سلاخی واقعیت در سایه حاشیه/ چگونه شایعه گسترش می یابد؟
هر از چند گاهی اخباری در فضای مجازی،محافل خصوصی و یا عمومی زبان به زبان می چرخد و موجی از نگرانی،شادمانی،تاسف و بعضا شگفتی و بهت زدگی را ایجاد می کند،براستی علل بروز اخبار بی پایه و اساس اینچنینی چیست؟
به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان،هر از چند گاهی در شبکه های مجازی،اجتماعی،محافل خصوصی یا عمومی اخباری دهان به دهان می چرخد و در اندک زمانی،اذهان عمومی بخش عظیمی از جامعه را به خود معطوف می سازد.
پناهنده شدن بازیگر سینما و تلویزیون به یک کشور خارجی،شهادت سرداران بزرگ و مبارز ایرانی،فوت ستارگان و پیشکسوتان سینما و...از نمونه شایعاتی محسوب می شود که در سال جاری به گوش رسیده است.
**براستی علت ظهور و بروز چنین اخبار بی پایه و اساسی چیست؟
در واقع نمی توان یک علت واحد را برای شایعات در نظر گرفت و دلایل بسیاری را به فراخور نوع شایعه و موقعیت زمانی و مکانی شایعه سازی می توان برای آن متصور بود.
شایعه عموما در گروه های متجانس که دارای وجه اشتراکات و همگونی هایی با یکدیگر هستند طرح می شود،رشد پیدا می کند و در صورت عدم مدیریت به موقع آن می تواند آسیب های خاص به خود را از لحاظ روحی،روانی،سیاسی،اجتماعی،فرهنگی و گاه اقتصادی به همراه آورد.
کیومرث شرافتی، آسیب شناس اجتماعی در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران در تشریح علل بروز شایعه در جامعه گفت:شایعه سازی منحصر به قوم،جامعه یا یک کشور خاصی نیست و در هر نقطه ای از دنیا امکان ظهور و بروز آن وجود دارد.
گسترش شایعه مستلزم دو مولفه اساسی است که بدون آنها امکان نشر شایعه وجود ندارد و یا حداقل اینکه فراگیری آن بسیار محدود و مختصر خواهد بود.
شرافتی عنوان کرد:نخستین اصل مهم در شایعه سازی اهمیت موضوع است و به بیان دیگر شایعه در خصوص مسائل و موضوعات سطحی و غیر قابل اهمیت نمی تواند با انعکاسی فراگیر وگسترده همراه شود.
این آسیب شناس اجتماعی گفت:دومین مولفه اساسی در شایعه سازی،معطوف به وجود ابهام در موضوعی می شود و به تعبیری می توان گفت هر آنچه در خصوص شخص یا موضوعی ابهامات و شبهات بیشتر شود امکان شایعه سازی در خصوص آن موضوع نیز تقویت خواهد شد.
شرافتی افزود:نکته حائز اهمیت دیگر در ظهور و بروز شایعه معطوف به خصوصیات روحی و فردی شایعه ساز است.
وی عنوان کرد:مد نظر قرار دادن این نکته که انگیزه های فردی و شرایط حاکم بر فرد در شکل گیری شایعه موثر است مساله ظریفی محسوب می شود که در موضوعیت شایعه موثر است.
این آسیب شناس اجتماعی گفت:سرخوردگی ها،حقارت ها،مطالبات،اهداف،آرمان ها وتخیلات فرد در شایعه سازی اصلی حائز اهمیت است که در مطالعات جامعه شناختی و روانشناختی باید به آن توجه بسیاری شود.
شرافتی گفت:انتظارات حاکم بر جامعه نیز در بروز شایعه موثر است و می توان گفت در پاره ای از مواقع شایعه با محوریت نیاز و مطالبات فرد یا گروهی مطرح می شود.
وی افزود:به عنوان مثال انتظار و مطالبه بخشی از جامعه،جذب یا انتقال فلان مربی یا بازیکن به یک باشگاه ورزشی است و شایعات مطروحه بر مبنای تحقق این موضوع شکل می گیرد اما در مقام عمل چنین امری میسر نمی شود و پس از مدتی تکذیب می شود.
**شایعه با کار کرد تضعیف روحیه
بخش دیگری از شایعات معطوف به میدان رزم و نبرد است که در موضوعاتی خاص از سوی دشمن با هدف تخریب و شکست روحیه طرف مقابل و ایجاد دلسردی و سرخوردگی در شرایط جنگی ایجاد می شود.
