مناره ایی با جاذبه لرزش در نصف جهان

 به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان ، آنچه که منارجنبان را از مناره هایی مثل چهل دختران، منارساربان، منار مسجد علی و منار زیار متمایز می کند این است که بیشترین لرزش و حرکت به اسم این بنا ثبت شده است.

منارجنبان ۷۰۰ سال پیش از خشت و آجر ساخته شده اما با وجود تکان های زیاد هنوز هم سالم و سرپاست. خیلی ها بعد از بازدید از این بنا به دنبال راز جنبیدن آن می گردند.

با ورود اسلام به ایران مناره ها محلی برای اذان گفتن موذنان شد

معمارانی که بیش از ۷۰۰ سال پیش شروع به ساختن مناره در ایران کردند با توجه به کاربردی که برای مناره در نظر داشتند آنها را درست می کردند. مثلاً مناره هایی که رویشان آتش روشن می کردند با مناره هایی که کاربرد نظامی و دیدبانی داشتند متفاوت ساخته می شدند. با ورود اسلام به ایران، این مناره ها، یک کاربرد دیگر هم پیدا کردند؛ آنها به محلی برای اذان گفتن مؤذنان هم تبدیل شدند.

معماران زبردست کشورمان سال ها پیش دست به خلق آثاری زدند که هنوز هم اسرار ساخت آنها برای خیلی ها ناشناخته باقی مانده است؛ نمونه اش همین منارجنبان اصفهان است. این سازه شگفت انگیز در شش کیلومتری اصفهان قرار دارد و خیلی ها برای بازدید از این بنا خودشان را به اصفهان می رسانند تا با چشمان خود لرزش منارجنبان را ببینند.

شهرت این بنای عجیب به ایران و گردشگران داخلی محدود نشده است و آوازه لرزش این مناره های ۱۷ متری در دنیا هم پیچیده و کارشناسان غربی را به ایران و اصفهان کشانده تا این معماری شگفت انگیز را از نزدیک بررسی کنند. آنها می خواهند بدانند بنایی که از خشت و آجر ساخته شده، چطور و براساس چه قانونی به ارتعاش درمی آید و فرو نمی ریزد.

برای کشف راز عجیب جنبیدن و فرو نریختن منارجنبان، بدنه ساختمان های نیمه کاره ای را که هنوز اسلکت آهنی شان کامل نشده در ذهنتان مجسم کنید.

در بعضی از قسمت های ساختمان، تیرآهن هایی را به صورت ضربدری روی هم کار می گذارند. وظیفه این سازه های آهنی این است که در زمان وقوع زمین لرزه، لرزه های ناشی از زلزله را به تمام بدنه ساختمان منتقل کنند. این راه حل باعث می شود تا خانه فرو نریزد. در مورد منارجنبان هم همین موضوع صادق است.

به گفته کارشناسان میراث فرهنگی و گردشگری اصفهان به نظر می رسد دو عامل باعث فرو نریختن این بنا می شود. اولین عامل مصالح به کار رفته در بنا که از نوعی خشت و آجر بسیار سبک است و عامل دیگر اینکه در ساخت این بقعه، از قواعد فیزیک استفاده شده؛ یعنی این سازه به شکل یک دیاپازون ساخته شده است.

دیاپازون، وسیله ای U شکل است که اگر ضربه ای از یک قسمت، مثلاً به یکی از ضلع های یو وارد شود، ارتعاش ناشی از آن، به قسمت مرکزی و سپس به ضلع دیگر یو می رسد و کل یو می لرزد.

منارجنبان هم همین طور است؛ یعنی ارتعاش و لرزش را از یک قسمت می گیرد و به تدریج به قسمت های دیگر و کل بنا منتقل می کند اما این لرزش در مناره ها به دلیل اینکه آسیب پذیرتر هستند، بیشتر از قسمت های دیگر است و معماران هم با هدف ایستایی بودن مناره ها و در نظر گرفتن حوادث طبیعی ای که ممکن است به مناره آسیب برساند، آنها را با حالت ارتجاعی ساخته اند.

نکته دیگر اینکه مصالح به کار رفته در بنا هم حالت چسبندگی دارند که این مسأله مانع از فرو ریختن مناره ها در اثر لرزش های مکرر می شود.

بعضی می گویند که معمار منارجنبان با هدف اینکه هنر و مهارت خودش را در ساخت این بنا نشان بدهد، آن را به صورت لرزان ساخته اما ریاحی با این نظر مخالف است: «معمار این بنا که هنوز هم مشخص نشده چه کسی است، این بنا را با هدف لرزش نساخته. از قرار معلوم معمار ابتدا طاق و ایوان اصلی را ساخته و سپس مناره هایش را».

معماری شگفت انگیز این بنا تنها برای بازدید کننده های امروزی عجیب نیست. این بنا از زمانی که ساخته شده حس کنجکاوی خیلی ها را برانگیخته است، گذشتگان هم در مورد لرزش های منارجنبان تجاربی داشته اند

شهرت منارجنبان باعث شده تا گردشگران، خیلی بیشتر از گذشته به اصفهان بیایند و خودشان منارجنبان را به لرزش دربیاورند اما اگر این روال همین طور ادامه پیدا می کرد، خیلی طول نمی کشید که لرزش های بی حساب و کتاب، کل بنا را خراب کند.

به همین دلیل مسؤولان میراث فرهنگی اصفهان، به فکر راه چاره ای افتادند؛ «تکان های بیش از اندازه به بنا آسیب می رساند، برای همین تصمیم گرفتیم به جای اینکه مردم هر لحظه وارد مناره شوند و آن را به لرزش دربیاورند، از یک راهنما استفاده کنیم. به این ترتیب که راهنما، هر یک ساعت به یک ساعت، وارد مناره می شود و آن را به لرزه درمی آورد. با استفاده از این شیوه، بین هرکدام از فشارها برای به لرزه درآوردن، وقفه می افتد و مانع از آسیب رسیدن به منارجنبان می شود.

 گزارش از سیدامیرمهدی ساب چیان

انتهای پیام/س