مرگ عبدالله و هرمی از تغییرات قدرت طلبانه در آل‌سعود

به گزارش خبرنگار حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی  باشگاه خبرنگاران جوان، سوم بهمن ماه مصادف با سالروز مرگ ملک عبدالله، ششمین پادشاه عربستان است. وی دوازدهمین فرزند عبدالعزیز‌ آل‌سعود بنیانگذار عربستان سعودی بود. مردی که حتی نام خاندانش را به اسم کشورش افزود و آن را عربستان سعودی نامید.

ملک‌ عبدالله در دوران پادشاهی‌اش، شاهد مرگ دو ولیعهد پس از خود بود تا اینکه در نهایت زمام امور عربستان را به سلمان‌ بن‌ عبدالعزیز، سپرد. سلمان بیست و پنجمین فرزند عبدالعزیز‌ آل‌ سعود و برادر 4 پادشاه پیش از خود است. روی کار آمدن سلمان‌ بن‌ عبدالعزیز آغازگر دوران جدیدی از بحران قدرت در خاندان سعودی بود.

با افزایش رقابت‌ میان فرزندان عبدالعزیز برای پادشاهی، سه جناح درون این خانواده تشکیل شده است که السدیری‌ها ، شِمِّری‌ها و جناح فرزندان فیصل نام دارند. ‌

قبیله السدیری‌ که سلمان‌ بن‌ عبدالعزیز 82 ساله جز این جناح است به واسطه ازدواج دختر یکی از رهبران قبیله به نام احمد بن محمد السدیری با ملک عبدالعزیز و همراهی وی در نخستین روزهای در دست گرفتن قدرت عربستان، رابطه محکمی با خاندان سعودی برقرار کرده‌اند که نتیجه این ازدواج چندین دختر و هفت پسر بود.

فهد بن عبدالعزیز (پادشاه اسبق)، سلطان‌ بن عبدالعزیز (ولیعهد و وزیر دفاع متوفی)، عبدالرحمن بن عبدالعزیز (قائم مقام سابق وزیر دفاع)، نایف بن عبدالعزیز ( ولیعهد و وزیر کشور متوفی)، ترکی بن عبدالعزیز (معاون اسبق وزیر دفاع)، سلمان بن عبدالعزیز (ولیعهد و وزیر دفاع سابق و شاه فعلی) و احمد بن عبدالعزیز (وزیر کشور برکنار شده) هفت فرزند منتسب به سدیری‌ها بودند.

از سوم بهمن 1393 مصادف با 23 ژانویه 2015 و پس از مرگ ملک عبدالله، سلمان‌ بن‌ عبدالعزیز به طور رسمی پادشاه عربستان شد. وی بلافاصله پس از به قدرت رسیدن، تصفیه‌های داخلی را آغاز کرد. برکناری مشعل بن عبدالله پسر پادشاه پیشین از مناصب سیاسی و همچنین بندر ‌بن‌ سلطان از شورای امنیت ملی تنها بخشی از پاکسازی‌ها بود.

ملک‌ سلمان در 31 خرداد 96 مصادف با انتخاب پسرش، محمد بن سلمان به ولیعهدی، جنگ قدرت را علنی و آن را وارد مرحله جدیدی کرد. مرحله‌ای که فرزندان دیگر عبدالعزیز‌ آل‌سعود بازیگر آن نبودند و برای نخستین بار در تاریخ عربستان، ولیعهدی از پدر به پسر انتقال یافت.

ششم فرودین 1394 عربستان با ادعای حمایت از دولت عبد ربه‌ منصور هادی تجاوز خود به یمن را آغاز کرد. ولیعهد جوان که همزمان پست وزارت دفاع را نیز بر عهده دارد، فرماندهی این جنگ را بر عهده گرفت تا این جنگ به آینه‌ای برای نمایاندن دیدگاه‌های وی در مقابل قدرت‌های منطقه و علی الخصوص ایران تبدیل شود.

عربستان هجوم به یمن را مقابله با نفوذ ایران در منطقه می‌داند. در همین خصوص شواهد بسیاری درباره همکاری بن‌ سلمان با صهیونیست‌ها در تجاوز به یمن وجود دارد. "وترانز تودی" از مشارکت هواپیماهای اسرائیلی در بمباران یمن خبر داد. همچنین بر اساس گزارشی از اینترنشنال بیزنس تایمز، عربستان از بمب‌های سنگرشکن اسرائیلی در یمن استفاده کرده است. بمب‌هایی که بنا به تحلیل IB TIMES، با هدف قدرت‌نمایی تل‌آویو مقابل تهران به واسطه عربستان در یمن آزمایش شده است.

این ولیعهد جوان به دنبال انجام اقدامات ویژه‌ای برای جلب توجه گسترده در سطح جهان است. وی راهکار این توجهات و بهبود وجهه عربستان سعودی در جامعه بین‌الملل را در انجام اصلاحاتی گسترده در تمامی امور عربستان یافته است. همچنین این تغییرات را می‌توان در پی ناآرامی‌های رخ داده در کشورهای عربی تفسیر کرد.

با این حال یکی دیگر از علل مهم انجام تغییرات گسترده در سطح عربستان را می‌توان در فرآیند نامعمول رسیدن بن سلمان به قدرت جستجو کرد. فرآیندی که بسیاری آن را به عنوان کودتا در خاندان آل سعود تفسیر می‌کنند. ولیعهد جدید سعی دارد تا با انجام تغییراتی اساسی خود را فردی عمل‌گرا، طرفدار جوانان و زنان و همچنین خواستار پیشرفت و توسعه معرفی کند.