بعضا لزوم و ضرورت حفاظت از اطلاعات به دلیل مسائل امنیتی و سیاسی باعث تشدید ابهامات در شرایط جنگی می شود و برخی با دستمایه قرار دادن چنین شرایطی،بصورت هدفمند به شایعات دامن می زنند.
لذا سرعت نشر و پذیرش شایعه در زمان جنگ،پیش از هر زمان دیگری است وبطور طبیعی تاثیر گذاری شایعات و اضطراب آفرینی حاصل از آن در چنین مقاطعی بیش از هر زمان دیگری احساس می شود.
**شایعه سازی از منظر سیاسی
شایعه سازی سیاسی یکی از رایج ترین نمونه هایی است که در دوران کنونی به وضوح مشاهده می شود.
با نگاهی گذرا به شبکه های ماهواره ای و رسانه های معاند براحتی می توان حجم انبوهی از شایعات را رصدکرد که دشمنان این مرز و بوم،ورشکستگان سیاسی و افرادی فراری یا وابسته به گروه های منافقین، با سوء استفاده از ابزار و تریبون هایی که در اختیار دارند و یا بصورت طراحی شده و سازمان یافته با پشتیبانی کشورهای متخاصم،به نشر دروغ،اکاذیب و خبرهای خلاف واقع مبادرت می ورزند تا با سیاه نمایی و یا بزرگ نمایی مشکلات،شکاف،دو گانگی،اختلاف و بدبینی را در کشور شایع سازند.
در پاره ای از مواقع نیز شایعاتی مطرح می شود که با هدف تست زنی افکار عمومی و ارزیابی بازخوردها و عکس العمل های احتمالی تنظیم و طراحی می شود.
به عنوان نمونه در مذاکرات گروه های1+5 به دفعات انتشار برخی از شایعات در رسانه های جمعی کشورهای غربی مشاهده شد که یکی از دلایل مطرح شدن وانتشار آن تست زنی افکار عمومی داخلی و خارجی و مجاب کردن مسئولان جمهوری اسلامی ایران به واکنش و موضع گیری بود تا در سایه چنین اقداماتی تحلیل و آنالیز لازم را از سخنان مقامات ایران مورد ارزیابی قرار دهند تا بتوانند بر اساس آن پیش بینی های مقتضی را در چانه زنی های دیپلماتیک مدنظر قرار دهند.
**شایعات کاسبکارانه
بخش دیگری از شایعات معطوف به انگیزه های اقتصادی می شود که در آن برخی سرمایه داران وفعالان اقتصادی با رواج آن سعی می کنند افکار عمومی را در جهت منافع و سود خود هدایت کنند.
به عنوان نمونه گاهی مطرح می شود که فلان کالا کمیاب یا نایاب خواهد شد و پس از طرح آن،موجی از مردم در صدد تهیه و خرید آن بر می آیند و یا بالعکس برای رقابت با گروه های تجاری رقیب با شایعه سازی در خصوص مساله دار بودن کیفی کالایی،سعی می کنند تا اقبال عمومی را در فضای رقابتی از آن کالا بزدایند که البته نباید از نظر دور داشت که چنین روش هایی بر خلاف مبانی اعتقادی و ارزش های اسلامی وانسانی است و به نوعی ایجاد گمراهی واتهام زنی برای کسب سود بیشتر از نگاه اسلامی و عقیدتی جایز و پذیرفتنی نیست، اما در هر صورت،گاهی در بازار داغ شایعات چنین مواردی مشاهده می شود.
**اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با شایعه
بدون شک کنترل و مهار شایعات در دنیای امروزی که سرعت انتقال اطلاعات در زمانی بسیار کوتاه محقق می شود، اصلی حائز اهمیت است.
در چنین برهه و شرایطی نقش اطلاع رسانی اصولی و به موقع رسانه های داخلی بسیار حائز اهمیت است و هر آنچه اقبال و اعتماد مردم به رسانه های ملی وجمعی افزایش یابد به همان میزان ضریب شکست شایعه سازان و شایعه پراکنان بیشتر خواهد شد.
به واقع اعتماد باعث می شود تا مردم برای کسب صحت و سقم اخبار و آگاهی از حقیقت ماجرا به رسانه های جمعی و ملی داخلی رجوع کنند تا سره از ناسره و اخبار حقیقی از اکاذیب و وارونه سازی های پیوسته و وسیع معاندان هویدا شود.
