طمع غول‌های فناوری و بحران زباله‌های الکترونیکی

به گزارش  گروه بین الملل باشگاه خبرنگاران جوان، اظهارات اخیر نمایندگان انگلیس در خصوص سونامی زباله‌های الکترونیکی و انگشت اتهام آن‌ها به سوی شرکت‌هایی نظیر اپل و آمازون، بار دیگر مسأله سودجویی غول‌های فناوری را به سطح رسانه‌های جهان کشاند. اما زباله الکترونیکی چیست؟

زباله الکترونیکی

زباله‌های الکترونیکی که از آن با نام «ضایعات الکترونیکی» و یا «پسماند‌های الکترونیکی» هم یاد می‌شود، به دستگاه‌های الکتریکی و یا الکترونیکی دور انداخته شده و قطعات آن‌ها گفته می‌شود؛ قطعاتی که معمولا حاوی مواد خطرناکی مانند سرب، کادمیوم و جیوه هستند و در صورت رهاسازی در طبیعت پس از پایان عمر مفید و عدم بازیافت صحیح آنها، می‌توانند به عنوان آلوده کننده‌ای خطرناک برای محیط زیست به شمار روند.

زباله‌های الکترونیکی زمانی تولید می‌شوند که یک محصول الکترونیکی پس از پایان عمر مفید خود، دور انداخته می‌شود. توسعه سریع تکنولوژی و جوامع مصر‌ف‌گرا منجر به تولید مقادیر زیادی زباله الکترونیکی در هر دقیقه می‌شود.

تفاوت میان وسایل الکتریکی و الکترونیکی

بسیاری از ما شاید تفاوت میان وسایل الکتریکی با وسایل الکترونیکی را ندانیم و در بسیاری از موارد آن‌ها را به جای یکدیگر استفاده می‌کنیم.

عمده تفاوت میان دستگاه‌های الکتریکی و الکترونیکی این است که دستگاه‌های الکتریکی، انرژی الکتریکی را به اشکال دیگر انرژی مانند نور، گرما یا حرکت تبدیل می‌کنند؛ در حالی که دستگاه‌های الکترونیکی، جریان الکترون‌ها را برای انجام وظیفه‌ای خاص کنترل می‌کنند.

به طور مثال تلویزیون و یا رایانه‌های مدرن امروزی، دستگاه‌های الکترونیکی محسوب می‌شوند؛ چرا که رایانه‌های مدرن از وسایل نیمه‌هادی (مانند ترانزیستورها) استفاده می‌کنند که بیشتر به شکل مدار‌های مجتمع هستند و همین نیز آن‌ها را از وسایل الکتریکی که از جریان الکتریسیته (برای کار‌هایی مانند تولید نور و یا گرما) استفاده می‌کنند (به مانند یک لامپ معمولی) متمایز می‌کند.

در نتیجه اگر بخواهیم یک تقسیم بندی ساده داشته باشیم، باید بگوییم وسایلی مانند لامپ، پنکه، بخاری‌های برقی، دریل برقی، چاقوی برقی و. در رده دستگاه‌های الکتریکی محسوب می‌شوند.

از سوی دیگر، رایانه‌های مدرن امروزی، تلویزیون ها، ریموت کنترل ها، سی دی و دی وی دی پلیرها، تلفن‌های موبایل، دوربین‌های دیجیتال و... که از جریان‌های الکتریکی برای رمزگذاری، تجزیه و تحلیل و انتقال داده استفاده می‌کنند، در رده دستگاه‌های الکترونیکی محسوب می‌شوند.

البته ذکر این نکته ضروری است که امروزه اکثر وسایل خانگی از هر دو مدار‌های الکتریکی و الکترونیکی با هم استفاده می‌کنند. به طور مثال یک توستر الکتریکی، تنها یک توستر ساده است که انرژی الکتریکی را به وسیله المنت‌های گرمایی به گرما تبدیل می‌کند؛ اما یک توستر الکترونیکی علاوه بر همان المنت‌های گرمایشی، شامل بخش‌های پیچیده‌تری مانند صفحه نمایش الکترونیکی می‌شود که روند گرما را به شما نشان می‌دهد.

هر چند همانطوری که گفته شد معمولا وسایل خانگی که برای راحتی کار‌های خانه طراحی شده‌اند به مانند یخچال، توستر، خشک کن، ماشین لباسشویی، غذاساز و ... به عنوان لوازم خانگی الکتریکی یا (Electrical appliances) شناخته می‌شوند.

خطرات زباله‌های الکترونیکی

در بالا اشاره شد که زباله‌های الکترونیکی که از آن با نام «ضایعات الکترونیکی» یا (e-waste) نیز یاد می‌شود، خطرات فراوانی برای محیط زیست محسوب می‌شوند. مواد الکترونیکی مملوء از مواد شیمیایی و دیگر مواد مضری هستند که برای سلامت انسان و محیط زیست خطرناک به حساب می‌آید که از جمله آن‌ها می‌توان به فلزات سمی، پیشگیرنده‌های شعله (ترکیب‌هایی که ممکن است به صورت روکش در وسایل بکار روند تا از پدیداری آتش و شعله چلوگیری کنند) و آلاینده‌های آلی پایدار اشاره کرد. این مواد شیمیایی در صورت عدم بازیافت، محل دفن زباله‌ها را آلوده کرده و حتی از طریق شیرابه‌ها وارد منابع آبی شوند.

