فروچاله های دشت همدان، فریادهای خاموش

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از همدان؛  فرونشست سطح زمین در اثر استخراج بی رویه از منابع آب زیرزمینی، یکی از رویدادهایی است که در ایران بشکل فراوان مشاهده شده است، با توجه به استخراج بی رویه منابع آب زیرزمینی در کشور، متأسفانه روز به روزاستان های بیشتری دچار فرونشست زمین شده یا در معرض خطر فرونشست زمین قرار می گیرند از جمله این استان ها  می توان به تهران، کرمان، یزد، اصفهان، خراسان رضوی، فارس، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، سمنان، البرز، قزوین، مرکزی، اردبیل، گلستان وهمدان اشاره کرد.

همدان غنی ترین دشت استان از نظر دارا بودن منابع آب زیرزمینی محسوب می شود اما متاسفانه در 30 سال اخیر به علت برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی به منظور تامین نیازهای کشاورزی و صنعتی و عدم وجود نظارت کافی بر این موضوع  به شدت با افت سطح آبهای زیرزمینی مواجه شده است ،به وجود آمدن حدودا 24 فروچاله  در این دشت و پدید آمدن فرونشست زمین از جمله عوارض افت سطح آب زیرزمینی در این منطقه همدان  است.

نباید نادیده گرفت که  دشت کبودراهنگ و قهاوند که روزگاری سرسبزترین دشت های همدان بودند، در حال بیابانی شدن و ایجاد مرکز ریزگرد هستند و وضعیت فروچاله ها مانند غده سرطانی در پیکرشان روزبروز وخیم تر می شود، اما باوجود این همه فریاد های خاموش زمین انسان ها بی توجه به علائم خطر و این هشدار جدی باز هم برای رفاه حال خود با برداشت آب های زیر زمینی از این منبع خدادای به نفع خود سوء استفاده می کنند.

با توجه به آمار و اطلاعات موجود از منطقه و همچنین نقشه فرونشست مشاهداتی در مورد مدیریت منابع آب زیرزمینی و نشست زمین در این منطقه بحث و راهکارهایی ارائه می شود.

مدیر کل محیط زیست استان همدان اینگونه می گوید.

برداشت بی رویه سفره های زیرزمینی عامل  اصلی فرو چاله ها

مدیرکل محیط زیست استان همدان گفت:علت اصلی ایجاد فروچاله تخلیه مخازن زیرزمینی در دشت های استان همدان است که  نیازمند اقدام فوری درمدیریت منابع آب است.

وی با بیان اینکه فرونشست‌ها، فرورفتگی و نشست‌های ناگهانی سطح زمین دارای عمق قابل توجهی هستند، که به دلایل طبیعی و انسانی رخ داده و گاهی با خسارات جانی و مالی نیز همراه هستند، گفت: با خالی شدن آبخوان، لایه هیدرولیک ضعیف شده و فشار آن کاهش می‌یابد که به همین دلیل زمین نشست کرده و فروچاله یا شکاف هایی در زمین ایجاد می‌شود.

وی علت اصلی ایجاد فروچاله‌ها را برداشت بی‌رویه از منابع زیر زمینی بیان کرد و گفت: آب ماده هیدرولیکی است که به دلیل حجم و فشار خود، لایه‌های زمین را به صورت پایدار نگه می‌دارد.

 محمدی با اشاره به اینکه در صورت نبود تدبیر و مدیریت در زمینه آب، باید منتظر اتفاقات ناخوشایند زیادی بود، خاطر نشان کرد: در دشت‌های استان همدان به ویژه کبودرآهنگ و فامنین فروچاله‌هایی بر اثر برداشت بی‌رویه آب ایجاد شده که جبرانشان غیر ممکن است.

محمد علی محمدی ادامه داد: در حال حاضر شاهد هستیم که استان همدان یکی از کم آب ترین مناطق کشوراست وسفره های زیر زمینی به پایین ترین حد خود رسیده که با کشت  غلط منابع آبی از بین می رود.