از سوی دیگر بر ملا ساختن اخبار دروغین رسانه های بیگانه و شایعه سازان برای افکار عمومی عنصری حائز اهمیت است که به واقع باعث رسوا شدن چهره موذیانه و دروغین چنین افراد و گروه هایی می شود و به تدریج شیب سیر نزولی تعداد مخاطبان این شبکه ها و رسانه های تبلیغاتی و دروغ پراکنی را تندتر از گذشته می سازد.
انتهای پیام/
پناهنده شدن بازیگر سینما و تلویزیون به یک کشور خارجی،شهادت سرداران بزرگ و مبارز ایرانی،فوت ستارگان و پیشکسوتان سینما و...از نمونه شایعاتی محسوب می شود که در سال جاری به گوش رسیده است.
**براستی علت ظهور و بروز چنین اخبار بی پایه و اساسی چیست؟
در واقع نمی توان یک علت واحد را برای شایعات در نظر گرفت و دلایل بسیاری را به فراخور نوع شایعه و موقعیت زمانی و مکانی شایعه سازی می توان برای آن متصور بود.
شایعه عموما در گروه های متجانس که دارای وجه اشتراکات و همگونی هایی با یکدیگر هستند طرح می شود،رشد پیدا می کند و در صورت عدم مدیریت به موقع آن می تواند آسیب های خاص به خود را از لحاظ روحی،روانی،سیاسی،اجتماعی،فرهنگی و گاه اقتصادی به همراه آورد.
کیومرث شرافتی، آسیب شناس اجتماعی در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران در تشریح علل بروز شایعه در جامعه گفت:شایعه سازی منحصر به قوم،جامعه یا یک کشور خاصی نیست و در هر نقطه ای از دنیا امکان ظهور و بروز آن وجود دارد.
گسترش شایعه مستلزم دو مولفه اساسی است که بدون آنها امکان نشر شایعه وجود ندارد و یا حداقل اینکه فراگیری آن بسیار محدود و مختصر خواهد بود.
شرافتی عنوان کرد:نخستین اصل مهم در شایعه سازی اهمیت موضوع است و به بیان دیگر شایعه در خصوص مسائل و موضوعات سطحی و غیر قابل اهمیت نمی تواند با انعکاسی فراگیر وگسترده همراه شود.
این آسیب شناس اجتماعی گفت:دومین مولفه اساسی در شایعه سازی،معطوف به وجود ابهام در موضوعی می شود و به تعبیری می توان گفت هر آنچه در خصوص شخص یا موضوعی ابهامات و شبهات بیشتر شود امکان شایعه سازی در خصوص آن موضوع نیز تقویت خواهد شد.
شرافتی افزود:نکته حائز اهمیت دیگر در ظهور و بروز شایعه معطوف به خصوصیات روحی و فردی شایعه ساز است.
وی عنوان کرد:مد نظر قرار دادن این نکته که انگیزه های فردی و شرایط حاکم بر فرد در شکل گیری شایعه موثر است مساله ظریفی محسوب می شود که در موضوعیت شایعه موثر است.
این آسیب شناس اجتماعی گفت:سرخوردگی ها،حقارت ها،مطالبات،اهداف،آرمان ها وتخیلات فرد در شایعه سازی اصلی حائز اهمیت است که در مطالعات جامعه شناختی و روانشناختی باید به آن توجه بسیاری شود.
شرافتی گفت:انتظارات حاکم بر جامعه نیز در بروز شایعه موثر است و می توان گفت در پاره ای از مواقع شایعه با محوریت نیاز و مطالبات فرد یا گروهی مطرح می شود.
وی افزود:به عنوان مثال انتظار و مطالبه بخشی از جامعه،جذب یا انتقال فلان مربی یا بازیکن به یک باشگاه ورزشی است و شایعات مطروحه بر مبنای تحقق این موضوع شکل می گیرد اما در مقام عمل چنین امری میسر نمی شود و پس از مدتی تکذیب می شود.
**شایعه با کار کرد تضعیف روحیه
بخش دیگری از شایعات معطوف به میدان رزم و نبرد است که در موضوعاتی خاص از سوی دشمن با هدف تخریب و شکست روحیه طرف مقابل و ایجاد دلسردی و سرخوردگی در شرایط جنگی ایجاد می شود.
بعضا لزوم و ضرورت حفاظت از اطلاعات به دلیل مسائل امنیتی و سیاسی باعث تشدید ابهامات در شرایط جنگی می شود و برخی با دستمایه قرار دادن چنین شرایطی،بصورت هدفمند به شایعات دامن می زنند.