طبق بخشنامه صادرشده از سوی اتحادیه اروپا در خصوص زباله‌های الکتریکی و الکترونیکی (WEEE) زباله‌های الکترونیکی در ده دسته طبقه بندی می‌شوند و برخی از آن‌ها مانند «لامپ‌های پرتوی کاتدی» (CRT) که در تولید صفحه نمایش تلویزیون و مانیتو‌های قدیمی که از آن به عنوان «لامپ تصویری» یاد می‌شد، بکار می‌رفت، از سخت‌ترین مواد برای بازیافت محسوب می‌شوند.

لامپ‌های پروتوی کاتدی یا همان لامپ تصویر تلویزیون‌ها و مانیتور‌های قدیمی، دارای میزان بالایی فسفر و سرب هستند که هر دوی آن‌ها برای نمایشگر ضروری‌اند. منظور از فسفر بکار رفته در این لامپ تصویرها، ماده‌ای است که با دریافت بخشی از انرژی، بخشی از آن را به شکل نور مرئی تولید می‌کند و نباید با عنصر فسفر در جدول تناوبی اشتباه گرفته شود.

سازمان حفاظت از محیط زیست آمریکا، نمایشگر‌های CRT (لامپ تصویری) را در گروه «زباله‌های خطرناک خانگی» دسته بندی کرده است.

قابل تعمیر نیست!

شاید برای بسیاری از ما پیش آمده باشد که زمانی که یک وسیله الکتریکی و یا الکترونیکی مان خراب می‌شود و به یک تعمیرگاه و یا نمایندگی مجاز یک شرکت مراجعه می‌کنیم، با این جمله مواجه می‌شویم: قابل تعمیر نیست.

در واقع بسیاری از شرکت‌های فناوری امروزه تلاش دارند با تولید وسایلی با عمر کوتاهتر و غیرقابل تعمیر، مصرف کننده را مجبور کنند تا برای رفع نیاز خود، بجای تعمیر وسیله الکتریکی خراب شده، به دنبال خرید یک وسیله تازه‌تر برود؛ و از این رهاورد، سود بیشتری را نصیب خود بکنند. این شرکت‌ها گاه با ارائه هزینه‌های فراوان برای تعمیر یک قطعه، عملا مصرف کننده را مجبور می‌کنند تا به خرید یک دستگاه کامل جدید روی بیاورد تا برایش به صرفه‌تر باشد؛ مسأله‌ای که داد نمایندگان انگلیس را هم به تازگی در آورده است.

انگشت اتهام نمایندگان انگلیس به سودجویی غول‌های فناوری

در تازه‌ترین رویداد در همین ارتباط، رسانه‌های انگلیس از جمله دیلی میل و بی بی سی امروز پنجشنبه گزارش دادند که نمایندگان این کشور غول‌های فناوری را متهم کرده اند که با طراحی محصولاتی با ماندگاری کوتاه مدت، به «سونامی زباله‌های الکترونیکی» دامن می‌زنند.

نمایندگان پارلمان انگلیس در گزارشی گفته اند این شرکت‌ها به ۱۵۵ هزار تن زباله الکترونیکی که سالانه به محل دفن پسماند‌ها فرستاده می‌شوند و یا سوزانده می‌شوند، کمک می‌کنند.

نمایندگان انگلیس در این گزارش اعلام کرده‌اند که این غول‌های فناوری با روش‌هایی مانند به هم‌چسباندن و لحیم‌کرده اجزای الکتریکی، هرگونه تعمیر مجدد این وسایل را از سوی مصرف کنندگان غیر ممکن می‌سازند.

نمایندگان انگلیس همچنین گفته‌اند هزینه‌ای که این شرکت‌ها برای تعمیر قطعات ارائه می‌کنند، آنچنان گران است که جایگزینی کامل دستگاه‌های معیوب با یک دستگان نو را مقرون به صرفه‌تر می‌کند.

در این گزارش همچنین از شرکت‌های نظیر اپل و آمازون انتقاد شده است.

سخنگوی اپل در واکنش به این گزارش گفته است: ما از این گزارش، نا امید شدیم؛ چرا که تلاش‌های ما برای حفظ منابع و محافظت از کره زمین را نشان نمی‌دهد!

نمایندگان انگلیس همچنین در گزارش خود می‌افزایند وقت آن رسیده که وزرای کشور از فرهنگ استفاده مجدد و تعمیر وسایل حمایت کنند و این مسأله نیز می‌تواند از طریق تثبیت حق تعمیر اقلام (الکتریکی و یا الکترونیکی) در قانون و کاهش مالیات بر ارزش افزوده خدمات تعمیراتی، به مانند بسیاری از کشور‌های اروپایی به انجام برسد.

ترجمه و تنظیم: محمد حسن خلیلی

انتهای پیام/