همچنین کارشناسان، شکست عربستان در اکثر سیاست‌های منطقه‌ای را یکی دیگر از عوامل این تغییرات می‌دانند. ناکامی در خارج کردن حوثی‌ها از قدرت در یمن، شکست راهبردهایشان در سوریه و در نهایت سنگین‌ترین شکست، یعنی اختلافات با قطر و ناتوانی عربستان برای همراهی آنان با خود از دیگر علل اجرای سریع اصلاحات در عربستان محسوب می‌شود.

اما یکی از مهمترین موانع اجرای این تغییرات ، استوار بودن حکومت سعودی‌ها بر پایه ارتباط تنگاتنگ با علمای وهابی است. طیفی که تندروترین قشر دینی محسوب شده و انجام این حجم از اصلاحات می‌تواند برای نخستین بار منجر به بروز اختلاف بین این دو رکن قدرت در عربستان شود.

اختلافی که قطعا مانع بزرگی پیش روی حکومت آل سعود محسوب شده و می‌تواند این اصلاحات را از فرصتی برای حکومت سعودی‌ها، به تهدیدی بزرگ تبدیل کند. تهدید این اصلاحات به معنای درخطر افتادن ولیعهدی پادشاه آینده، یعنی بن سلمان خواهد بود.

جعفر قنادباشی کارشناس مسائل منطقه در گفت‌وگو با خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان؛ در تقسیم مراحل اجرای اصطلاحات در عربستان گفت: تغییرات صورت گرفته را می‌توان به سه بخش تقسیم کرد. قسمتی از آن مربوط به ابتدای در دست گرفتن قدرت توسط ملک سلمان است که شاهزادگان وابسته به ملک عبدالله را از صحنه قدرت حذف کرد و افراد نزدیک به السدیری‌ها در قدرت قرار داد.



قنادباشی افزود: تغییر دوم مربوط به سیاست خارجی است. عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان و پادشاه جدید این کشور به دلیل بی تجربگی و نبود راهبرد مشخص در اثر تحریکات خارجی خط مشی افراطی‌تری را نسبت به قبل برگزیدند که در نهایت منجر به شکست اکثر تصمیمات سیاست خارجی عربستان شد.

کارشناس مسائل منطقه در تشریح سومین بخش از تغییرات عربستان گفت: اصلاحاتی که سعودی‌ها انجام دادند بین کشور‌های عربی بی سابقه است. تغییرات با تحریکات غرب زیر نظر محمد بن سلمان طرح ریزی شده است و هدفی مشابه آنچه رضاخان در ایران انجام داد را دنبال می‌کند. حضور زنان در ورزشگاه، فروش مشروبات الکی و غیره تغییراتی هستند که سعی شده تا در پایین‌ترین سطوح فرهنگی به آن پرداخته شود.

وی افزود: نگرانی سعودی‌ها از کاهش حمایت مردمی منجر به بروز این دیدگاه شده است که با انجام اصلاحات وسیع می‌توان به کاهش بدبینی مردم به حکومت و افزایش پایداری نظام سعودی کمک کرد.

قنادباشی با اشاره به نتایج شتاب و عجله بین سعودی‌ها برای اجرای اصلاحات فرهنگی تصریح کرد: تغییرات باید آهسته، طبق اصول و با هماهنگی نهادهای مردمی و مذهبی انجام گیرد. علاقه یک‌ سویه حکومت به ایجاد تغییرات بنیادی منجر به ایستادگی مردم خواهد شد.

وی بیان کرد: وابستگی عربستان به رژیم صهیونیستی و آمریکا در فرهنگ مذهبیون این کشور به هیچ وجه پذیرفتنی نیست و این نزدیکی در کنار سیاست‌های فرهنگی منجر به بروز اختلافات مردم با حکومت آل سعود خواهد شد.

قنادباشی در پایان درباره نتایج اقدامات پادشاه و ولیعهد عربستان سعودی خاطرنشان کرد: این اصلاحات نه تنها عملی نخواهد بود بلکه منجر به بروز اختلاف و درگیری داخلی در این کشور می‌شود.

با بررسی مواضع و سیاست‌های عربستان در قبال کشورهای منطقه شاهد بی تجربگی و ناآشنایی حاکمان جدید عربستان با دیپلماسی، تصفیه‌های داخلی و حذف رقیبان ملک سلمان هستیم. همچنین انجام تغییرات بی سابقه برای اثبات جایگاه ولیعهدی محمد بن سلمان که بدون رعایت ضوابط و قوانین جاری در این کشور به قدرت رسیده است، می‌توان پیش بینی کرد حتی در صورت پادشاهی وی، جایگاهی بسیار سست و متزلزل در انتظار اوست چرا که او حمایت تمام و کمال خاندان خود را به دلیل کنار زدن آنها از قدرت نخواهد داشت. علاوه بر حمایت نکردن خاندان سعودی‌ از محمد بن سلمان، فاصله گرفتن طیف مذهبی از حکومت به دلیل تضاد اصلاحات انجام شده با اسلام را شاهد هستیم که این امر می‌تواند آینده بسیار مبهمی برای عربستان و نظام پادشاهی‌اش رقم بزند.

انتهای پیام/