حکایت ضرب‌المثل «آب پاکی را روی دست دیگری ریختن» را می‌دانید؟

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ مثل‌ها نقطه اتصال فرهنگ عوام و خواص هستند. در حوزه ادب رسمی و مکتوب، آنجا که شاعر خود را به زبان و فرهنگ مردم نزدیک می‌کند، وقتی است که از مثل‌های آنان بهره می‌گیرد؛ مثل‌ها از این رو نزدیکترین گونه به ساحت ادب رسمی؛ یعنی شعر و نثر فصیح و بلیغ هستند. زیرا تمام ویژگی‌های اثر بلیغ را در خود دارند. شعر و مثل همسایه دیوار به دیوارند، شاعران و نویسندگان همواره برای آنکه به لطف، شیرینی و رسایی کلام خود بیفزایند، از مثل بهره جسته‌اند. بسیاری از مثل‌ها نیز حاصل رواج اشعار معروف شاعران و نویسندگان فارسی‌زبان است. این تعامل و تبادل بر غنای ادب گران‌سنگ فارسی افزوده و زبان مردم را غنی ساخته است. بی جهت نیست که علامه همایی می‌نویسد: «بزرگترین سرمایه ادب فارسی همین امثال است که تمام حکمت‌ها و دانش‌های بشری را متضمن است. مثل فشرده افکار هر قومی است.» (ذوالفقاری، 1389)

با این وصف در باشگاه ضرب‌المثل امروز به نقل حکایت کوتاهی از ضرب‌المثل «آب پاکی را روی دست دیگری ریختن» می‌پردازیم.

********************************************

این ضرب‌المثل را در جایی به کار می‌برند که فردی از رسیدن به یک مقصود و نیت بازمانده باشد.

به عبارت دیگر اکر کسی برای رسیدن به خواسته‌ای تمام تلاش و همّ و غم خود را بگذارد، به امید موفقیت و رسیدن به مقصود مدت‌ها تلاش کند اما نهایتاً با صراحت و قاطعیت جواب منفی بشنود و خواسته‌اش اجابت نشود، می‌گویند «فلانی آب پاکی را روی دستش ریخت». یعنی دیگر کار تمام شد و او به خواسته‌اش نمی‌رسد.

در مورد این ضرب‌المثل داستان یا حکایت خاصی روایت نشده است اما در باب آن همین بس که آب در اصطلاح شرعی پاک‌کننده است و شیء ناپاک به وسیله آن تمیز می‌شود. و به نوعی آخرین وسیله و ابزار است.

این ضرب‌المثل هم، در مفهوم کنایی اشاره دارد به آخرین حرف و جوابی که از طرف مخاطب به فرد متکلم و متقاضی زده می‌شود و به نوعی متقاضی را در رسیدن به هدف و مقصودش ناامید می‌کند و تکلیفش را روشن می‌سازد.

البته باید به این نکته توجه کرد که در فقه اسلامی اصطلاح آب پاکی نتیجه و معنایی مثبت دارد و آن نظافت و پاکیزگی است. اما در مورد این اصطلاح تمثیلی «آب پاکی روی دست دیگری ریختن»، منظور و پیام منفی است و به معنای نا امید کردن دیگری در رسیدن به مقصود و خواسته اوست.

تا حدی که فرد دیگر برای خواسته‌اش تلاش نمی‌کند و می‌داند وصول به آن تا حد زیادی غیرممکن است.



گزارش از: مریم محمدی