حوزه رادیو تلویزیون گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ میرزا محمدتقی‌خان فراهانی ملقب به «امیر کبیر» پسر کربلایی قربان آشپز قائم مقام فراهانی و فاطمه در سال 1186 در روستای «هزاوه» اراک متولد شد. فرزندی که سال‌هایی نه چندان دور به جرگه نام‌آوران سرزمین پارس اضافه شد.

سال‌های زیادی نگذشت که میرزا محمدتقی‌خان فراهانی در مقام صدارت به یکی از سیاستمداران بنام ایران زمین مبدل شد. در دوران سلطنت و جولان پادشاهان قاجار، حضور چنین سیاستمداری غنیمتی به شمار می‌‌آمد که البته اقدامات چشمگیر او باب دل بسیاری از درباریان نبود و روز به روز به تعداد مخالفان وی اضافه می‌شد. در میان افراد جاه‌‌طلب و کوته‌‌نظری که فقط منافع خود را اولویت می‌دانستند، حضور مرد کبیری که دغدغه پیشرفت وطن را داشت، مزاحمی بزرگ محسوب می‌شد. اما مردان بزرگ تاریخ در سراسر ادوار با وجود موانع و مشکلات فراوان پیش رو، هیچگاه دست از آرمان‌ها و طی کردن راه‌های هرچند پر پیچ و خم برنداشته‌اند. «امیر کبیر» نامی است که در پس سال‌های به نسبت طولانی، همچنان نامش در اذهان حک شده است. این مانایی به دلیل اقدامات موثر و ویژه‌ای است که این شخصیت را از دیگر هم ردیفان خود متمایز ساخته است.

 

یکی از این اقدامات، احداث مدرسه دارالفنون بود که اولین مدرسه جدید در ایران محسوب می‌شد. از جمله آموزش‌هایی که در این مدرسه به جوانان داده می‌شد، می‌توان به اصول علمی جدید و دانش‌های مهندسی، پزشکی و فنون نظامی و ... اشاره کرد. می‌توان اذعان داشت که هدف امیرکبیر از تاسیس چنین پایگاه علمی، بهره‌گیری از علوم رایج و به‌روز دنیا در آموزش نیروهای جوانی بود که ظرفیت‌های لازم برای چرخاندن چرخ‌های وطن را دارا بودند. هم طراز و هم قدم دیگر کشورها حرکت کردن و پیشرفت در علوم گوناگون، از جمله اهداف امیرکبیر بوده است. 

اقدام دیگر وی که گامی فرهنگی در کارنامه کاری وی به حساب می‌آید، انتشار روزنامه «وقایع اتفاقیه» است.این روزنامه در سال سوم سلطنت ناصرالدین شاه مورخ 18 بهمن سال 1229 به چاپ رسید. 

امیر کبیر خدمات دیگری را در مقام صدارت به کشور خود ارائه کرد، مانند مبارزه با رشوه‌خواری، منع حمل اسلحه سرد، مبارزه و حذف قمه‌کشی و لوطی‌بازی از شهرها، سر و سامان دادن به ارتش، گسترش سیاست‌ خارجی و تاسیس سفارتخانه‌های دائمی در لندن و سن پترزبورگ، ایجاد کنسولگری در بمبئی، عثمانی و قفقاز و ...

ناصر‌الدین شاه از دوران جوانی وابستگی ویژه‌ای به امیر کبیر پیدا می‌کند و از آنجا که وی همسر خواهر او نیز بوده است، در اکثر اقدامات خود از او به عنوان مشاور استفاده می‌نماید. اما درباریان، مهدعلیا، میرزا آقاخان نوری از جمله مخالفان وی به شمار می‌رفتند که سرانجام در تاریخ 20 دی 1230 حکم قتل او صادر شده و در حمام فین کاشان کشته می‌شود.

در هر حال امیرکبیر نامی است که برای هر ایرانی شناخت شده است. کودکان ایران زمین از همان ابتدا در کتاب‌های درسی با این مرد بزرگ و اقداماتش آشنا می‌شوند. چنین افراد شهره‌ای همیشه سوژه فیلمسازان و هنرمندانی هستند که آن‌ها هم به شکل دیگر به میهن خود خدمت می‌کنند. 

زندگی امیر کبیر در سال‌های قبل و بعد از انقلاب اسلامی با ذوق و قریحه سریال‌سازان  تلویزیونی به تصویر کشیده شده است.

این مجموعه تلویزیونی به نویسندگی و کارگردانی «سعدی سینمای ایران»، مرحوم علی حاتمی در سال 1354 در 13 قسمت برای تلویزیون ملی ایران (شبکه 2) ساخته و پخش می‌شود.

بازیگر نقش امیرکبیر در این مجموعه ناصر ملک مطیعی است. دیگر بازیگران این سریال جمشید مشایخی در نقش ناصرالدین‌شاه، سعید نیکپور در نقش میرزا رضا کرمانی، مرتضی احمدی، سعید پورصمیمی،‌ سعید امیرسلیمانی و... هستند. از جمله ویژگی بارز این مجموعه مانند دیگر کارهای حاتمی، متن و دیالوگ‌های منحصر به فرد و به یاد ماندنی آن است. حاتمی در این مجموعه ناصرالدین شاه را پادشاهی نالایق و دربار او را وابسته به بیگانگان نشان می‌دهد. در واقع بیان واقعیت‌های تلخ دربار در قالب‌های رندانه و هنرمندانه به قاب تصویر می‌نشیند.

