تاریخچه عمارت امام جمعه از زبان یک تهران شناس

ندا لطفی مهیاری دبیر انجمن تهرانشناسی  در گفت وگو با خبرنگار حوزه شهری گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان،در تشریح  فعالیت عمارت امام جمعه به عنوان یکی از خانه‌های تاریخی تهران،اظهار کرد: در منطقه ۱۲ تهران خانه‌های لوکس و خاص بسیاری از دوره قاجار باقی مانده است. اغلب این خانه‌ها به افراد صاحب منصبی اختصاص دارد که در آن دوره تاریخی در این منطقه که به نوعی مرکز شهر به شمار می‌آمد و پرتردد بود، سکونت اختیار کردند.یکی از این خانه‌ها که در ضلع شرقی خیابان ناصرخسرو، پایین‌تر از دارالفنون قرار دارد، خانه امام جمعه است که در پلاک ۳۷ کوچه‌ای به همین نام واقع شده است.

لطفی مهیاری افزود: این عمارت که در سال ۱۳۷۵ با شناسه ۲۷۷۱ به فهرست آثار ملی ایران افزوده شده، با گذر زمان هنوز وضع نخستین خود را حفظ کرده و جزو یکی از نفیس‌ترین خانه‌های تاریخی شهر تهران به شمار می‌آید و قدمتی در حدود ۲۰۰ سال دارد.

متاسفانه در خصوص تاریخچه این بنا اشتباهات فاحش بسیاری رخ داده است و بر اساس روایاتی که وجود دارد اینگونه برداشت شده، حاج میرزا یحیی امام جمعه خویی مالک این بنا بوده و لقب این بنا از وجود ایشان ریشه گرفته است در صورتیکه حاج میرزا یحیی هیچگاه در این دوره در تهران حضور نداشته و امام جمعه تهران نبوده است.

دبیر انجمن تهرانشناسی بیان کرد: مالک اولیه عمارت میرزا آقا خان نوری، دومین صدراعظم دربار ناصرالدین شاه بود که در سال ۱۲۲۱ دستور ساخت یک عمارت دو طبقه‌ای را صادر می‌کند. این بنای با شکوه در زمینی به مساحت ۸۷۹ متر مربع ساخته می‌شود؛ و از آنجای که میرزا آقاخان نوری به دلیل ایجاد منافع بیگانگان در ایران از سمت خود عزل گشت و تبعید شد، ملک به تملک وراث وی در آمد و فرزندش میرزا کاظم خان عمارت را به میرزا ابوالقاسم تهرانی که امام جمعه تهران بود فروخت. لقب خانه امام جمعه بر روی بنا بر این اساس است.

وی تصریح کرد: از دوره فتحعلی شاه قاجار خاندان میرزا ابوالقاسم تهرانی همگی عنوان امام جمعه تهران را به خود اختصاص دادند. وی پسر ارشد سید زین الدین امام جمعه، نوه دختری معیرالممالک است که بعد از فوت پدر، امامت جمعه تهران و مسجد شاه (امام) را بر عهده گرفت.بعد از فوت ایشان، چون فرزندش خردسال بود، در سال ۱۲۳۴، سید مرتضی خان تهرانی امامت جمعه تهران بر عهده گرفت تا سن بلوغ فرزند او در همین سمت باقی ماند. در سال ۱۲۴۳ به فرمان ناصرالدین شاه میرزا زین العابدین تهرانی (ظهیرالسلام) به سمت امام جمعه تهران انتخاب شد. بعد از مرگ او در سال ۱۲۸۲ وراث مالک بنا شدند و مدتی بعد برای تاسیس مدرسه آن را به وزارت فرهنگ و هنر اهدا کردند. مدرسه در قسمت جنوبی حیاط که محل بادگیر‌ها و حوض خانه بود تاسیس شد. به همین خاطر  تخریب‌های زیادی به ساختار بنا وارد شد و این ساختمان مدرسه در حال حاضر متروکه است.

این تهرانشناس با اشاره به اینکه عمارت امام جمعه  یکی از نفیس‌ترین ساختمان‌های سنتی تهران به حساب می‌آید،گفت:  عمارت از دو طبقه تشکیل شده و شامل بخش‌های اندرونی و بیرونی است و که هر یک کاربری متفاوتی داشته است. طبقه همکف تنها از یک سالن برخوردار است،در این تالار که با معماری ساده همراه است. دیدار‌های عمومی برگزار می‌شد. حوض خانه بعد‌ها به این بخش اضافه شد. در انتهای همین سالن یک دریچه وجود دارد که به زیرزمینی ختم می‌شود که در مواقع خاص اگر برای اهالی خانه اتفاقی رخ می‌داد می‌توانستند از این دریچه خارج شوند و به بنا‌های دیگر در گوشه و کنار حیات بروند.

دبیر انجمن تهرانشناسی با بیان اینکه عوامل زیادی در آسیب رساندن به ساختار نمای این عمارت در طی زمان نقش داشته‌اند،یادآور شد:  بعد از بازسازی در سال ۱۳۴۸ از این محل به عنوان مرکز آموزش و معماری سنتی استفاده شد که دانشجو می‌پذیرفتند، سال ۱۳۶۱ با انفجار یک بمب در میدان توپخانه و سال ۱۳۶۷ به علت جنگ تحمیلی بین ایران و عراق بمب دیگری در نزدیکی بنا منفجر شد و موج انفجار به بنا لطمعه زد. در سال ۱۳۷۲ یک گود برداری اشتباه و غیر اصولی توسط مهندسین در نزدیکی محل صورت گرفت که آن هم آسیب دهنده بود.

• بیشتر بخوانید
  انتشار رایگان کتاب‌های الکترونیکی تهران توسط انجمن تهران شناسی
• تاریخچه عمارت مسعودیه از زبان یک تهران شناس
• استمرار بازدید‌های میدانی از پروژه احداث محور شارباغ

انتهای پیام/