هشدار، خطر برای هنر در سایه نظارت‌های فراموش شده
موضوع جنجال برانگیز نظارت مدتی است که گریبان‌گیر محیط ها و مراکز فرهنگی چون گالری‌ها و نگارخانه‌ها شده است.
به گزارش خبرنگار حوزه تجسمی گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ نظارت،كنترل و مترادفات اين كلمات از عناوينی‌اند كه كم و كيفشان در حوزه ها و فضاهای گوناگون مدام مورد بحث و گاه جدل واقع مي شود.
هر كدام از ما نيز كماكان جلوه‌ای از اين مسأله را دور و اطرافمان ديده ايم، مواردي چون تعطيلي يك رستوران به علت رعايت نكردن بهداشت، جريمه سنگين براي ساخت و ساز غيرقانوني، تلاش براي جلوگيري از واردات قاچاق و ده ها مورد ديگر كه طيف وسيعي از ارگان ها و مراكز موجود در جامعه را در برمي گيرد.
حوزه فرهنگ و هنر نيز از اين قاعده مستثني نيست و نظارت ها در اين عرصه بعضأ با دقت و وسواس بيشتري ادامه دارد از توقيف فيلم ها،نشريات و ممنوع الكاري برخي متخلفان گرفته تا تعطيلي گالري ها و مراكز متخطي.
يكي از بخش هايي كه مدتي است موضوع نظارت بر آن بحث برانگیز شده همین گالری ها و نگارخانه ها هستند که هر هفته دامنه وسیعی از آثار هنری و هنرمندان گوناگون را در خود جای می دهند. مجموعه هایی که روزبه روز گسترده تر از قبل می شوند و مثل قارچ به صورت آشکار و گاه زیرزمینی در حال تکثیر اند. اتفاقی که «مجید ملانوروزی مدیر کل هنرهای تجسمی ارشاد» در گفتگو با ما علت آن را تعداد زیاد فارغ اتحصیلان رشته های گوناگون هنرهای تجسمی خواند و گفت: «ما سالانه بیش از ده هزار فارغ اتحصیل رشته هنر داریم و به علت کمبود فضای کاری ثابت برای آن ها یکی از راه های کمک به این قشر تأسیس و اعطا مجوز به نگارخانه ها است، اما این دلیل نمی شود که نظارتمان را کم کنیم و در اصل کمیت را فدای کیفیت کنیم.»
همانطور که اشاره شد این توسعه خواه ناخواه توجه و کنترل بیشتری را ایجاب می کند و این در حالی است که هر از چندگاهی با انتشار اخباری حول برگزاری نمایشگاه هایی مغایر با عرف و قانون، کمبود نظارت ها بیش از پیش نمایان می شود؛ کمبودی که مرتفع شدنش حواس هر چه جمع تر ارشاد را می طلبد.
«علی جنتی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در خصوص شیوه کاری ارشاد در این زمینه چندی پیش بیان کرده بود: «گالری ها معمولأ مجوز دارند اما گاهی همین مراکز کارهای بدون مجوز را به نمایش می گذارند که این مشکل آفرین می شود. ما نیز هر جایی که مشخص شود مجموعه ای بدون مجوز کار می کند از طریق نیروی انتظامی با آن برخورد می کنیم.»
اما به دنبال این صحبت دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد مدتی پیش طی اطلاعیه ای اعلام کرد: «نمایش آثار در مجموعه‌ها و محل‌هایی به‌جز مجموعه‌های هنری و نگارخانه‌های دارای مجوز، غیرقانونی است و دفتر هنرهای تجسمی درباره‌ی پیامدهای آن مسؤولیتی ندارد.»
مدیر کل هنرهای تجسمی نیز در این باره عنوان کرد: «شاید چند سال گذشته هر هفته نمایشگاهی در فضای خصوصی برگزار می شد اما در حال حاضر این رویداد بسیار کم شده، ولی به طور کلی ارشاد مسئولیتی در برابر این مجموعه ها ندارد و تنها اگر موردی دیده یا گزارش شود با آن ها برخورد می کند.»
این جا در کنار این سؤال که اگر ارشاد در قبال چنین رویدادی مسئولیتی ندارد پس نظارت و کنترل این مجموعه ها به عهده چه کسی است؟ موضوع دیگری مطرح می شود و آن بحث لزوم وجود آزادی مشروط برای هنرمندان و سلیقه ای بودن تشخیص مسأله داشتن یک اثر است.
بابک بهارستانی مدیر گالری سایه در گفتگو با ما راجع به دشواری نظارت به گالری ها به دلیل مذکور گفت: قضاوت و تشخیص مورد دار بودن یک کار امری بسیار سلیقه ای است زیرا افرادی که در این عرصه کار می کنند از همین جامعه هستند و با جو و فضای موجود آشنایی دارند به همین خاطر اگر مسئله هم به وجود بیاید فکر می کنم بحث سلیقه مطرح است تا نظارت. اما با این وجود ما نیز کارهایی که با عرف جامعه ما سازگار نیستند را نمی پذیریم و این به عهده گالری دار است چون ارشاد از ما خواسته تا کارها را کنترل کنیم ، به همین جهت آن ها نیز به آثار و نمایشگاه های موجود اشراف دارند و اصل موضوع بر پایه اعتماد است. البته با تمام این ها ارشاد بازهم باید نظارتش را برای جلوگیری از رخداد های تک و توکی که شاهد آن هستیم ، داشته باشد.
در همین راستا فاطمه نوری مدیر گالری نقش جهان ضمن اشاره به فعالیت های برخی از گالری هایی که گاه معاند شرایط موجود در جامعه هستند بیان کرد: نظارت از جانب ارشاد باید باشد چرا که هستند گالری هایی که برای هنر مملکتشان هم هیچ ارزشی قائل نیستند و برای مخاطبانشان نیز سردرگمی ایجاد کرده اند.
وی در بخش دیگری از صحبت ها یش گفت: نظارت در این عرصه کافی نیست به عنوان نمونه بعد از مدت ها هنوز از وزارت ارشاد برای بازرسی به گالری ما نیامده اند. این موضوع حتی با وجود این که گالری های زیرزمینی برای کار پرونده ای در ارشاد ندارند باید مد نظر قرار داده شود. در کنار این ها من از وزارت ارشاد تقاضا دارم تا به هرکسی که درخواست مجوز می کند سریع اجازه کار ندهند و بعد از آن هم مجموعه را به حال خودش رها نکنند و نظارت هایشان را ادامه دهند.
نوری در پایان به قانون مجوز های آزمایشی شش ماهه که در گذشته باب بوده اشاره کرد و اعطا مجوز های طولانی مدت را امری نادرست خواند.
هر یک از موارد فوق تمامأ لزوم وجود نظارت بیشتر روی گالری ها و مجموعه های فرهنگی را به وضوح می رسانند و در این باره حتی ملانوروزی مدیر کل هنرهای تجسمی نیز این طور عنوان کرد:با وجود همه عوامل موجود از جمله سلیقه باید دقت بیشتری در این حوزه شود و با همت روز افزون افراد متعددی را برای این امر در نظر بگیریم.
پس طبق این صحبت ها لا اقل از این پس باید با برنامه ریزی مدون تری به موضوع کنترل پرداخته شود تا با راهکارهای تأثیرگزار در این مسیر پر پیچ و خم، هنر کشورمان را از گزند آسیب هایی که گاه به دلیل همین کمبودها وارد می شود، حفظ کنیم.
گزارش از فاطمه شهدوست