مجموعه تلویزیونی «امیر کبیر» اثر دیگری است که ساخت آن از سال 1363 آغاز می‌شود. این کار یکسال بعد یعنی در سال 1364، چهارشنبه شب‌ها از شبکه یک سیما پخش شد.

نویسنده این مجموعه پرویز زاهدی و کارگردانی آن را سعید نیکپور برعهده می‌گیرد. از بازیگرانی که در این مجموعه حضور داشته‌اند، می‌توان به ژاله علو در نقش مادر امیرکبیر، سعید نیکپور در نقش امیرکبیر، ایرج راد در نقش ناصرالدین شاه و محمد مطیع در نقش میرزا آقاخان نوری اشاره کرد.

مجموعه «امیرکبیر» در سال‌های پخش خود به یکی از محبوب‌ترین سریال‌های تلویزیونی تبدیل می‌شود، به طوری که پس از گذشت چندین سال هنوز در یادها باقی مانده و مردم آن را به خاطر دارند. این مجموعه تلویزیونی تنها اثری است که به طور ویژه به زندگی امیرکبیر پرداخته است. در این کار تمام زوایای زندگی امیر، اقدامات و دیگر موضوعات مربوط به او در قالب تصویر ارائه می‌شود. 

در واقع دراین سریال، امیر کبیر موضوع اصلی کار محسوب می‌شود و داستان بر اساس زندگی وی به نگارش درآمده است. درحالی که در دیگر آثار معدودی که تا کنون شاهد آن بوده‌ایم، امیرکبیر یکی از قصه‌های فرعی کار بوده است که در آن اشاره‌ای به او شده است.

این مجموعه تلویزیونی به کارگردان محمدرضا ورزی و تهیه‌کنندگی علی لدنی در سال 1388 ساخت شد. بازیگران این کار محمد صادقی در نقش امیر کبیر، آزیتا حاجیان در نقش مهد علیا،‌ سعید شیخ‌زاده در نقش جوانی ناصرالدین شاه، ایرج راد در نقش کهنسالی ناصرالدین شاه، جمشید مشایخی در نقش کمال‌الملک، ساغر عزیزی در نقش عزت‌الدوله و ... هستند.

در این مجموعه تلویزیونی نیز به اقدامات امیرکبیر به منظور پیشرفت کشور اشاره می‌شود. «سال‌های مشروطه» هم مانند دیگر آثار تاریخی از جایگاه ویژه‌ای در بین مخاطبان برخوردارشد.

نکته قابل توجه این است که در سراسر تاریخ سینمای ایران همواره جای خالی ساخت آثار مربوط به زندگی بزرگان و نام‌آوران احساس می‌شود. با توجه به پیشینه کشور ما، افراد بزرگ که تاریخ، نام آن‌ها را به دوش می‌کشد کم نیستند. اما چرا تا به حال کمتر شاهد ساخت آثاری این چنینی بوده‌ایم، جای سوال است؟! امیرکبیر شخصیت تأثیرگذار وشناخته شده‌ای است که فیلمنامه‌نویسان و فیلمسازان حداقل در سینما از آن غافل مانده‌اند. در زمانی که شاید دغدغه‌های زیادی برای یافتن سوژه و قصه وجود دارد، توجه به شخصیت‌های برجسته کشورمان، تا حد زیادی می‌تواند کمک‌کننده باشد و این معضلات را برطرف نماید. البته ناگفته نماند که عوامل بسیاری در مهجور ماندن چهره نامداران ایرانی دخیل بوده‌اند. بحث بودجه، یکی از آن مواردی است که از سوی فیلمسازان مطرح می‌شود. اما در شرایطی که آثار متعدد سینمایی در ژانرهای گوناگون ساخته می‌شوند، گام برداشتن به سوی مشاهیر و معرفی آنان به مردم و حتی ارائه به دیگر جوامع خالی از لطف نیست. 

مشکلات ساخت آثار سینمایی همیشه وجود داشته است، اما با این تفاسیر می‌بینیم که فیلم‌ها یکی پس از دیگری ساخته و به نمایش در می‌آیند. بنابراین توجه به افراد سرشناس گذشته و حال حاضر کشور موضوعی است که می‌تواند مخاطبان بسیاری را با خود همراه کند.

در نهایت باید گفت پرداختن به چگونگی زندگی بزرگان تاریخ، همیشه و همیشه از جمله دغدغه‌های سازندگان آثار نمایشی بوده و هست. ساخت آثار تصویری مانند سریال و نمایش‌های رادیویی از زندگی و اقدامات  افرادی مانند، امیرکبیر نیز به خوبی و در خور نام این فرد بزرگ صورت پذیرفته است.

زبان تصویر در جای جای دنیا، زبانی گویاست که از تاثیرگذاری بسزایی برخوردار است. بنابراین آشنا کردن مردم هر سرزمین با پیشینه و تاریخ‌ کشورشان از این طریق به مراتب راهی مناسب و درست به شمار می‌رود. اقدامی که تا کنون به شکلی ویژه به آن پرداخته شده است و شاید ساخت و پرداخت دوباره و چند باره به آن خالی از لطف نباشد.

گزارش از: لیلا سلمانی

انتهای پیام/