جایی برای کتاب و کتاب خواندن نیست / ساخت کتابخانه، شاید وقتی دیگر!

به گزارش خبرنگار حوزه دانشگاهی  گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان؛ كتاب و كتاب خواني و ميزان گرايش به مطالعه، امروزه يكي از شاخص‌هاي توسعه به شمار مي‌رود. تحقیقات نشان دهنده سرانه پایین مطالعه در ایران است چرا که عمدتا مردم ايران از خريد و يا مطالعه كتاب گريزانند.

امین متولیان، معاون برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه های عمومی کشوراعلام کرده است: برای رسیدن به شاخص های 1404 باید سالی حداقل 30 میلیارد تومان، هزینه خرید منابع کنیم و این در حالی است که سال گذشته به دلیل کمبود اعتبارات و با همه تمهیداتی که داشتیم تنها 8 میلیارد تومان هزینه شد. تنها 20 درصد مردم ما به کتابخانه های عمومی دسترسی دارند و این حد متوسط است و استان های پرتراکم ما با ضریبی، جور استان های پهناور را می کشند و ما در حالی مردم را مؤاخذه می کنیم که چرا کتاب نمی خوانید که نه بازار نشر و نه کتابخانه ای که به آن دسترسی داشته باشند، وجود دارد.

آمار وزارت‌ ارشاد اسلامی درباره‌ ميزان‌ مطالعه‌ در ايران‌ آماري‌ متاثركننده‌ است. براساس‌ اين‌ آمار در مي‌یابيم‌ كه‌ بيشتر افراد در كشور ما دقايق‌ محدودي‌ را به‌ مطالعه‌ اختصاص‌ مي‌دهند، در حاليكه‌ در برخي‌ از كشورها متوسط‌ 4 ساعت‌ مطالعه‌ در روز وجود دارد. 

سرانه كتابخواني در كشور براي هر نفر تنها 12دقيقه در شبانه روز است و اين سرانه با افزودن كتاب های درسي براي برخي از افراد به 22 دقيقه مي رسد. اين سرانه براي كشوري است كه 75 ميليون جمعيت دارد و 85 درصد آنها باسواد هستند. اين ميزان در مقايسه با كشورهاي توسعه يافته همانند ژاپن يا انگليس با سرانه مطالعه حدود 90 دقيقه در روز يا در مقايسه با كشورهاي در حال توسعه اي همانند تركيه يا مالزي  با  55 دقيقه مطالعه در روز نشان می دهد، سرانه مطالعه در ايران بسیار ضعیف است.

كمبود كتابخانه‌ که طبق‌ آمار كنفرانس‌ بين‌المللي‌ كتابداري‌ و اطلاع‌رساني‌، در هر جامعه‌اي‌ براي‌ هر سه تا پنج هزار نفر بايد يك‌ كتابخانه‌ عمومي‌ وجود داشته‌ باشد و اگر ما حداقل‌ استاندارد را در نظر بگيريم‌ بايد براي‌ هر پنج هزار نفر يك‌ كتابخانه‌ وجود داشته‌ باشد و در کل كشور  14 هزار كتابخانه‌ عمومي‌ وجود داشته‌ باشد.درحالي‌ كه‌ طبق‌ آمار ارائه‌ شده‌ حدود هزار و 500 كتابخانه‌ داريم‌ و در مجموع با احتساب كتابخانه‌هاي‌ مدارس، حوزه‌هاي‌ علميه‌ و مساجد همچنان هم‌ در نظر بگيريم‌ در مجموع‌ 11 هزار کتابخانه عمومی کم داریم.

ما ملتي‌ هستيم‌ كه‌ قديمي‌ترين‌ وغني‌ترين‌ كتابخانه‌هاي‌ دنيا را داشتيم. در كتابخانه‌ خواجه‌ نصيرالدين‌ طوسي‌(مراغه) بيش‌ از 400 هزار جلد كتاب‌ ونسخه‌ خطي‌ قديمي‌ وجود داشت‌ كه‌ نگارش‌ هر كدام‌ از اين‌ نسخ‌ همزمان‌ با دوره‌اي‌ است‌ كه‌ در اروپا عدد كتابهاي‌ كتابخانه‌هاي‌ بزرگ‌ و قديمي‌ آنها به‌ 100 يا كمتر از 100 هم نمي‌رسيد .

در جامعه امروزی با پیشرفت تکنولوژی های نوین همچون انواع مختلف گوشی های هوشمند و کامپیوترها دیگر کسی سراغی از کتاب نمی گیرد.

درست است که استفاده از تکنولوژی به پیشرفت بشر کمک می کند اما كشوري مثل ژاپن كه بيشترين استفاده را از تكنولوژي دارند، مي بينند كه بالاترين سرانه مطالعه را هم به خود اختصاص داده است. و رسانه هاي جديد نتوانستند جای کتاب را بگیرند و همچنان جایگاه و منزلت کتاب دراین کشور حفظ شده است.

خانواده عامل بسيار موثري در ايجاد عادت به مطالعه و ترويج فرهنگ کتابخواني است. پس از خانواده، وظيفه اشاعه كتابخواني در هر جامعه‌اي بر عهده مدارس است، در واقع اگر در محیط مدرسه افراد به کتابخوانی خو بگیرند دیگر از آن دست نمی کشند. البته در این راستا كتابداران كتابخانه‌ها، نقش مهمی ایفا می کنند چون آنها می توانند با روش‌هاي خلاقانه خود فعاليت‌هاي كتابخواني را رشد دهند. به علاوه نقش رسانه های گروهی را نمی توان نادیده گرفت.

