آیین سقایی رسم دیرینه پیر غلامان همدانی در غم سید و سالار شهیدان

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از همدان؛ هرساله آیین ها و مراسم عزاداری حسین بن علی(ع)با عنوان رسوم عاشورایی در مناطق مختلف کشور و جهان برگزار می شود ومردم در گوشه کنار شهرهای بزرگ و کوچک به سوگ سالار شهیدان دشت کربلا نشسته‌اند و خود را شریک حزن و اندوه حضرت زینب(س) و امام سجاد(ع) می‌دانند.

آئین‌های باشکوه عزاداری به فراخور فرهنگ و شيوه‌های مرسوم هر منطقه و استان متفاوت بوده و جلوه‌های خاص و معناداری از حرکت عاشورا و درسی که می‌توان از این نهضت عظیم یاد گرفت را  در برگزاری مراسم‌های عزاداری مردم مشاهده کرد.

عزاداری سید و سالار شهیدان از روزگاران قدیم تاکنون همراه با رسوماتی برگزار می‌شده که در این میان آیین سقایی همدان، به مدد عاشقان امام حسین (ع) تا امروز زنده مانده و سند محکمی بر توجه دارالمومنین همدان به حفظ اصالت ها و آیین های مذهبی است.

رسم دیرینه سقایی در همدان

در این میان یکی از کهن ترین نوع عزاداری در استان همدان که به مدد مردان سیاهپوش عباسیه ها و حسینیه های این شهر برپا می شود، آیین سقایی  است که مردان آن با زمزمه های یا حسین(ع) و یاعباس(ع) عشق و ارادت‌ خالصانه خود را به‌ خاندان‌ عصمت‌ و طهارت(علیهم‌السلام) ابراز میکنند.

به گفته مطلعان، آیین عزاداری سقایی همدان در سال ۱۲۷۷ خورشیدی تاسیس شده و موسس عزاداری سقایی در همدان مرحوم سید احمد روح بخش است که با کمک مرحوم کربلائی ابوالقاسم سقا هیئت سقایی عباسیه جولان را که اولین هیئت سقایی در همدان است پایه گذاری کردند.

منقول است در روز عاشورا در کربلا آوردن آب برای حرم امام حسین و یارانش بر عهده حضرت ابالفضل العباس (ع) گذاشته شده بود به همین دلیل مردان سقا پوش همدانی در شیوه سقایی خود را پیرو و مرید ابالفضل العباس (ع) می دانند.

اجرای آیین سقایی با لباس‌های مشکی

در هیئت سقاهای همدان مردان با خلوص نیت و فروتنی لباس های سیاه و گل اندود بر تن میکنند و درحالی که پا برهنه هستند با خواندن ذکر مصیبت خیابان های همدان را طی می کنند.

مریدان امام حسین (ع) در روزهای تاسوعا و عاشورا در بین عزاداران حرکت کرده و گلاب و آب را به یاد لبان تشنه و شهدای دشت کربلا در بین عزاداران توزیع میکنند، بسیاری از مردم برای گرفتن حاجت و یا ادای نذر هر سال به مراسم این سقاها می‌آیند.

سقایان از معدود دسته های عزا هستند که هنوز لباس آیینی به تن می کنند و مطلقا بدون لباس ویژه خود ذکر نمی گیرند و وارد دسته نمی شوند.

به گفته یکی از پیران سقا لباس سقایی در اصل ۷۵ قلم بوده که با گذشت زمان اقلامی از آن حذف شده و امروز رخت سقایی اقلام خاصی را در برمی گیرد.

پیراهن بلندی که تا زیر زانو می آید و برخی به غلط آن را لباده عربی می شمارند در حالیکه پیراهن سقایی باید تا زیر زانو باشد که دست و پا گیر نبوده و کار برداشتن آب و حمل کردن مَشک به آسانی انجام شود.

سرپوش که برای مردان جوان لچک است و برای پیران دستاری کوچک به قدر چهار یا پنج دور که به سر می پیچد و شالی بلند که بر گردن می آویزند.

نطع نیز روپوشی چرمی است که بر شانۀ راست مایل به چپ می اندازند و امروزه به جای چرم شبه چرم می پوشند.

سقاها در روز عاشورا سر و روی و سینه و دوش خود را گل مال می کنند و از گلی که متبرک به خاک کربلاست، استفاده می شود.

پیش از پوشیدن رخت، شوری برپاست به طوری که پیرانی که زودتر لباس پوشیده اند دیگران را یاری می دهند تا رخت را به آداب بپوشند زیرا پوشیدن رخت آدابی خاص دارد.

برای پوشیدن رخت عزا ابتدا وضو می گیرند، بسم اللهی می گویند صلواتی می فرستند و سپس پیراهن می پوشند، لچک می بندند، شال را چند دور بر گردن می پیچند و سپس بندی را که نطع بر دوش با آن برجا می ماند می بوسند، نیت می کنند و مراد می خواهند و بر دوش می اندازند.

سقایان اهل سینه و زنجیر زدن نیستند و از آن دوری میکنند، تنها چند پرچم بزرگ در جلوی دسته عزاداری برمی گیرند چراکه بزرگان سقا علامت کشی را قبیح می دانند و برای آن کراهت قائلند.

سقاها آماده عزاداری می شوند

پس از آماده شدن گروه، دسته عزای سقایی دو قسمت می شود و هر قسمت دو صف به موازات یکدیگر گام بر می دارند.

در جلوی دسته اول و در دو صف آن سادات می ایستند و بعد با فاصله ای کوتاه دسته دوم می ایستد و میان دار جلویش از سادات است.

میانداران نقش اساسی دارند و مراقبند تا همخوانی و نظم صف ها حفظ شود.

دسته سقاها روز تاسوعا به بازار می روند، نماز را در مسجد جامع می خوانند و به عباسیه و یا حسینیه باز می گردند و روز عاشورا نیز به همین منوال ادامه می یابد.

هنگام نماز ظهر نیز در نزدیکی مسجد در خیابان می نشینند و نماز می خوانند چرا که نماز ستون دین است و برای سقا هیچ چیز مهمتر از ترک محرمات و انجام واجبات نیست و پس از نماز روضه خوان بر چهار پایه ای رفته روضه می خواند.

روز عاشورا پس از بازگشت به عباسیه بزرگ خطیب سقایان بر منبر رفته و یک یک سقایان در گذشته را یاد می کند و اللهم واغفره می گوید و تمام سقایان الهی آمین می گویند و مجلس با فاتحه و صلوات بر روان در گذشتگان به پایان می رسد.

هرچند بسیاری از رسومات عزاداری امام حسین(ع) از گذشته تاکنون هنوز اجرا می‌شود و یا به کل از بین رفته است اما باید گفت اگر روزها می‌آید و سال‌ها می‌گذرد ذره‌ای از عشق مردم به شهدای کربلا کاسته نشده بلکه با وجود کمرنگ شدن برخی رسومات، عزاداری سید و سالار شهیدان همچنان رنگ و بوی عمیق‌تری به خود می‌گیرد.

البته در این بین، باید به آیین‌ها و رسوم سنتی هر دیار و زنده نگه‌داشتن آن توجه لازم را داشت زیرا این آیین‌ها نمادی از عشق دیرین به اباعبدالله‌الحسین(ع) است.

 آئین دیرینه سقایی همدان به همت میراث فرهنگی همدان در لیست آثار ملی و همچنین در میراث معنوی کشور به ثبت رسید است.

انتهای پیام/ص.ف

برگزاری آیین قدیمی سقایی در همدان