اهمیت ژئوپلتیک چابهار برای افغانستان

به گزارش خبرنگار حوزه افغانستان باشگاه خبرنگاران جوان ؛ دسترسی افغانستان به منطقه آزاد چابهار از جمله موضوعاتی است که بیشتر از لحاظ اقتصادی مورد بررسی قرار گرفته است. اما این حضور و گسترش می تواند به لحاظ ژئوپلتیک نیز اهمیت داشته باشد. گسترش و توسعه منطقه آزاد چابهار یک امتیاز برد –برد برای دو طرف است.

راه اندازی و توسعه این منطقه علاوه بر اینکه موجب گسترش ایران در شرق آسیا می شود سبب می شود افغانستان به عنوان یک کشور محصور در خشکی که به آبهای آزاد دسترسی ندارد بتواند از طریق این بندر ضعف ژئوپلتیکی خود را بر طرف کند. منطقه آزاد چابهار نسبت به بندر عباس و هم چنین بندر کراچی به لحاظ مسافت نزد یک‌تر است.

 افغانستان سرزمینی کوهستانی و محاط در خشکی است، و جز اردن تنها کشور خاورمیانه محسوب می‌شود که به «دریا» راه ندارد . این کشور در منطقه حساس و استراتژیک آسیای مرکزی قرار گرفته است.از یک سو به شبه قاره هند و از سوی دیگر به کشورهای معروف به آسیای میانه و نیز جمهوری خلق چین و نیز از سمت دیگر به آسیای غربی و خاورمیانه مرتبط است.

سلسله جبال هندوکش که قسمت وسیعی از خاک کشور را پوشانده، همواره سد محکمی در مقابل مهاجمان از شمال به سمت جنوب و بالعکس و از غرب به شرق و نیز بالعکس بوده‌اند. قرار گرفتن در قلب قاره بزرگ آسیا باعث شده تا نزدیکترین راههای دسترسی به دریا برای کشور افغانستان از طریق کشورهای ایران و پاکستان ‌باشد.

افغانستان از طریق این دو کشور می‌تواند به دریای عمان و اقیانوس هند راه یافته و از ارتباطات دریائی بهره مند شود. علاوه بر این کشور افغانستان از طریق دالان واخان و خاک کشور چین امکان دسترسی به اقیانوس آرام و شرق آسیا را دارد،  اما فاصله بسیار زیاد  افغانستان تا شرق چین  امتیاز این مسیر را به نفع مسیر نخست (ایران و پاکستان) خنثی نموده است.

همسایگان شمالی افغانستان خود جزء کشورهای محصور در خشکی هستند و کشور افغانستان مکمل ژئواستراتژیک این کشورها برای دسترسی به آبهای جنوب از طریق همان مسیر ایران و پاکستان می‌باشد.

بسته شدن متعدد مرزهای مشترک افغانستان-پاکستان منجر به کاهش چند میلیارد دلاری در معاملات افغاستان شده که حاکی از وابستگی کابل به مسیرهای ترانزیتی اسلام‌آباد است. از سوی دیگر، بندر چابهار برای افغانستان نسبت به بندر کراچی نزدیک‌تر است و به عقیده اتاق بازرگانی و صنعت این کشور، مسیر کوتاه می‌تواند به کاهش هزار دلاری به ازای هر کانتینر منجر شود. همچنین وجود تنش در روابط دو کشور موجب شده است که کشور افغانستان برای یک موازنه سازی در مقابل پاکستان بندر چابهار را در در اولویت‌های خود قرار دهد. تا جایی که اتاق تجارت و صنایع افغانستان اعلام کرده مشکلات موجود در بندر کراچی سبب شده تا انتقال کالاها از طریق این بندر به بیست درصد کاهش یابد.

معاون این اتاق می‌گوید در حال حاضر صادرات اموال از طریق بندر کراچی متوقف بوده و بیشتر انتقالات کالاهای تجارتی اکنون از طریق بندر عباس، آقینه و بندر حیرتان صورت می گیرد.

بر اساس امضای تفاهم‌نامه اپتا، تجار افغان کالاهای تجاری خود را از طریق کراچی به بندر واگه و تجار پاکستانی می‌توانستند اموال تجارتی خود را از مسیر افغانستان به کشورهای آسیایی میانه انتقال دهند. اما پاکستان همواره در بخش انتقال کالاهای تجار افغان به بندر واگه مشکل ایجاد کرده است .انتقادها از مشکلات ترانزیتی میان افغانستان و پاکستان در حالی پایان نیافته است که افغانستان در ماه دسامبر سال ۲۰۱۵ عضویت WTO یا سازمان جهانی تجارت را کسب نمود.