وی با اشاره به اینکه استان همدان یکی از استان هایی است که با پتانسیلی که در زمینه صنعت گردشگری دارد اما متاسفانه به سمت وسوی کشاورزی و استفاده نامحدود از منابع آب های زیر زمینی کرده است، افزود: به اعتقاد بنده برای برون رفت از شرایط موجود یک برنامه ریزی منسجم و استراتژیک اقتصادی باید داشته باشیم وهمه تلاش ها حول محور آن برنامه صورت بگیرد و با توجه به بحران اقتصادی که در کشورحاکم هست، هدف و مبنایی مشخص شود و با حرکت در راستای توسعه گردشگری وصنعتی معضل بحران آب را کاهش داد.

 این مسئول خاطرنشان کرد: باید به این نکته توجه داشت  بیشترین منابع آبی استان همدان در بخش کشاورزی استفاده می شود که باید مدیریت بهینه آب در بخش کشاورزی که بیشترین مصرف آب را دارد انجام شود.

مدیرکل محیط زیست  بیان کرد: درسال های اخیر اتفاق خوبی در مدیریت بهینه آب و بخش کشاورزی همدان با گونه های کشت کم آب بر و شیوه آبیاری نوین صورت گرفته که از جمله آن اراضی کشاورزی به سیستم آبیاری تحت فشار منتهی شده است.

محمدعلی محمدی با اشاره به اینکه  با این حال  اگر برداشت بی‌رویه همچون گذشته ادامه یابد باید منتظر مشکلات بسیاری در دشت ها بود و دچار افت سطحی زمین شویم.

 برداشت آب با مدیریت انجام شود

رییس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان هم با اشاره به اینکه 2 هزارو473 رشته قنات در استان فعال هستند گفت: کشاورزان در زمینه میزان تولید محصول به‌ روز بوده و از شیوه‌های نوین و آخرین یافته‌ها استفاده می‌کنند.

منصور رضوانی جلال افزود:اجرای نظام نوین ترویج کشاورزی از جمله آبیاری تحت فشار و قطره ای، انجام فعالیت‌های آموزشی، ترویجی و انتقال یافته‌های کشاورزی در این بخش بسیار کمک کننده بوده است.

 وی با بیان اینکه 135 هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان در آبیاری تحت فشار قرار گرفته اند ادامه داد: با کاهش سطح زیر کشت محصولات پر آب بر 600 میلیون متر مکعب در مصرف آب صرفه جویی شده است.

وی خاطر نشان کرد: علاوه بر اجرای سیستم نوین آبیاری در اراضی کشاورزی اجرای طرح کشاورزی حفاظتی را بهترین روش در کاهش اثرات کم آبی و همچنین توسعه پایدار بخش کشاورزی دانست .

رییس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان افزود: با توجه به بحران کم آبی فرهنگ سازی و توسعه اجرای این روش در بین کشاورزان بیش از گذشته در استان اجرا شده است.

رضوانی جلال اظهار داشت: با اجرای کشاورزی حفاظتی وکشت محصولات کم آب بر درراستای مدیریت مصرف آب وحفظ تولید، 30 هزار هکتار در مصرف آب صرفه جویی داشته ایم.

وجود 24 فرو چاله در استان همدان

سرپرست شرکت آب منطقه ای استان همدان از وجود 24 فروچاله در دشت های استان به علت برداشت بی رویه آب از منابع زیر زمینی خبر داد و گفت: دشت های همدان به دلیل افت زیاد منابع آب زیرزمینی همیشه با تهدید ایجاد فروچاله و افت زمین مواجه هستند.

منصور ستوده با اشاره به اینکه یکی از راهکارها برای کاهش سرعت افت آب های زیر زمینی مسدود کردن چاه های غیرمجاز است ادامه داد: این موضوع در دستور کار قرار گرفت و با انسداد 2 هزار و 437 حلقه چاه غیرمجاز با عمق 87 کیلومتر بیش از 205 میلیون مترمکعب در مصرف منابع آب زیرزمینی صرفه جویی شد.

سرپرست شرکت آب منطقه‌ای همدان به وضعیت فروچاله‌های شهرستان کبودرآهنگ، رزن و قهاوند اشاره کرد واظهار داشت: اولین فروچاله در سال ۱۳۷۱ در منطقه همه‌کسی نهاوند اتفاق افتاد .

ستوده ادامه داد: عمده ترین فروچاله‌های ایجاد شده در روستای کردآباد از توابع شهرستان کبودرآهنگ، روستای همه کسی ومنطقه جهان آباداست.

