آداب و رسوم ویژه شب یلدا (چیله گئجه سی)در اردبیل

به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران  جوان از اردبیل، یلداى طولانى سال، بهترین مجال براى نیم نگاهى کوتاه به لحظه هاست، لحظه هایى که در سرعت عبور، خلاصه مى شوند و مى گذرند و این گذشتن، بهترین پیام براى زیبا زیستن ماست.

عالم مسن اردبیلی، سید ابراهیم سید حاتمی خاطرات 80 سال پیش خود را اینگونه برای ما توصیف می‌ کند: یلدا که می آمد آتش گرم و کرسی خانه مادربزرگ ما را به گرد خویش آورده و گرمایش را با ما تقسیم می‌کرد تا در زمستان سر در راه، به یاد چون امشبی همیشه گرم گرم بمانیم و این روزها حال و هوای همه‌مان در کنار کرسی گرم مادربزرگ و به یاد داستان‌های پدربزرگ خوب است.

وی ادامه می دهد: شب یلدا فرصتی بسیار خوب برای دور هم‌نشینی با اعضای خانواده است شبی که آخرین دقایق آذرماه را ورق می‌زنیم و شبی که همه گرد هم آمده‌اند تا از روزهای خوب خدا سخن بگویند و به بهانه یلدا، این طولانی‌ترین شب سال، فارغ از پیچ و خم‌های زندگی همدیگر را به شنیدن خاطرات خوب خویش میهمان کنند.

یلدا یک لغت سریانی است و معنی لغوی آن یعنی میلاد عربی، و چون در گذشته شب یلدا را با میلاد مسیح تطبیق می کرده اند از این رو به این نام نامیده اند.

باید توجه داشت که جشن میلاد مسیح (نوئل) که در 25 دسامبر تثبیت شده، طبق تحقیق محققان در اصل، جشن ظهور میترا (مهر) بوده که مسیحیان در قرن چهارم میلادی آن را روز تولد عیسی قرار دادند.

یلدا اول زمستان و شب آخر پاییز است که درازترین شب سال است و در آن شب یا نزدیک به آن، آفتاب به برج جدی تحویل می کند و در زمان گذشت آن را شوم و بداختر می دانسته اند.

در بیشتر نقاط ایران مردم این روز را جشن می گیرند که استان اردبیل نیز در برپایی این جشن حضوری پررنگ داشته است و همانند سایر استان ها در استان اردبیل نیز آداب و آئین خاص این شب دنبال می شود و استقبال خوبی از سوی مردم استان از این آداب و آئین شب یلدا به عمل می آید.

آئین یلدا در اردبیل

شب یلدا در اردبیل «‌چیله گئجه سی»‌ نامیده می شود که نمادی از انس و الفت و صله ارحام بین خانواده ها است و این نامگذاری از آن جهت است که در روز شمار مردماردبیل شب یلدا پایان فصل پاییز و آغاز «چله بزرگ» و زمستان است.

آیین های شب چله دراردبیل تقریبا مشابه با آیین هایی است که در دیگر استان های کشور برگزار می شود البته با اندکی تفاوت که این آئین فقط خاص خطه آذربایجان و بیشتر استان اردبیل است.

فصل زمستان در میان مردم اردبیلبه سه دوره تقسیم می شود که البته این تقسیم بندی از زمان های گذشته در این استان مرسوم بوده است و از گذشتگان به یادگار مانده است.

کارشناس جامعه شناسی استان اردبیل در زمینه معرفی شب یلدا و آئین و آداب خاص این شب در استان اینگونه می گوید: مردم استان اردبیل 40 روز اول فصل زمستان در اردبیل را چله بزرگ، 20 روز بعدی آن را چله کوچک و نیز 30 روز آخر فصل زمستان را به علت نزدیک بودن به ایام سال نوروز و برپایی سور سات عید به بایرام آیی نامیده اند که لازم به ذکر است این آداب فقط در خطه آذربایجان رایج بوده است.

