تفسیر آیات 270-272 سوره بقره

به گزارش خبرنگارحوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛قرآن سرتاسر اعجاز در زندگی مادی و معنوی است. اگر ما آن را با معرفت تلاوت کنیم، حتما اثرات آن را خواهیم دید. برای آگاهی‌ و فهم بهتر و بيشتر آيات قرآن كريم هر شب تفسير آياتی از اين معجره الهی را برای شما آماده می‌كنيم. در این گزارش تفسیرآیات270-272سوره بقره را می‌خوانید:

وَمَآ أَنْفَقْتُمْ مِنْ نَفَقَةٍ أَوْ نَذَرْتُمْ مِّن نَذْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ یَعْلَمُهُ وَ مَا لِلظَّلِمِینَ مِنْ أَنْصَارٍ
وهر مالی را که انفاق کرده اید، یا نذری را که نذر کرده اید، پس قطعاً خداوند آن را می داند وبرای ستمگران هیچ یاوری نیست. (270)

 1- حال که خداوند از انفاق ما با خبر است، پس بهترین مال را با والاترین اهداف خرج کنیم. (ما انفقتم... فان اللّه یعلمه)
2- انفاق، مخصوص ثروتمندان واموال زیاد نیست، مال کم را نیز انفاق کنید. (من نفقة) گاهی یک برگ زرد پائیزی، کشتی چندین مورچه در حوض می شود.
3- ایمان به اینکه خداوند می داند، بهترین دلگرمی برای انفاق وعمل به تعهّدات ونذرهاست. (فان اللّه یعلمه)
4- تشویق و هشدار، در کنار هم عامل رشد است. جمله (فانّ اللّه یعلمه) عامل تشویق، و جمله (ما للظالمین من انصار) هشدار است.
5 - وفای به نذر، واجب و ترک آن ظلم است. (نذرتم... ما للظالمین)
6- ظلم به خود، راه توبه و کفّاره دارد، ولی در ظلمی که به محرومان به خاطر ترک انفاق می شود، ظالم هیچ یاوری ندارد. (وما للظالمین من انصار)
7- شفاعت، شامل حال افراد بخیل نمی شودهمچنان که در سوره مدثّر آیه 48 آمده است: (ولم نک نطعم المسکین... فما تنفعهم شفاعة الشافعین) شفاعت شفیعان، آنان را (کسانی که انفاق نمی کنند) سود نمی رساند* (وما للظالمین من انصار)
8 - اگر انگیزه بخل، استمداد و یاری خواستن از مال ومردم باشد، بدانید هرگاه قهر خداوند بیاید، نه مال و نه مردم کارآیی ندارند. (ماللظالمین من انصار)
9- جرم، با جریمه باید متناسب باشد. کسی که در دنیا با انفاق، یار دیگران نیست، در آخرت هم دیگران یاور او نخواهند بود. (ما للظالمین من انصار)

 إِنْ تُبْدُواْ الْصَّدَقَتِ فَنِعِمَّا هِیَ وَإِنْ تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَآءَ فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَیُکَفِّرُ عَنْکُمْ مِنْ سَیِّئَاتِکُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ
اگر صدقات را آشکارا بدهید، پس آن کار خوبی است، ولی اگر آنها را مخفی ساخته وبه نیازمندان بدهید، پس این برای شما بهتر است وقسمتی از گناهان شما را می زداید و خداوند به آنچه انجام می دهید آگاه است. (271)

امام باقر علیه السلام ذیل این آیه فرمود: زکات واجب را علنی پرداخت کنید، ولی زکات مستحبّ را مخفیانه بدهیدتفسیر نورالثقلین، ج 1، ص 289. ***شاید دلیل این باشد که زکات واجب یک وظیفه عمومی، معمولی و دور از ریا است. گرچه آیه در مورد کمک های مالی است، ولی در فرهنگ اسلام، به هر کار خیری صدقه گفته می شود. حتّی اگر سنگی را از میان راه مسلمین کنار زدیم، صدقه است. بنابراین کمک به محرومان از طریق علم و آبرو و وساطت نیز صدقه است.