همچنین عتیق الله نصرت رییس اتاق تجارت و صنایع افغانستان می‌گوید، بندر چابهار ایران بهترین گزینه برای تجارت و ترانزیت در افغانستان نسبت به بندر کراچی پاکستان است.در پی شکایات تاجران کشورمان مبنی بر بد رفتاری پاکستانی‌ها، وی اعلام کرد: بندر چابهار ایران از همه جوانب بدیل خوبی نسبت به بندر کراچی پاکستان برای ترانزیت و تجارت در افغانستان می‌باشد.

 نصرت افزود: اگر امکاناتی را که در بندر کراچی داریم در چابهار می‌داشتیم قسمت زیاد مشکل ترانزیتی ما حل میشد، چون بندر چابهار هم نزدیک است و هم از نظر هزینه برای تاجران افغانستانی مقرون به صرفه است.

وی با بیان اینکه برای رقابت با بندر کراچی باید روی بندر چابهار سرمایه‌گذاری صورت بگیرد، گفت: مذاکرات و تبادل نظر روی بندر چابهار در سطح هندوستان، ایران و افغانستان صورت گرفته و براساس توافق صورت گرفته، هندوستان آمادگی خود را مبنی بر سرمایه گذاری ۱۰۰ میلیون دلاری به منظور استفاده از بندر چابهار و فراهم آوری امکانات بندری در این بندر اعلان کرده است.

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، بندر چابهار که در استان سیستان و بلوچستان ایران است ، در کنار دریای عمان و اقیانوس هند قرار دارد؛ برای برخی کشورهای آسیای میانه محصور به خشکی از جمله افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، قزاقستان و تاجیکستان، از اهمیت خاص برخوردار است.

 این موضوع نشان می دهد که دستیابی افغانستان به بندر چابهار علاوه بر ابعاد اقتصادی دارای ابعاد سیاسی و ژئوپلتیکی نیز است. در حال حاضر صادرات افغانستان حدود 500 میلیون دلار است که با زیرساخت‌های کافی در بندر چابهار این مقدار می‌تواند سه برابر شود و همین موضوع سبب پیشرفت در حوزه‌ی توسعه اقتصادی خواهد شد که پیش زمینه‌ای برای توسعه سیاسی است.

بندر چابهار، افغانستان را قادر می‌سازد تا بدون نیاز به بنادر پاکستان از راه‌های امن‌تر، کوتاهتر و به صرفه‌تر به آب‌های آزاد برای تجارت بین‌المللی دسترسی داشته باشد. برخی کارشناسان معتقدند که بندر چابهار می‌تواند به مهمترین قطب سیاسی و اقتصادی در منطقه تبدیل شود و حتی قابلیت تغییر معادلات ژئوپلتیکی را نیز دارد.

بندر چابهار یکی از چهار راه هاي اصلی کریدور جنوبی تجارت جهانی محسوب می‌شود به طوري که این بندر به علت موقعیت استراتژیک خود و دستیابی به آب‌هاي آزاد بین المللی جایگاه ویژه‌اي در مبادلات بین ایران و سایر نقاط منطقه دارد.

سواحل مکران در جنوب خاور ایران، به دلیل موقعیت و ویژگی‌های استراتژیک آن از منظر ژئوپولیتیکی، ژئواستراتژیکی و ژئواکونومیکی داراي اهمیت فراوانی است به طوري که دسترسی به منابع غنی انرژي، تسلط بر مهمترین مسیر انتقال انرژی و کالا در سطح جهان، موقعیت استراتژیک برای دسترسی کشورهای محصور در خشکی در آسیای مرکزی، قفقاز و افغانستان به آبهای آزاد، قابلیت مناسب سواحل مکران برای ایجاد بندرگاهها و ترمینال‌های وسیع تجاری و تبدیل آن به کانون ورود و خروج کالا از طریق جاده‌های شمالی جنوبی، جاده شرقی جنوبی و جاده جنوبی غربی بین چابهار و آسیای مرکزی، قفقاز، روسیه و اروپا بخشی از قابلیت های این منطقه است.

کارشناس اداره دوم خاورمیانه وزارت خارجه ژاپن چندی پیش در سفر به چابهار گفت: بندر چابهار به دلیل موقعیت مناسب، همجواری با آبهای اقیانوسی و داشتن توانمندی‌ها و ظرفیت‌های خوب در شرایط پسا تحریم مورد توجه کشور ژاپن و فعالان اقتصادی این کشور برای سرمایه‌گذاری قرار دارد.

یوسوکه تومو فوجی اظهار داشت: این بندر نقطه اتصال افغانستان و کشورهای آسیای میانه به آبهای اقیانوسی است. وی گفت: سرمایه‌گذاران ژاپن تمایل زیادی برای فعالیت در این نقطه راهبردي دارند.

