بدعتی به نام دشمن دور- دشمن نزدیک

از لحاظ فكری در چارچوب مبانی فكری جريان سلفی در دوران معاصر تعريف می شود. اصطلاح سلفی در دوران معاصر به معنای قرائتی ويژه از اسلام است كه ضمن نقد نحله های گوناگون فلسفی، كلامی و فقهی اسلامی و تأكيد بر وجود انحرافها و بدعتها در نگرشهای سنتی به اسلام، خواستار بازگشت به سيره سلف بعنوان اسلام ناب است و خود را پيشرو بازگشت به شيوه سلف می داند!

 اين جريان را كسانی همچون ابن تيميه و ابن قيم پايه گذاری كردند  و منظورشان از بازگشت به سلف، بازگشت به برداشت ويژه خودشان از انديشه های حنبلی و اهل حديث است كه گونه ای افراطی و حتا در مواردی مخالف با آموزه های اصلی احمد ابن حنبل و بزرگان اهل حديث است.

با اينكه همه مسلمانان با بدعت در دين مخالفند و آنرا مردود می دانند، اين گروه باز با تعميم نابجا و برپايه مصاديق بيرون از عقل و شرع، بسياری از باورها زیر پا می گذارد. هرچند تکفیریها در بيانيه هايش دشمن درجه يك خود را آمريكا، اسراييل و ديگر قدرتهای سلط هجو معرفی می كند و شيعيان و پيروان ديگر مذاهب مخالف خود را هدف بعدی می داند، اما داعش از همان آغاز با طرح مبحث دشمن دور و دشمن نزديك، اولويت را به مبارزه با ديگر انديشه های درون دينی متعارض با انديشه نوسلفی داده و از اين رو فقه التكفير در اين گروه پررنگ تر از ديگر بنيادگرايان و سلفيون، مطرح شده و بروز يافته است.

در خصوص روابط رژیم صهیونیستی و داعش دو دیدگاه متفاوت در محافل سیاسی، پژوهشی و رسانه ای مطرح است که در مقابل هم قرار دارند. دیدگاه نخست آن است که داعش به عنوان یکی از تهدیدهای نوظهور برای رژیم صهیونیستی، این رژیم را به عنوان یکی از هداف و دشمنان خود به لحاظ نظری و در عرصه عملی تلقی می کند. دیدگاه دوم نیز آن است که رژیم صهیونیستی از ایجادکنندگان و حامیان اصلی داعش بوده و خدمت بزرگی به منافع این رژیم می کند.

در چهارچوب دیدگاه نخست از یک سو به بیانیه ها و اظهارات داعش مبنی بر دشمنی با رژیم صهیونیستی و همچنین برخی اقدامات آن و از سوی دیگر به اظهارات مقامات صهیونیستی مبنی بر تلقی داعش به عنوان تهدید تمرکز می شود. در همین راستا، گروه داعش پوستری را منتشر کرده است که در آن آمریکا، اسرائیل، احرار الشام و جبهه الاسلامیه و گروههای دیگر، دشمنان داعش معرفی و اعلام شده که به این گروه تروریستی حمله ور شده اند. با این حال نکته مهم، دیدگاه نظری و گفتمانی داعش به رژیم صهیونیستی و تلقی آن به عنوان دشمن دور در مقایسه با شیعیان به عنوان دشمن نزدیک است.

در تحلیل راهبرد عمومی داعش، رفتار سیاسی این گروه در چارچوب تقابل گفتمانی «العدو البعید – العدو القریب» مورد بررسی قرار می گیرد. تقابلی که طی دهه های اخیر، از سوی متفکران و بنیانگذاران اندیشه سلفی جهادی در مصر مطرح شده است. بر این اساس باید گفت که رویکرد فکری سران این گروه، به شدت متاثر از یکی از متفکران اندیشه جهادی در مصر با نام «محمد عبدالسلام فرج» است.

بخشی از اندیشه های عبدالسلام فرج با موضوع «قتال الداخل اولویة علی قتال الخارج» مطرح کننده ریشه های مهم رفتار داعش است و دقیقا بر همین مبناست که اساساً اسرائیل، امروز یک اولویت در استراتژی گروه ‏های سلفی فعال در سوریه و عراق به شمار نمی‏آید. موضع داعش به وضوح نظریه مبتنی بر جنگ در جامعه مسلمین یا «قتال الرافضة» و «المخالفین من الکفار والمرتدین» را تقویت می کند که در گفتمان سلف‏گرا بسیار رایج بوده است.

