ERCP چیست ؟

به گزارش خبرنگارباشگاه خبرنگاران ارومیه در این روش یک نوع دستگاه آندوسکوپی مخصوص (side view) از طریق دهان ، مری و معده به دوازدهه هدایت می شود و سپس از طریق آمپول واتر ( محل ورود مجرای مشترک صفراوی و مجرای پانکراس به روده ) به مجاری صفراوی و مجرای پانکراس دسترسی پیدا می شود و از طریق تزریق ماده حاجب و تهیه گرافیهای فلورسکوپیک با اشعه xمطالعات تشخیصی بر روی این مجاری انجام و در صورت نیاز اقدامات درمانی مانند خارج کردن سنگ، گشادکردن تنگی ها با بالون و تعبیه استنت انجام می شود.

برای انجام موفقیت آمیز ERCPحضور یک تیم درمانی مجرب ، شامل فوق تخصصی گوارش ، رادیولوژیست ، متخصص بیهوشی و دستیار مجرب و وجود امکانات و تجهیزات لازم ضروری است.

کاربردهای ERCP

ERCPبرای مقاصد درمانی زیر کاربرد دارد:

۱. خارج کردن سنگهای مجرای مشترک صفراوی (کلودوک)

۲. خارج کردن سنگ های مجرای پانکراس

۳. گشادکردن تنگی ها خوش خیم مجرای مشترک صفراوی و مجرای پانکراس

۴. تعبیه استنت در تنگی های خوش خیم و یا بد خیم مجرای مشترک صفراوی

۵. تعبیه استنت در مجرای پانکراس

۶. تنگی استنت در مجرای مشترک صفراوی که بعلت اثر فشاری توده های بیرونی مسدود شده باشد

۷. تهیه نمونه های بافتی( بیوپسی ) از توده های اطراف آمپول واتر و مجرای مشترک صفراوی

- یکی از مهمترین و شایعترین کاربردهای ERCPخارج کردن سنگ های مجرای مشترک صفراوی (کلودوک)است . حدود ۱۵-۱۰ درصد بیماران مبتلا به سنگهای کیسه صفرا ، دارای سنگ یا سنگهای مجرای مشترک صفراوی نیز هستند که ممکن است، قبل ، حین یا بعد از عمل جراحی کیسه صفرا تشخیص داده شوند.

صرفنظر از زمان تشخیص ، سنگ مجرای کلودوک به خاطر عوارض بالقوه ای که می تواند ایجاد کند(مثل تنگی ف التهاب و بدخیمی ) باید از این مجرا خارج گردد .در صورتی که وجود سنگ کلودوک هنگام جراحی تشخیص داده شود،جراح می تواند همزمان اقدام به خارج کردن سنگ نماید در غیر اینصورت ERCP بهترین روش برای خارج کردن سنگ کلودوک می باشد.

در این روش بعد از قرار گرفتن کانال کار دستگاه آندوسکوپ ERCP در مقابل آمپول واتر ، از طریق کاتتر یا اسفنگتروتوم وارد مجرای کلودوک شده و بعد از تزریق ماده حاجب و گرفتن عکس از مجاری با اشعه X،محل و اندازه سنگ مشخص می شود.سپس بوسیله اسفنگتروتوم و با استفاده از جریان الکتریکی ،اسفنگتر آمپول واتر به اندازه کافی برش داده شده و سپس با استفاده از یک بالون خروج سنگ یا یک نوع سبد مخصوص (BASKET) سنگ از مجرا خارج می گردد در صورتی که سنگ بزرگ باشد (بزرگتراز۱۵mm) لازم است قبل از خارج کردن با استفاده از یک وسیله مخصوص به نام لیتوتریپتور یا سنگ شکن آنرا به قسمتهای کوچکتر شکسته و سپس اقدام به خارج نمودن آنها نمود.

سنگ های مجرای پانکراس هم به روش مشابه البته با بالون و سبد مخصوص مجرای پانکراس در آورده می شوند .

- کاربرد دیگر ERCP در خصوص تنگی های مجرای مشترک صفراوی است . این تنگی ها به دو گروه خوش خیم و بدخیم تقسیم می شوند. تنگی های خوش خیم معمولاً بعنوان عارضه عمل جراحی کیسه صفراء یا کبد و یا بعلت التهاب مزمن ناشی از وجود سنگ، عفونت یا انگل درمجرا به وجود می آیند. در صورتی که طول این تنگی ها کم باشد، دراکثر موارد می توان آنها را با استفاده از بالونهای مخصوص باز کرد.در صورتی که خطر پارگی مجرا با استفاده از بالون زیاد باشد و یا طول تنگی بیشتر باشد می توان یک لوله پلاستیکی مخصوص ( استنت پلاستیکی ) را از محل تنگی عبور داد تا مسیر صفراء باز شده و جریان صفراء برقرار گردد.

تنگی های بدخیم ممکن است بعلت سرطانهای مجاری صفراوی ،سرطانهای اطراف آمپول واتر و یا سزطان پانکراس اتفاق بیافتد، در این موارد بهتر است که از یک استنت فلزی برای برقرار کردن جریان صفراء استفاده می شود چون استنتهای پلاستیکی معمولاً با گذشت چند ماه بعلت رسوب صفراء یا ترشحات مسدود می شوند. اقدامات مشابه برای تنگی های خوش خیم و بدخیم مجرای پانکراس قابل انجام است البته استنتهای مجرای پانکراس از نظر طول و قطر با استنتهای مجرای صفراوی متفاوت می باشند .

عوارض

از آنجائیکه ERCPیک روش تهاجمی است ، در حدود ده درصد موارد می تواند منجر به عوارض مهمی مثل التهاب لوزالمعده ( پانکراتیت) ، خونریزی ، التهاب یا عفونت مجاری صفراوی (کلانژیت ) ، پارگی روده و یا پارگی مجاری صفراوی شود . به همین جهت در حال حاضر انجام این عمل برای مقاصد تشخیصی ممنوع بوده و فقط در مواردی که نیاز به اقدامات درمانی همزمان مثل خارج کردن سنگ یا برطرف نمودن تنگی و انسداد وجود دارد انجام می شود. برای مقاصد تشخیصی MRCPکه یک روش تصویر برداری رادیولوژیک دقیق و بدون عارضه از مجاری است به کار می رود.

برای اجتناب از بروز و یا کاهش عوارض ، توصیه شده است که ERCP، اولا حتماً توسط یک آندوسکوپیست ماهر و در یک مرکز مجهز و در زمان مناسب انجام شود، ثانیا فقط در مواردی که نیاز به اقدام درمانی وجود دارد انجام گردد، ثالثا در انتخاب بیماران دقت کافی بعمل آید .

بیمارانی که شرایط انجام ERCP را ندارند :

۱. بیمارانی که حساسیت به داروهای بیهوشی و یا ماده حاجب دارند

۲. بیمارانی که اختلال انعقادی دارند یا داروهای ضد انعقاد مثل آسپرین یا وارفارین و... مصرف می کنند

۳. بیمارانی که بیماری پیشرفته قلبی ریوی دارند

۴. بیمارانی که در مسیر مری، معده و یا اثنی عشر ، انسداد خوش خیم و یا بد خیم دارند

۵. بیمارانی که زخم های عمیق و بزرگ اثنی عشر دارند

۶. در مواردی که بیمار قبلاً عمل جراحی معده یا اثنی عشر انجام داده ، انجام ERCPممکن است دشوار و یا غیر ممکن باشد ./س