عوامل و زمینه‌های فرار مغزها از افغانستان

به گزارش خبرنگار حوزه افغانستان باشگاه خبرنگاران جوان، مردمان افغانستان سالهاست که درد و رنج جنگ و آوارگی را تحمل می‌کنند .مردمی که روازنه زیر سایه بمب‌افکن‌های آمریکا و ترورهای کور و نامعلوم گروه‌های مسلح، عزیزی را از دست می‌دهند و یا برای همیشه دست و پای خود را به فراموشی می‌سپارند تا برای همیشه دردی را با خود به همراه داشته باشند.

در میان بعضی از افراد تصمیم می‌گیرند که راه خود را از بقیه جدا کنند و راه آوارگی و مهاجرت را در پیش بگیرند. مردم افغانستان به دلیل قرار گرفتن در جنگ‌های طولانی و فرسایشی، توان و مهارت‌های فردی و اجتماعی خود را از دست داده‌اند و در سایر کشورهای دنیا در شرایط مهاجرت و خارج از ظرفیت‌ها و توانایی‌های خود به سر می‌برند.

شمار شهروندان افغانستان که در سال ۲۰۱۴ از کشور خارج شده‌اند، بیشتر از شمار کسانی است که در سال ۲۰۰۱ کشور را ترک کرده بودند. بر بنیاد آمار سازمان ملل متحد از سال ۲۰۰۲ تا کنون حدود ۵ میلیون مهاجر به افغانستان بازگشته‌اند، اما این روند در دو سال گذشته به شدت کاهش یافته و در سال ۲۰۱۴ تنها حدود ۱۰ هزار نفر به کشور بازگشته‌اند.

در حالی‌که تنها در هشت ماه نخست سال ۲۰۱۵ بیش از ۱۲۲ هزار شهروند افغانستان از کشورهای اروپایی درخواست پناهندگی کرده‌اند. این رقم در مقایسه با ۶ ماه نخست سال ۲۰۱۴ ـ حدود ۲۴ هزار نفرـ افزایش خیره کننده‌ را نشان می‌دهد. حالا شهروندان افغانستان دومین گروه بزرگ پناه‌جو را در اروپا تشکیل می‌دهند.

  دولت افغانستان نمی‌تواند از مهاجرت مردم، به‌خصوص جوانان جلوگیری کند، مگر اینکه مردم در مورد آینده‌ خود و کشور اطمینان پیدا کنند. این اطمینان در صورتی ایجاد می‌شود که با پایان جنگ، امنیت تأمین شود، اقتصاد به شکوفایی برسد. برای پایان جنگ و تأمین امنیت، نیاز به تداوم حمایت‌های بین‌المللی از نیروهای مسلح افغانستان است. این حمایت شامل فراهم‌سازی تجهیزات و ادامه‌ همکاری‌هاست.

در کنار ناامنی، یکی از عوامل اصلی افزایش مهاجرت جوانان، کوچک‌شدن بازار کار است. با خروج سرمایه‌گذاران از افغانستان، صدها هزار فرصت کاری از میان رفت و کسانی که برای سال‌ها از تنخواه‌های خوب برخوردار بودند، حالا کار خود را از دست داده‌اند و بازار افغانستان ظرفیت لازم برای جذب آنها را ندارد. این در حالی است که افغانستان یکی از جوان‌ترین کشورهای جهان از لحاظ میانگین سنی شهروندانش است و سالانه ۴۰۰ هزار نیروی جدید ، آماده‌ ورود به بازار کار می شوند. این نیروی فزاینده‌ جوان که برایش فرصت کار وجود ندارد، به کدام مسیر خواهد پیوست؟ حمایت اقتصادی جهان از افغانستان می‌تواند دستِ‌کم فرصت‌های کاری از دست رفته را دوباره احیا کند.

دولت افغانستان باید خواهان حمایت جهان برای ساختن زیربناهای اقتصادی کشور شود. تا زمانی که کار روی زیربناها آغاز نشود و کشور به مرحله‌ی تولیدی نرسد، بعید است که نیروی جوان کشور از امنیت شغلی برخوردار شوند. از سوی دیگر فساد کار دولت افغانستان را دشوار می‌سازد. جامعه‌ی جهانی در کنفرانس‌های شیکاگو و توکیو، ادامه‌ی کمک‌هایش را به افغانستان در دوره‌ی دهه‌ی تحول (۲۰۱۴ تا ۲۰۲۵)، منوط به مبارزه‌ جدیِ این دولت با فساد در سطوح مختلف نظام اداری و سیاسی این کشور اعلام کردند.