لازم به ذکر است که تمام اقشار جامعه به سهم خود می توانند در این مسیر گام های تاثیر گذاری بردارند اما توسعه فرهنگ مطالعه و كتابخواني، يك عزم همگاني را مي‌طلبد و سهم دولت نيز بسيار مهم است.

 

درحقیقت همه ما با اهتمام تمام باید موانع موجود در راه کتاب و کتابخوانی را رفع کنیم.

یکی از دلایل سرانه پایین مطالعه در کشور به عدم شناخت صحیح از مطالعه بر می گردد که باید اصلاح شود. مردم کشور ما به کتاب خواندن عادت نکرده اند چرا که به کتابخوانی احساس نیاز نمی کنند. در ایران کمتر کسی را می توان یافت که برای حل مشکلاتش به کتاب روی آورد، در شرایط کنونی فضای مجازی به خوبی جای کتاب را گرفته است و دیر زمانی است که کتاب و کتابخوان کوله بار خود را بسته اند. ما در جامعه ای زندگی می کنیم که اگر کسی را در حال مطالعه ببینیم به او برچسب منزوی  و کسل کننده  بودن را می زنیم.

البته شاید نشر کتاب هایی در قالب های سرگرمی و طنز در ابتدای کار میسر باشد چون می تواند عام  مردم را به خوبی به خود جذب کنند.

میلیون ها دانش آموز و دانشجو در کشور درس می خوانند اما سالی یکبار هم به کتابخانه های محل تحصیل خود سر نمی زنند، نه تنها این قشر بلکه گروه کثیری از معلمان و استادان ما نیز کمتر از کتابخانه ها بهره می برند.

 كتابخانه‌هاي عمومي به دليل كمبودهايي كه دارند، در روند ترويج مطالعه، كارايي لازم را ندارند. از اين مشكلات مي‌توان به بي توجهي به استانداردهاي موجود در تهيه منابع و كتب، ضعف ارتباط با اقشار مختلف مردم، كمبود منابع علمی و كتاب‌هاي مرجع روزآمد در كتابخانه‌هاي عمومي، عدم به كارگيري فنون و روش‌هاي عملي در جلب و جذب خوانندگان، عدم تناسب تعداد كتابخانه‌ها با شاخص‌هاي رشد جمعيت، نارسايي فضا و مجموعه و عدم انسجام آنها، مجهز نبودن كتابخانه‌ها به تجهيزات لازم و ناكافي بودن سالن‌هاي مطالعه در كتابخانه‌هاي عمومي، اشاره نمود.

در جامعه امروز ما که به هر دلیلی از کتاب خواندن سر باز می زنیم گرانی کتاب نیز مزید بر علت شده است که کتاب نخوان ها از این موضوع به نفع خویش استفاده کنند چرا که همه آگاهیم وضعیت بد اقتصادی در رویکرد مردم به فرهنگ کتابخوانی بسیار تاثیرگذار است و باعث منصرف شدن مردم از خرید کتاب می شود. 

اولين نهادي كه درآن، كودك با كتاب و كتابخواني، انس مي‌گيرد، خانواده است. پدر و مادر، بهترين معلم كودك هستند كه بايد شوق مطالعه را در او تقويت كنند.

نظام آموزشي در كشورهايي نظير ايران، نظامي غيرپويا و تك محور است. نظامي كه براساس يك كتاب و يك جزوه درسي شكل گرفته، نمي‌تواند دانش‌ آموز را به سوي منابع غيردرسي و ديگر منابع اطلاعاتي رهنمون سازد که باید این نظام را به خلاقیت پروی هدایت کنیم تا بسترهای مناسب مطالعه ایجاد شود.در اين ميان نقش و جايگاه معلم در اشاعه فرهنگ مطالعه را نبايد ناديده گرفت. اگر معلمان و دبيران مدارس، خودشان اهل مطالعه باشند، دانش آموزان را نيز به شيوه‌هاي مختلف با كتاب و مطالعه آشنا مي سازند.

غني كردن كتابخانه‌هاي مدارس، تشويق دانش آموزان به مطالعه توسط معلمان در این زمینه موثر است.

کتاب باید به آسان ترین شکل ممکن در اختیار دانش آموزان قرار گیرد، بعضی ها معتقدند که وادار کردن دانش آموز به مطالعه می تواند مانع مطالعه شود.

رسانه ها نیز با توجه به اهمیت کتابخوانی در پیشرفت و ارتقا جامعه می توانند برنامه ریزی های لازم را برای ساخت و پخش برنامه های متنوع با محتوای آموزش کتابخوانی داشته باشند.

در آخر براي رفع موانع و ايجاد بستر لازم جهت ترويج و توسعه فرهنگ مطالعه، باید نهادهای مختلف دست به دست هم دهند و با برنامه ریزی دقیق برای این مشکل بزرگ کشور هم گام شوند و اگربتوانیم مردم رابه سمت کتاب و کتابخوانی تشویق و ترغیب کنیم توانسته ایم گامی مثبت در جهت پیشرفت جامعه برداریم. 

انتهای پیام/