روزه‌داران بى‌نصيب و شب زنده‌داران بى‌خبر در کلام امام علی (ع)

به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ به مناسبت فرا رسیدن عید سعید غدیرخم فرازی از کلام امام علی (ع) را انتخاب کرده‌ایم. در این مقال به بیان چکیده‌ای از سخنان ایشان درباره شرایط روزه‌داری و شب زنده‌داری می‌پردازیم.

شرح و تفسیر حکمت ۱۴۵ نهج البلاغه

امام علی(عليه السلام) فرمودند: كَمْ مِنْ صَائِم لَيْسَ لَهُ مِنْ صِيَامِهِ إِلاَّ الْجُوعُ وَالظَّمَأُ، وَكَمْ مِنْ قَائِم لَيْسَ لَهُ مِنْ قِيَامِهِ إِلاَّ السَّهَرُ وَالْعَنَاءُ، حَبَّذَا نَوْمُ الاَْكْيَاسِ وَإِفْطَارُهُمْ.

چه بسيار روزه‌دارانى كه از روزه خود جز گرسنگى و تشنگى بهره‌اى نمى‌برند و چه بسيار شب‌ زنده‌‌دارانى كه از قيام شبانه خود جز بى‌خوابى و خستگى ثمره‌اى نمى‌گيرند. آفرين بر خواب هوشمندان و افطارشان!

مى‌دانيم عبادات نيز مانند انسان، روح و جسمى دارند. امام علی (عليه السلام) در اين كلام حكيمانه‌اش اشاره به عبادات بى‌روح و كم نتيجه يا بى‌نتيجه كرده مى‌فرمايند: «چه بسيار روزه‌دارانى كه از روزه خود جز گرسنگى و تشنگى بهره اى نمى برند و چه بسيار شب زنده‌دارانى كه از قيام شبانه خود جز بى‌خوابى و خستگى ثمره‌اى نمى‌گيرند.

آفرين بر خواب هوشمندان و افطارشان»، (كَمْ مِنْ صَائِم لَيْسَ لَهُ مِنْ صِيَامِهِ إِلاَّ الْجُوعُ وَالظَّمَأُ، وَكَمْ مِنْ قَائِم لَيْسَ لَهُ مِنْ قِيَامِهِ إِلاَّ السَّهَرُ وَالْعَنَاءُ، حَبَّذَا نَوْمُ الاَْكْيَاسِ وَإِفْطَارُهُمْ).

«سَهَر» (بر وزن سفر) به معناى شب بيدارى و «عَناء» به معناى رنج و تعب است. همان گونه كه در بالا اشاره شد عبادات، ظاهرى دارد و باطنى يا صورتى و سيرتى، صورت عبادات افعالى است كه در ظاهر بايد انجام شود، ولى باطن آنها فلسفه‌هاى تربيتى است كه نتيجه آن قرب الى الله است.

براى رسيدن به اين نتايج قناعت به شكل عبادات كافى نيست بلكه توجه به آداب آن نيز لازم است. مثلاً در نماز اگر حضور قلب نباشد و انسان اذكار و افعال آن را در حالى بجا آورد كه فكر او مشغول برنامه‌هاى دنياى مادى اوست به يقين از نتايج تربيتى آن كه باز داشتن از گناه (نهى از فحشا و منكر) و قرب الى الله (الصَّلاةُ قُرْبانُ كُلُّ تَقِىٍّ) و شستشوى دل از زنگار گناه است محروم خواهد ماند.

همچنين روزه برنامه هاى ظاهرى مانند خوددارى از خوردنى و نوشيدنى و بعضى ديگر از لذات نفسانى دارد و فلسفه‌اى كه عبارت از تقويت ايمان و اراده و مبارزه با هواى نفس و شيطان است كه اگر آنها حاصل نشود نتيجه روزه كه تقوا است: (لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ) حاصل نمى‌گردد و انسان را از عذاب الهى بازنمى‌دارد و سپرى در برابر آتش نمى شود. به همين دليل در روايات اسلامى تأكيد زيادى بر آداب نماز و روزه و ساير عبادات شده است تا عبادات افزون بر اسقاط تكليف به درجه قبولى در نزد پرورگار برسد.

علاوه بر اين، افعال و اعمال زشتى جزء موانع قبولى عبادت است، مانند غيبت كردن، نوشيدن مست كننده‌ها، استفاده از اموال حرام و امثال آن كه سبب مى‌شود عبادات تا مدتى مقبول درگاه خدا نگردد.