بیوک جامعی ادامه می دهد: چهار روز آخر چله بزرگ "بویوک چیله" و همچنین سه روز اول چله کوچک "کیچیک چیله" در استان اردبیل به ایام "خیدیر" معروف است،به دلیل اینکه اکثر سال هادر ایام خیدیر در استان اردبیل و روستاهای اطراف آن مردم متحمل برف سنگینی می شدند و سرمای شدیدی در منطقه حاکم بوده است.

وی یادآور می شود: در گذشته در میان اهالی اردبیل گفته می شد که "خیدیر گلدی قیش گلدی، خیدیر چیخدی قیش چیخدی" یعنی با آمدن خیدیر زمستان شروع شده و با پایان این ایام زمستان تمام می شود.

در خصوص آیین شب چله در استان و منطقه آذربایجان مردم شناس استان، مجتبی جوان اجدادی در این باره می گوید: مردم آذری زبان استان مان، در گذشته این روزها رابا برگزاری آیین های ویژه گرامی می داشتند، که از جمله این آیین ها می توان به تهیه قووت توسط خانم ها و مادربزرگ های خانواده اشاره داشت که در مراحل تهیه این تنقل خوشمزه ابتدا گندم برشته را آسیاب کرده و آن را با آرد نخودچی و شکر مخلوط کرده و در این شب طولانی در کنار دیگر تنقلات مخصوص این شب استفاده می شد که بسیار خوشمزه و مقوی بوده است.

وی ادامه می دهد: از تنقلات و مواد غذایی مخصوص شب یلدا در استان اردبیل که در گذشته در میان مردم این استان رایج بوده است می توان به قووت، قورقا، مرکبات، کشمش و سنجد(ایده) اشاره کرد که متاسفانه با گذر زمان این تنقلات نه تنها از نسلی به نسل دیگر منتقل نشده است بلکه امروزه دیگر کمتر از این نوع تنقلات در جشن های شب چله در بین اهالی استان اردبیل دیده می شود.

مردم شناس استان اردبیل بیان می کند: امروزه ما به جای موادغذایی و تنقلاتی که مادربزرگ ها و پدربزرگ هایمان از آن ها در این شب طولانی استفاده می کردند از هندوانه،‌ انار،‌ مرکبات،‌ انواع آجیل و تخمه استفاده می کنیم و به معنی دیگر این تنقلات از تنقلاتی اصلی شب یلدا در این روزها محسوب می شود اما چه خوب می شد اگر امروزه نیز از آن تنقلات گذشته استفاده می کردیم تا شاید آن ها یادآور خاطرات خوش گذشته برایمان می شدند.

شب نشینی و دور هم نشینی در شب یلدا در استان اردبیل از جایگاه خاصی برخوردار است که خانواده ها در این شب، معمولا در خانه بزرگتر های فامیل گرد هم می آیند و شام و هندوانه و انواع تنقلات را با هم می خورند و تا پاسی از شب را به گفت و گو می نشینند.

در این شب پدربزرگ یا مادربزرگ ها با گفتن قصه هایی از زمان گذشته و یا با خواندن شعر و باز کردن فال حافظ به کانون خانواده و جمع گرمی خاصی می بخشند که این گرمی خوشحالی و شادی اهالی را تا ساعاتی از شب ضامن است.

از دیگر آداب مردم استان اردبیل در شب چله که در دیگر شهرها و استان های کشور کمتر به چشم می خورد فرستادن هدیه به نوعروسان یا دختر تازه نامزد شده (آداخلی) است که این رسم به "چیله خونچه سی" یا "چله لیک" معروف است.

محتوای داخل بقچه را هدایای ویژه ای پر می کند که از اصلی ترین آن می توان به تنقلات شب یلدا،لباس تازه برای نوعروس و چادر سفید اشاره کرد که این هدایا برای عرض تبریک و چشم روشنی به خانواده عروس فرستاده می شود.

به رغم توسعه معاش خانواده ها، ‌خیلی از بزرگترهای فامیلاز لذت برگزاری شب چله در سال های گذشته می گویند و معتقدند با آنکه انواع میوه و مرکبات و شیرینی های جدید به سورسات شب چله افزوده شده ولی لذت شب چله های گذشته، که تنها به برخی میوه ها وقورقا و کشمش ،«قووت» و سنجد خلاصه می شد را ندارد.

انتهای پیام/س