور خودمان باور شود، وقتی که ما خود آثارمان را آن‌طور که باید ارج نمی‌گذاریم، چطور انتظار جهانی شدن داریم. متولیان فرهنگی ما باید فکر کنند، راه‌کاری را برای این اتفاق پیدا کنند. تا زمانی که آثار برتر ادبی کشورمان جوایزی را کسب می‌کنند که اصلاً در شأن وقت و زحمت آن‌ها نیست، هیچ اتفاق مثبتی برای ادبیات ما در جهان نمی‌افتد. امروز شرایط نویسندگان برای گذران زندگی از این راه شرایط خوبی نیست، کسانی که همچنان می‌ماند و می‌نویسند، به این کار علاقه دارند با کمی حمایت‌های درست و هدفمند اتفاقات خوبی را می‌تواند رقم بزنند.

واقعیت این است که به نظرم در حدود ده، پانزده سال گذشته ادبیات ما نتوانسته چهره ادبی و نویسنده ماندگاری را معرفی کند. نویسندگان زیادی پا به عرصه گذاشتند، اما اثر ماندگار خلق نکردن و فراموش شدند. به نظرم عدم مدیریت فرهنگی صحیح یکی از دلایل بروز این اتفاقات می‌تواند باشد.

این یکی از موضوعات قابل نقد است. یکی از دلایل آن نبود نویسنده است. ما نویسنده‌ای که اثر خوب خلق کند و مردم از آن استقبال کنند در این سال‌ها کم داشتیم. ناشران زندگی‌شان از فروش کتاب می‌گذرد، برای این کار مجبورند و چاره‌ای ندارند جز کتاب سازی، بودجه فرهنگی ما بودجه کمی نیست، اما متأسفانه به شکل درستی هزینه نمی‌شود.

قطعاً کتابی که مخاطب از آن استقبال کند، کتابی که حرفی برای گفتن داشته باشد، پیام آن اثر گذار بر مخاطب باشد و ماندگار شود. در این میان البته نباید رمان‌های عامه‌پسند را جزوی از ادبیات خاص بدانیم، اما به هر حال بخشی از ادبیات ما هستند، مخاطب هم دارند و سرگرم کننده‌اند.

ممیزی کتاب، محدود کردن فکر و اندیشه است. در هیچ جای دنیا قابل حذف کردن نیست، اما متأسفانه سلیقه گرایی در ممیزی کتاب در کشورمان زیاد دیده می‌شود. به نظرم ممیزی کتاب باید به گونه‌ای باشد که کتاب منتشر شود و بعد مخاطب بزرگ‌سال خود کتابی را که باید بخواند و مراکزی هم باشد که  لیستی از کتاب‌های مناسب گروه سینی کودک و نوجوان را در اختیار والدین بگذارد.

واقعیت این است که کتاب می‌تواند خیلی در روند زندگی انسان‌ها تأثیر بگذارد. خواننده با مطالعه کتاب دنیای دیگر و تجربیات دیگر را کسب می‌کند. من توصیه می‌کنم که والدین خود کتاب بخوانند،‌ کتاب خواندن را به فرزندان خود آموزش دهند. دنیای امروز دنیای ارتباطات مجازی است، اما پیشنهاد می‌کنم که کتاب خواندن را از تجربیات و برنامه‌های روزمره خود حذف نکنند. خواندن کتاب می‌تواند از خیلی از اتفاقات بد در زندگی آینده نوجوانان جلوگیری کند، به خاطر همان تجربه و پیامی که به خواننده منتقل می‌شود.

انتهای پیام/