حمام علی قلی آقا در دل بافت سنتی اصفهان

 به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان ، نقوش و گچبری‌های بجا مانده در طاق ها و دیوارهای حمام و نمایش آنها به صورتی که بیشتر به چشم بیایند و جداسازی مناسب فضاها برای جلوگیری از هدر رفتن گرما نشان از ذوق و درایت سازندگان حمام دارد.

نحوه تقسیم گرما در بخش‌های مختلف حمام و ترتیب قرار گرفتن فضاها از جمله رختکن، سربینه، چال حوض و گرمخانه نشان می‌دهد از لحظه ورود تا خروج برای مراجعین برنامه ریزی وجود داشته تا مردم با عبور از این فضاها علاوه بر نظافت، به ملاقات و گفتگو با یکدیگر و حتی تفریح و شنا نیز پرداخته باشند.

در سربینه، حوضچه‌هایی وجود دارد که پاها را در آن شستشو می‌دادند، و یا در قسمت چال حوض حمام، استخری با قاعده مستطیل وجود دارد که با آب سرد پر می شده و برای شنا استفاده می شده است.

بر روی طاق‌ها و دیوارها نقاشی‌هایی مربوط به اواخر صفویه به چشم می‌خورد که بعضی از آنها در دوره پهلوی تراشیده شده و جای خود را به نقاشی‌های رنگ روغن ساده‌ای داده است که شخصی گمنام از خود برجا گذاشته است.

کاشی کاری‌های ظریف حمام توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. رنگ بندی مناسب آنها در قسمت ورودی و رختکن، بسیار استادانه است ضمن اینکه تصویری در کنار استخر بزرگ حمام مشاهده می‌شود که منسوب به بانی حمام، علیقلی خان می‌باشد.

یکی از نکات جالب این گرمابه،سیستم نوردهی آن است. روشنایی از روزنه‌هایی تأمین می‌شود که بر روی سقف گنبدی شکل حمام تعبیه گردیده، در این روزنه ها شیشه‌های محدبی و عدسی شکل وجود دارد.

خاصیت محدبی این شیشه‌ها علاوه بر جلوگیری از اتلاف انرژی،باعث شکست نور شده و روشنایی را پخش می‌کند. در واقع مهندسان و معماران بنا از خاصیت ذره بین، برعکس استفاده نموده و براحتی فضای داخل حمام را روشن کرده‌اند.

 استفاده از حمام برای همه مردم آزاد بوده و از سحرگاه تا نیم روز مردها، و از ظهر تا غروب زنان استحمام می‌کردند. ؛ابته در بعضی دوره‌ها مانند دوره قاجار، ثروتمندان و افراد با نفوذ ساعاتی گرمابه را قرق یا اجاره می‌کردند و اجازه ورود را تا زمانیکه خود مشغول استحمام بودند به مردم عادی نمی‌دادند. 

مخزن حمام از سوختن چوب و زغال گرم می شد و حتی دود حاصل از آن را به داخل لوله‌هایی که در کف وجود دارد هدایت می‌کردند تا برای ضدعفونی و گرم کردن سایر قسمت‌ها نیز مورد استفاده قرار بگیرد، بدین ترتیب ازکمترین انرژی موجود، به بهترین وجه استفاده می‌کردند.

در چند جای حمام در کنار حوضچه‌ها، سنگ‌های یک تکه و سفید رنگی به اندازه یک متر دیده می‌شود که سطح آنها آجدار و دارای برجستگی‌های ملایمی است. تعجب نکنید اگر بگوئیم که از این سنگ‌ها برای ماساژ دادن استفاده می‌کردند. این سنگ‌ها مانند تکیه گاه صندلی و عمود بر حوضچه ها طراحی شده‌اند و از حفره بالای آنها آب گرم بر سطح آجدار جاری می‌شد ونقش یک ماساژور را بازی می‌کردند.

آب به خاطر اختلاف سطح میان مخازن و حوضچه‌ها و فواره‌ها، به گردش در می‌آمده و برای به جریان انداختن آب، لوله ها را شیب دار طراحی کرده‌اند.

وجود تعداد زیادی فواره در حمام

یکی از مواردی که هنگام بازدید حمام توجه شما را به خود جلب خواهد کرد وجود تعداد زیادی فواره‌ها و جوی‌های آب است که تقریبا همه جا دیده می شوند. این فواره ها باعث میشوند تا صدای دلنشین آب در فضای بسته حمام بپیچد و در همه جا به گوش برسد تا کسانی که برای شستشو به گرمابه آمده اند، ساعتی به آرامش برسند و خاطر از دغدغه‌های روزمره بشویند.

جالب است بدانیم از نظر روانشناسان صدای آب، تأثیر بسیار مثبتی بر اعصاب و روان انسان دارد و بسیاری از بیماری های روحی را درمان می کند و جالب تر اینکه پدران ما در گذشته‌های دور و نزدیک بخوبی به این نکته واقف بودند به همین دلیل است که در بیشتر آثار معماری و تاریخی ایران مانند مساجد و باغ‌ها، آب به عنوان عنصری حیاتی و مقدس تلقی می‌شده و جوی‌ها و فواره ها، جزء جدانشدنی عمارت‌ها به شمار می‌آمدند.

در اکثر محلات قدیم اصفهان در گذشته بازارچه کوچکی وجود داشت و در سمت چپ و راست بازارچه کوچه هایی باریک با خانه های کاه گلی به چشم می خورد و از آنجا که حمام در خانه ها نبود در انتهای بازارچه حمام و مسجد وجود داشت که حمام علی قلی شاخص ترین هاست که در محله علی قلی آقا و درست در انتهای بازارچه قرار دارد.

 حمام علیقلی خان اصفهان، پنجره ایست به گذشته پرافتخار ایران زمین که با زبانی گویا، جایگاه والای میهن مان را در آسمان هنر و معماری می ستاید ، هم اکنون از این حمام بعنوان موزه استفاده می‌شود و گردشگران داخلی و خارجی زیادی از آن بازدید می‌کنند.

این حمام در چهارراه تختی، خیابان مسجد سید، بعد از خیابان طیب اصفهان قرار دارد که براحتی می‌توانید آن را پیدا کنید و از آن دیدن کنید ؛پس در سفر آینده به نصف جهان بازدید از این بنای زیبا را فراموش نکنیم.

گزارش از سیدامیرمهدی ساب چیان

انتهای پیام/س