چابهار برای افغانستان یک بازی برد – برد است. چابهار بدیل کراچی برای کابل خواهد بود و برای اولین‌بار به یک بندر مطمئن بحری راه پیدا خواهد کرد. به علاوه، این بندر جنوب آسیا را با آسیای مرکزی وصل می‌کند که افغانستان نقش ترانزیتی ویژه و محوری در آن پیدا می‌کند. از سوی دیگر افغانستان هم مثل هندوستان از رفتار همسایه‌ی جنوبی خود چندان راضی به‌نظر نمی‌رسد.

حداقل در مدت یک‌ونیم دهه که از عمر نظام جدید می‌گذرد، همواره جنجال‌های تجاری با پاکستان داشته و هیچ‌گاهی نتوانسته است اسلام‌آباد را قانع کند که در مسائل تجاری و ترانزیتی بنا بر اصل منافع اقتصادی کنش و واکنش نشان دهد؛ بلکه همیشه مسأله‌ی ترانزیتی با پاکستان تحت تأثیر مسایل سیاسی بوده و منفعت چندان برای دو طرف نداشته است. با داشتن چنین اما و اگرها چابهار می‌تواند بدیل کراچی و حتی ارزش ترانزیتی افغانستان محصور در خشکه را به مراتب افزایش دهد.

بنابراین می توان امتیازات ژئوپلتیکی چابهار برای افغانستان را چنین بر شمرد:

1-اولین امتیاز ژئوپلتیکی دسترسی افغانستان به منطقه آزاد چابهار مربوط به افزایش دو چندان اهمیت ژئوپلتیکی این کشور است که در عین داشتن اهمیت بری به موقعیت بحری نیز دسترسی پیدا می‌کند.

2- در مقابل همسایه جنوبی می تواند موازنه سازی انجام دهد. دسترسی این کشور به آبهای آزاد از طریق ایران موقعیت چانه زنی این کشور را در مقابل پاکستان افزایش خواهد داد. -در این بین از یک سو براساس موافقتنامه سه جانبه بین ایران –هند – افغانستان افزایش نقش چابهار، می‌تواند دیگر بنادر منطقه، به ویژه بندر کراچی پاکستان را تحت تاثیر قرار داده و در راستای انگیزه‌های سیاسی مشترک هند، افغانستان منطقه اقتصادی و دالان ترانزیتی جدید در مقابل رویکرد پاکستانی قرار گیرد و آن را به حاشیه برد.

3- دسترسی دو لت این کشور به آبهای آزاد موجب می‌شود این کشور به توسعه اقتصادی دست یابد زیرا مناطق آزاد نه فقط به عنوان ابزارهای توسعه اقتصادی ، بلكه عواملی برای جلب سرمایه، انتقال تكنولوژی، آموزش نیروی انسانی، وصل شدن به بازار جهانی و در نهایت دریچه ای به سوی توسعه اقتصادی و سیاسی به شمار می روند. توسعه سیاسی محصول توسعه اقتصادی است. تا زمانی که در یک کشور طبقه متوسط شکل نگیرد و تولید ثروت نشود در آن کشور زمینه تشکل‌های سیاسی اهمیت و موضوعیت پیدا نمی‌کند. پیامدهای اقتصادی حاصل از این دسترسی می تواند بر روند ناامنی در کشور تاثیر گذارد و با افزایش سرمایه‌گذاری و گسترش بازرگانی افغانستان به تثبیت شرایط سیاسی و امنیتی کمک کند. .همین موضوع سبب می شود گروهای مسلح داخلی منکوب شوند و در نتیجه دخالت های داخلی در این کشور به حداقل ممکن برسد.

4-گذشته از این با بهره‌برداری از تسهیلات بندرچابهار فرصت به‌کارگیری موقعیت ترانزیتی افغانستان فراهم خواهد شد و کابل می‌تواند گذرگاه انتقال بازرگانی برای کشورهای محاصره شده در خشکی آسیای میانه شده و سالانه میلیون‌ها دلار درآمد داشته باشد از این دید کابل بر این نظر است که افغانستان به چهارراه اقتصادی منطقه تبدیل کند و عملاً چابهار می‌تواند نقش مهمی در اتصال راه‌های بازرگانی و ترانزیتی منطقه بازی کند و در کنار آن نیز افغانستان را به بازارهای جدید در خاورمیانه، اروپا و آمریکا وصل کند.

5-دسترسی این کشور به آبهای آزاد به همراه دو کشور ایران و هند اهمیت ژئوپلتیکی این کشور را ارتقا می بخشد. این موضوع در کنار رقابت آمریکا –روسیه-چین برای قدرت یابی در منطقه و جهان قابل تامل است.

انتهای پیام/