بسیاری از کارشناسان افغانستانی، وخامت وضع امنیتی، رکود اقتصادی و از میان رفتن فرصت‌های کاری و فساد گسترده در سازمانهای مختلف این کشور را عامل اصلیِ نا امیدیِ مردم به آینده می‌دانند. دولت افغانستان در کنار رسیدگی به این عوامل، نیاز به عملکردهای دیگری نیز دارد، تا مردم را نسبت به تعهد این حکومت به کشور اطمینان دهد. 

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، افغانستان در سال ۲۰۱۵ شاهد افزایش مهاجرت‌ها بود. بیش از ۲۵۰ هزار افغان کشورشان را به قصد رسیدن به کشورهای اروپایی ترک کردند که برخی‌شان به مقصد رسیدند و تعدادی دیگر در ترکیه و یونان به سر می‌برند. کشورهای اروپایی گفته‌اند که ممکن است درخواست پناهندگی ۴۰ درصد مهاجران افغان رد شود.

در حال حاضر بیش از هفت میلیون افغان در کشورهای همسایه و دیگر کشورهای جهان مهاجر هستند. پاکستان و ایران میزبان بیشترین مهاجر افغان هستند چنانچه حدود سه میلیون افغان در پاکستان و دو میلیون و ۴۰۰ هزار افغان دیگر در ایران مهاجرت کرده‌اند.

علاوه بر این، براساس آمار وزارت مهاجرین و عودت کنندگان افغانستان در حال حاضر بیش از ۶۰۰ هزار افغان در کشورهای منطقه و ۳۵۴ هزار تن دیگر در کشورهای اروپایی، امریکایی و آسترالیا مهاجر هستند. 

 سید حسین عالمی بلخی وزیر مهاجرین و عودت‌کنندگان افغانستان می‌گوید یکی از پیامدهای منفی مهاجرت برای افغانستان فرار مغزها است. در نتیجه مهاجرت‌ها تعداد زیادی از افراد تحصیل کرده و یا کسانی که در رشته‌های مختلف تخصص داشتند، کشورشان را ترک کردند.

بلخی ادامه داد: رفتن هموطنان ما برای ما بسیار گران تمام می‌شود. مغزهایی که درس خواندند و تحصیل کردند و می‌توانند برای بازسازی مهم باشند، کشور را ترک کردند. فرار مغزها خسارت بزرگی است که جبران آن بسیار دشوار است.

عوامل فرارمغزها در افغانستان می‌توان، «بیکاری، درآمد اندک، کمبود سرمایه‌ لازم و کمبود رفاه اجتماعی» را از عوامل اقتصادی فرارمغزها دانست و عوامل«سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و امنیتی» را از عوامل غیر اقتصادی فرارنخبه‎‌ها دانست. فراغت روز افزون دانشجویان از نهادهای دانشجویی و عدم زمینه‌ کار برای آنها را نیز می‌توان یکی از عوامل فرار نخبه‌ها دانست. نرخ روزافزون بیکاری، از دست دادن درآمد ماهانه‌ بعضی از جوانانی که در نهادهای وابسته به خارجی‌ها مصروف کار بودند، را همچنان باید مطرح کرد.

  خروج افراد تحصیل کرده و با تخصص بالا از افغانستان یکی از پیامدهای تلخ جنگ در این کشور است . حتی خروج نیروی انسانی از این کشور منابع انسانی این کشور را به تحلیل می‌برد. مهاجرینی که می‌توانند با فراهم شدن زمینه‌های بازگشتشان کارهای بزرگی را برای کشور خود انجام دهند. کشور مادری خود را با جان و دل بازسازی کنند و زمینه رشد و توسعه اقتصادی را برای مردم خود به ارمغان آورند. اما همه اینها منوط به این امر است که دولت مقدمات حضور مردم خود را فراهم کند تا آنها با فراغ بال و بدن هیچ نگرانی سرزمین خود را بسازند.

انتهای پیام/