وی ابراز کرد: فروچاله یک پدیده زمین‌شناسی است که به طور ناگهانی در زمین‌هایی که سنگ کف منطقه آهک است، پدید می‌آید.

وی با بیان اینکه پدیده فرونشست به خاطر افت تدریجی زمین و تراکم خاک‌های اطراف ایجاد می‌شود، خاطرنشان کرد: آخرین فروچاله های ایجاد شده سال 87 در روستای بابا همدان بوده است و تا کنون هم فروچاله ای در استان همدان ایجاد نشده است.

سرپرست شرکت آب منطقه‌ای استان همدان به وجود فروچاله هایی در دشت جهان‌آباد با اندازه و عمق بزرگتر اشاره کرد و گفت: برداشت بی رویه از آب‌های زیرزمینی از دیگر عوامل ایجاد فروچاله‌ها است.

منصور ستوده تعداد محدوده‌های مطالعاتی استان همدان را 12 محدوده مستقل و مشترک برشمرد و افزود: ازاین تعداد 7 محدوده مطالعاتی مستقیم مربوط به استان همدان  و بقیه بشکل مشترک با استاهای زنجان، مرکزی و کردستان است.

این مسئول همچنین  اجرای طرح های احیا و تعادل بخشی به منابع آبی را عاملی موثر در کاهش سرعت افت آب های زیر زمینی این استان اعلام کرد.

ستوده اظهار داشت: مهمترین خسارت و تهدیدها ناشی از افت سطح آب های زیرزمینی، تشدید بحران های اجتماعی است.

سرپرست شرکت آب منطقه ای همدان با اشاره به اینکه سرانه آب تجدید پذیر تابعی از جمعیت است و با افزایش جمعیت این سرانه کاهش خواهد داشت اظهار داشت:سرانه آب تجدید پذیر در کشور در حال حاضر 7هزارمتر مکعب برای هر نفر است و این میزان در استان همدان 1610 متر مکعب برای هر فرد است.

وی بیان کرد:طبق شاخص های پیش بینی شده برای سرانه آب، اگر منطقه ای منابع آب تجدید پذیر آن به یک هزار و 700 متر مکعب برسد با تنش آبی مواجه می شود که هم اینک می توان عنوان کرد همدان از مناطقی که با بحران آبی مواجه است.

سرپرست شرکت آب منطقه ای همدان افزود: همدان دارای سه سد با حجم آبی و ظرفیت مخازن مناسب است و شهرهای کبودرآهنگ و قهاوند بیشترین منابع آب زیرزمینی را دارند.

ستوده گفت: تصویب طرح احیا و تعادل بخشی منابع آبی در کشور کار بزرگی بود که زمینه اجرای چنیدن طرح از جمله انسداد چاه های غیرمجاز، جلوگیری از برداشت اضافی و هوشمند کردن چاه ها با نصب کنتورها را فراهم کرد.

وی اضافه کرد: یکی از اولویت ها و هدفگذاری های آب منطقه ای با همکاری جهاد کشاورزی ثابت نگهداشتن روند افت آب های زیرزمینی بود که بر اساس آن در این صورت باید سالانه پنج میلیون متر مکعب را در طول 20 سال حفظ کرد تا کسری آب به وجود آمده رفع شود.

ستوده با بیان اینکه باید از اضافه برداشت‌ها در استان همدان جلوگیری کرد، گفت: در ایجاد فروچاله ها ۵۴ درصد به اضافه برداشت‌ها و ۲۶ درصد به برداشت‌های غیرمجاز مربوط می‌شود.

وی با بیان اینکه امروز مدیریت خشکسالی حرف نخست را می‌زند، عنوان کرد: اگر وضعیت به همین منوال پیش رود در آینده با مشکل جدی بحران آب در استان مواجه خواهیم بود.

 
با این تفاسیر افت سطح آب های زیرزمینی اگرچه یک مشکل جهانی است ولی به دلیل بالا بودن این بحران در کشورمان و به خصوص استان همدان بسیاری از دشت ها با پدیده نشست زمین مواجه شده و فروچاله ها حیات دشت ها را تهدید می کند که باید پیش از آنکه فاجعه ای رخ دهد به فکر پیشگیری از آن بود.

انتهای پیام/ج

فروچاله های دشت های همدان سکوتی مرگبار