يكى از مهم‌ترين شرايط قبولى عبادات، پذيرش ولايت اهل بيت است كه اگر نباشد عبادات به كلى بى‌روح و خالى از محتوا مى‌شود. كلام حكيمانه فوق ناظر به تمام اين امور نيز است، كسانى هستند روزه مى‌گيرند، اما انواع گناهان را در حال روزه انجام مى دهند، ظلم مى‌كنند، مال مردم مى‌خورند، آبروى مسلمانان را مى‌ريزند و با غيبت و تهمت افراد بى‌گناه را آزار مى‌دهند به يقين اين گونه اشخاص از روزه خود جز گرسنگى و تشنگى بهره‌اى نمى‌برند، چنان كه شب زنده دارانى هستند مانند خوارج كه خون بى گناهان را مى‌ريزند، با امام معصوم به مبارزه برمى‌خيزند و جنايات بى‌رحمانه‌اى مى‌كنند و با اين حال شب تا به صبح نماز و قرآن مى‌خوانند. اينها هرگز بهره‌اى از عبادات شبانه نخواهند برد. منظور از «اكياس» (جمع كيّس به معناى انسان با هوش است) تنها پرهيزگاران و افراد با معرفت و هوشمند به همه اسرار عبادات آگاهند و آداب آن را به كار مى‌بندند.

آنها اگر چه روزه مستحبى به جا نياورند و عبادات مستحب شبانه را انجام ندهند خواب و افطارشان از عبادات گروه اول بالاتر است، خواب و افطارى كه به آنها براى اطاعت خالق و خدمت به خلق نيرو مى‌دهد.

نكته: خستگان محروم! كلام حكيمانه فوق كه بخشى از آن از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) نقل شده و به صورت مبسوط تر از اميرمؤمنان(عليه السلام)، گويا بر گرفته از آيه سوم سوره «غاشيه» است. آنجا كه حال مجرمان را شرح مى‌دهد و مى‌فرمايد: «(عَامِلَةٌ نَّاصِبَةٌ)، پيوسته عمل كرده و خسته شده‌اند (و نتيجه‌اى نگرفته‌اند)» و دليلش آن است كه نه معرفت كافى براى عمل داشتند نه شرايط آن را رعايت كردند و نه موانع آن را برطرف نمودند و حتى گاهى با اعمال ناشايست خود اگر بهره ‌ى هم از اعمال پيشين برده بودند آنها را حبط و باطل نمودند.

در كتاب كافى در حديثى از امام صادق(عليه السلام) مى‌خوانيم كه براى ناصبيان و دشمنان اهل بيت تفاوتى نمى‌كند كه نماز بخوانند يا اعمال ناشايست انجام دهند و اين آيه شريفه: (عَامِلَةٌ نَّاصِبَةٌ تَصْلَى نَاراً حَامِيَةً) درباره (امثال) آنها نازل شده است. در حديث ديگرى آمده است كه براى ناصبين به اهل بيت تفاوت نمى‌كند كه نماز بخوانند يا دزدى كنند آنها در آتش دوزخند. هنگامى كه انسان حالات خوارج را مطالعه مى ‌ند به عمق اين گفتار حكيمانه امام علی (عليه السلام) آشناتر مى‌شود، آنها چگونه افراد بى‌گناه را سر مى‌بريدند و حتى شكم زن باردار را پاره مى‌كردند و او و جنينش را مى‌كشتند و حتى قتل اميرمؤمنان على(عليه السلام) را واجب مى‌شمردند، اما با اين حال صداى زمزمه تلاوت قرآن شبانه و نماز شبشان همواره به گوش مى‌رسيد.

شبيه آنها گروهى از وهابيون امروزند كه به آسانى ده‌ها و صدها نفر از افراد بى‌گناه، زن و كودك و پير و جوان را به خاك و خون مى‌كشند سپس در نمازهاى پنج گانه با صفوف منظم و خواندن سوره‌هاى طولانى به وسيله امام و زمزمه آمين بعد از حمدشان و اهميت فوق‌العاده دادن به مد (ولا الضالين) حضور پيدا مى‌كنند به گونه‌اى كه هر كس اعمال سوء و جنايت‌هاى فوق‌العاده آنها را نديده و نشنيده باشد تحت تأثير واقع مى‌شود و گمان مى‌كند اينها فرشتگانى هستند در روى زمين در حالى كه شياطينى هستند مستحق جهنم و سجين. اين سخن را با حديثى از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) خاتمه مى‌دهيم. آن حضرت شنيد كه زنى در حال روزه‌دارى كنيز خود را دشنام مى‌دهد! دستور داد طعامى حاضر كردند و به آن زن فرمود: بخور. عرض كرد: روزه دارم. فرمود چگونه روزه‌دار هستى در حالى كه كنيز خود را دشنام دادى روزه فقط پرهيز از طعام و شراب نيست.

انتهای پیام/