لذا سرعت نشر و پذیرش شایعه در زمان جنگ،پیش از هر زمان دیگری است وبطور طبیعی تاثیر گذاری شایعات و اضطراب آفرینی حاصل از آن در چنین مقاطعی بیش از هر زمان دیگری احساس می شود.
**شایعه سازی از منظر سیاسی
شایعه سازی سیاسی یکی از رایج ترین نمونه هایی است که در دوران کنونی به وضوح مشاهده می شود.
با نگاهی گذرا به شبکه های ماهواره ای و رسانه های معاند براحتی می توان حجم انبوهی از شایعات را رصدکرد که دشمنان این مرز و بوم،ورشکستگان سیاسی و افرادی فراری یا وابسته به گروه های منافقین، با سوء استفاده از ابزار و تریبون هایی که در اختیار دارند و یا بصورت طراحی شده و سازمان یافته با پشتیبانی کشورهای متخاصم،به نشر دروغ،اکاذیب و خبرهای خلاف واقع مبادرت می ورزند تا با سیاه نمایی و یا بزرگ نمایی مشکلات،شکاف،دو گانگی،اختلاف و بدبینی را در کشور شایع سازند.
در پاره ای از مواقع نیز شایعاتی مطرح می شود که با هدف تست زنی افکار عمومی و ارزیابی بازخوردها و عکس العمل های احتمالی تنظیم و طراحی می شود.
به عنوان نمونه در مذاکرات گروه های1+5 به دفعات انتشار برخی از شایعات در رسانه های جمعی کشورهای غربی مشاهده شد که یکی از دلایل مطرح شدن وانتشار آن تست زنی افکار عمومی داخلی و خارجی و مجاب کردن مسئولان جمهوری اسلامی ایران به واکنش و موضع گیری بود تا در سایه چنین اقداماتی تحلیل و آنالیز لازم را از سخنان مقامات ایران مورد ارزیابی قرار دهند تا بتوانند بر اساس آن پیش بینی های مقتضی را در چانه زنی های دیپلماتیک مدنظر قرار دهند.
**شایعات کاسبکارانه
بخش دیگری از شایعات معطوف به انگیزه های اقتصادی می شود که در آن برخی سرمایه داران وفعالان اقتصادی با رواج آن سعی می کنند افکار عمومی را در جهت منافع و سود خود هدایت کنند.
به عنوان نمونه گاهی مطرح می شود که فلان کالا کمیاب یا نایاب خواهد شد و پس از طرح آن،موجی از مردم در صدد تهیه و خرید آن بر می آیند و یا بالعکس برای رقابت با گروه های تجاری رقیب با شایعه سازی در خصوص مساله دار بودن کیفی کالایی،سعی می کنند تا اقبال عمومی را در فضای رقابتی از آن کالا بزدایند که البته نباید از نظر دور داشت که چنین روش هایی بر خلاف مبانی اعتقادی و ارزش های اسلامی وانسانی است و به نوعی ایجاد گمراهی واتهام زنی برای کسب سود بیشتر از نگاه اسلامی و عقیدتی جایز و پذیرفتنی نیست، اما در هر صورت،گاهی در بازار داغ شایعات چنین مواردی مشاهده می شود.
**اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با شایعه
بدون شک کنترل و مهار شایعات در دنیای امروزی که سرعت انتقال اطلاعات در زمانی بسیار کوتاه محقق می شود، اصلی حائز اهمیت است.
در چنین برهه و شرایطی نقش اطلاع رسانی اصولی و به موقع رسانه های داخلی بسیار حائز اهمیت است و هر آنچه اقبال و اعتماد مردم به رسانه های ملی وجمعی افزایش یابد به همان میزان ضریب شکست شایعه سازان و شایعه پراکنان بیشتر خواهد شد.
به واقع اعتماد باعث می شود تا مردم برای کسب صحت و سقم اخبار و آگاهی از حقیقت ماجرا به رسانه های جمعی و ملی داخلی رجوع کنند تا سره از ناسره و اخبار حقیقی از اکاذیب و وارونه سازی های پیوسته و وسیع معاندان هویدا شود.
از سوی دیگر بر ملا ساختن اخبار دروغین رسانه های بیگانه و شایعه سازان برای افکار عمومی عنصری حائز اهمیت است که به واقع باعث رسوا شدن چهره موذیانه و دروغین چنین افراد و گروه هایی می شود و به تدریج شیب سیر نزولی تعداد مخاطبان این شبکه ها و رسانه های تبلیغاتی و دروغ پراکنی را تندتر از گذشته می سازد.
انتهای پیام/