 1- انفاقِ علنی، سبب تشویق دیگران و رفع تهمت بخل از انسان و یک نوع تبلیغ عملی است. (فنعمّاهی)
2- شرط رسیدگی به فقرا، مسلمان بودن آنها نیست. (فقراء)
3- با اینکه صدقات و زکات، مصارف زیادی دارد، لکن نام فقرا در آیه نشانه اولویّت آنان است. (تؤتوها الفقراء)
4- شما باید به سراغ فقرا بروید، نه آنکه آنان به سراغ شما بیایند. (تؤتوها الفقراء) و نفرمود: «یأتکم الفقراء»
5 - انفاقِ پنهانی، از ریا و خودنمایی دور و به اخلاص نزدیک است و آبروی گیرنده صدقه را محفوظ نگه می دارد. (فهو خیر لکم)
6- انسان، غریزه سودجویی وخیرخواهی دارد، گرچه در مصداق گاهی به سراغ شر می رود. لذا پیامبران الهی، مصادیق ونمونه های خیر را برای انسان بیان کرده اند. (فهو خیر لکم)
7- کمک به فقرا، بخشی از گناهان صغیره را می بخشد. (یکفّر عنکم من سیئاتکم) «سیّئات» در قرآن در برابر گناهان کبیره آمده وبه گناهان صغیره گفته می شود(ان تجتنبوا کبائر ما تنهون... نکفّر عنکم سیئاتکم...) نساء، 31*
8 - آنچه مهم است علم خداست، نه اطلاع و آگاهی مردم. (واللّه بما تعملون خبیر)

لَّیْسَ عَلَیْکَ هُدَیهُمْ وَلَکِنَّ اللَّهَ یَهْدی مَنْ یَشَآءُ وَمَا تُنْفِقُواْ مِنْ خَیْرٍ فَلِأَنْفُسِکُمْ وَمَا تُنْفِقُونَ إِلَّا ابْتِغَآءَ وَجْهِ اللَّهِ وَمَا تُنْفِقُواْ مِنْ خَیْرٍ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ
هدایت یافتن آنان بر عهده تو نیست، بلکه خداوند هر که را بخواهد (و شایسته باشد) هدایت می کند. وآنچه را از خوبی ها انفاق کنید، به نفع خودتان است. و جز برای کسب رضای خدا انفاق نکنید و (پاداش) آنچه از خوبی ها انفاق کنید به طور کامل به شما داده خواهد شد و بر شما ستم نخواهد شد. (272)

 در تفسیر مجمع البیان و کبیر فخر رازی، شأن نزولهایی برای آیه ذکر شده است که از مفاد آنها بر می آید که مسلمانان در انفاق به فقرای مشرک و غیر مسلمان شک داشتند، وقتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم پرسیدند، این آیه نازل شد.

ضمناً در سیره ی عملی پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم واهل بیت او علیهم السلام نمونه های زیادی از کمک به غیر مسلمانان مشاهده می شود که حتّی برای کسانی که به آن بزرگواران ناسزا می گفتند ویا حقّ آنان را غصب کرده بودند، دلسوز وخیرخواه بودند.

پیام ها:
1- از ایجاد فشار اقتصادی و ترک انفاق، برای ایمان آوردن کفّار استفاده نکنید. (لیس علیک هداهم... وما تنفقوا من خیر فلانفسکم)
2- هدایت، توفیق الهی است که تنها شامل دلهای آماده می شود. (یهدی من یشاء)
3- رسیدگی به محرومان، یک وظیفه انسانی است. پس بر غیر مسلمانان نیز انفاق کنید. (وما تنفقوا من خیر فلانفسکم)
4- اسلام، مکتب انسان دوستی است و فقر و محرومیّت را حتّی برای غیر مسلمانان نیز نمی پسندد. (وما تنفقوا من خیر فلانفسکم)
5 - فایده ی انفاق به خودتان باز می گردد و روح سخاوت را در شما زنده می کند. با انفاق از پیدایش اختلافات طبقاتی و انفجارهای اجتماعی جلوگیری شده و در جامعه ایجاد محبّت می گردد. انفاق مایه محرومیّت شما نیست، بلکه سبب مصونیّت شماست. (فلانفسکم)
6- جز برای خداوند انفاق نکنید. زیرا تمام فوائد و آثار این جهانی، دیر یا زود از میان می رود، ولی اگر انفاق برای خدا باشد، تا ابد از برکات آن بهره مند خواهید بود. (الا ابتغاء وجه اللّه)
7- مال ودارایی خیر است. (ما تنفقوا من خیر)
8 - در انفاق دست و دل باز باشید. زیرا آنچه انفاق می کنید، بدون کم و کاست بازخواهید گرفت. (یوفّ الیکم)
9- بهره گیری در قیامت، زمانی است که هدف از انفاق تنها رضای خدا باشد. (الاّ ابتغاء وجه اللّه... یوفّ الیکم)

انتهای پیام/