پیامدهای عملی این گفتمان هرچند در دهه هشتاد این تصور را در پی داشت که دولت‏های همسایه اسرائیل یعنی مصر و اردن در تیررس تهدید آن قرار دارند اما امروز به گفتمانی طائفه ای و عمدتا در تقابل با اندیشه شیعی تغییر یافته است. در این میان، موضعی که گروه داعش به عنوان یک جریان «سلفی جهادی» در قبال حملات اسرائیل به غزه اتخاذ کرد، قابل توجه است. این گروه، رسما هرگونه تقابل با اسرائیل را نفی و برای توجیه این موضع مدعی شد اعلام جهاد علیه اسرائیل در تضاد با آموزه های اسلامی است.

برخی اقدامات به خصوص حمله موشکی داعش به رژیم صهیونیستی نیز از جمله متغیرهایی است که به خصوص در دشمنی داعش با این رژیم به آن اشاره می شود. در این راستا از جمله گروهی که خود را "ولایت سینا" می‌نامد و مدعی هم‌پیمانی با داعش است، اعلام کرد که سه راکت گراد به مواضع یهودیان در فلسطین اشغالی شلیک کرده است و شلیک این راکت‌ها به اسرائیل در اعتراض به حمایت تل‌آویو از ارتش مصر است. در همین حال، تل‌آویو نیز اعلام کرد که دو راکت در مناطق جنوبی اسرائیل به زمین برخورد کرده اما هیچ تلفاتی بر جای نگذاشته است.

موضوع دیگر اشاره مقامات صهیونیستی به تهدید داعش است. با این حال نکته مهم آن است که این شخصیتهای صهیونیستی، داعش را به عنوان اولویت اصلی در تهدیدات خود نمی دانند. در این راستا یووال اشتاینیتز وزیر اطلاعات و امور استراتژیک اسرائیل عنوان می کند ما به حکومت هاشمیان در اردن برای دفاع در مقابل داعش کمک خواهیم کرد. وی اضافه می کند خطر داعش برای منطقه جدی است اما تهدید ایران برای اسرائیل و جهان خیلی جدی تر است. به باور وی داعش فقط برای چند سال تهدید به حساب می‌آید اما اگر ایران، هسته ای شود، تسلیحات این کشور برای سال ها ما را تهدید می کند.

 با این حال نکته مهم این است که داعش نقش مهمی در پیشبرد سیاستها و منافع رژیم صهیونیستی در منطقه دارد و درک روابط دو طرف در این چهارچوب بهتر امکان دارد. به خصوص اینکه گزارشهایی در مورد رفتار صهیونیستها و حمایتهای آنان از داعش انتشار پیدا کرده است. در این راستا سندی سری که در یکی از مناطق قبیله ای دور افتاده در پاکستان به دست آمده است ضمن افشای نقش رژیم صهیونیستی در شکل دهی (گروه تکفیری صهیونیستی) داعش ، هدف از موجودیت چنین گروهی را زمینه سازی برای جنگ نامحدود در سال 2017 عنوان کرده است. این سند، اسرائیل را مسئول شکل گیری داعش و باراک اوباما را بازیچه صهیونیستها می خواند. در این سند داعش به این نکته اشاره می کند که به جای وقت تلف کردن برای رویارویی مستقیم با آمریکا، باید در پی گسترش رعب و وحشت در غرب و افزایش قلمرو خود ازطریق کشورهای شمال آفریقا مثل لیبی باشد.

 همچنین گزارشهایی در مورد همکاریها و حمایتهای صهیونیستها از داعش به خصوص در عرصه فروش نفت وجود دارد که روابط دو طرف را بیشتر آشکار می کند. از جمله گزارشهای منتشر شده این است که نفت پالایشگاه‌های تحت کنترل داعش در عراق از طریق خطوط نفتی جیحان و با تانکرهای ترانزیت نفت به اسرائیل منتقل می‌شود و در این میان، یک میلیاردر آذربایجانی به نام "مبارز مانیسیموف" عامل اصلی این انتقال محسوب می‌شود. نکته قابل توجه آن است که محموله‌های نفتی در بندر اشکلون توسط مقامات رژیم صهیونیستی با اسناد جعلی به عنوان نفت ایلات معرفی شده و حتی این رژیم آن را به کشورهای دیگر اروپایی صادر می کند.

در مجموع باید گفت که منافع رژیم صهیونیستی در خاورمیانه، نقش اساسی را در شکل گیری داعش داشته است، و بدون شک وجود اسناد متعدد در خصوص همراهی اسرائیل با داعش بویژه در سوریه که از ارسال تسلیحات تا درمان مجروحان داعش در بیمارستان های صحرائی اسرائیل را شامل می شود گواهی بر این مدعاست، همچنانکه عدم تقابل داعش با اسرائیل و بالعکس دشمنی با محور مقاومت در همین راستا ارزیابی می شود.