جای خالی روابط استاد و دانشجو

به گزارش خبرنگار حوزه دانشگاهی  گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان؛ دانشگاه را با نام استاد و دانشجو می شناسیم که رکن اصلی هر دانشگاه و مرکز آموزشی به شمار می آیند. چندسال زندگی تحصیلی مان با استاد گره می خورد و اگر خیلی هم زرنگ باشیم با هم روابط خانوادگی هم پیدا می کنیم. تاثیرگذارترین فرد در دوران تحصیل استاد است که می تواند تاثیر چشمگیری در پیشرفت علمی ما داشته باشد. همه چیز به خودمان بستگی دارد که با چه دیدی وارد دانشگاه شویم و مطالبتمان از استاد چه باشد.

این نوع از ارتباط هم مثل بسیاری از روابط اجتماعی و حتی کاری کم کم چارچوب های خاص خود را در جامعه به دست آورده است اما تعاریف آن نزد همه دانشجویان و متولیان دانشگاهی یکی نیست. ممکن است با شنیدن اسم یک دانشگاه بتوان تعریفی دم دستی از رابطه استاد و دانشجو داشته باشیم. یا اگر برای مثال اسم دانشگاه صنعتی شریف یا تهران به میان آید، باید سخن از همکاری های گسترده علمی استاد و دانشجو به میان آوریم.

در این گزارش به سراغ برخی استادان و دانشجویان رفته ایم و از آنان درباره نوع ارتباطشان با یکدیگر پرسیده ایم. 

مهدی ملکی فر یکی از دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف درباره رابطه خودش و دوستانش با استادها می گوید: " شکل ارتباط کاملا بستگی به استاد دارد اما در دانشکده مدیریت، تنها یک یا دو استاد هستند که خارج از چارچوب کلاس با دانشجویانشان ارتباط تنگاتنگی دارند. ما برای گرفتن نمره با استاد ارتباط نداریم بلکه برای روابط دوستی و کاری در ارتباطیم. با برخی استادان حتی به رستوران هم می رویم و درباره شغلی که احتمالا در آینده خواهیم داشت یا کاری که الان انجام می دهیم صحبت می کنیم. اکثر استادان با دانشجویانشان گروه تلگرامی دارند و برای رفع مشکلات درسی یا پرسیدن سوالات مشورتی، به استادان دسترسی کامل داریم."

سمانه علیزاده دانشجوی دانشگاه استهبان هم می گوید: " دانشگاه ما تازه تاسیس است و به نظر می رسد هنوز یخ استادان تازه وارد آب نشده است. تعداد استادانی که با دانشجویان خارج از چارچوب کلاسها ارتباط دارند به اندازه انگشتان دست است و حتی با ما به سالن فوتبال و ورزش هم می آیند که البته گاهی بازی را هم می بریم!"

از او درباره روابط علمی شان با استاد می پرسم که در جوابم تاکید می کند: " البته استاد وقتی رفت و آمدهای متعدد یک دانشجو به اتاقش را می بیند کاملا متوجه می شود که این دانشجو برای نمره گرفتن آمده یا واقعا به دنبال مقاله نوشتن و پیشرفت در درسش است. اینکه از استاد طلب نمره داشته باشند در دانشجویان دوره لیسانس دانشگاه ما بیشتر دیده می شود اما در جریانم که دانشجویان فوق لیسانس ارتباط علمی بهتری با استاد دارند، خارج از دانشگاه برای رد و بدل کردن مقالات ارتباط دارند و حتی برخی دانشجویان را دست چین کرده با خود به سمینارهای علمی می برند."

مینا اسماعیلی دانشجوی دانشگاه آزاد اما از ارتباط ضعیفی می گوید که بین او، همکلاسی ها و استادانش وجود دارد: " هیچ وقت سعی نکرده ام خارج از روابط کلاسی با استاد رابطه دیگری داشته باشم. تنها هدف من گرفتن لیسانس هست. تلاشی هم برای نمره گرفتن از استاد نمی کنم چون درسم را می خوانم اما دانشجویان دیگر را می بینم که برای نمره گرفتن تلاش زیادی می کنند تا با استاد رابطه برقرار کنند و تنها در این حد بسنده می کنند. ولی دانشجویان دیگر رشته ها از جمله های رشته های فنی و مهندسی ارتباط علمی تر و نزدیکی با استادانشان برقرار کرده اند."

عباس احمدی بلوطکی یکی از استادان دانشگاه آزاد اسلامی درباره چارچوب روابط استاد و دانشجو به خبرنگار ما می گوید: " متاسفانه مدرک گرایی در کشور جایگزین برخی هنجارهای خوب شده است. فکر دریافت مدرک و به اتمام رساندن زودتر از موعد تحصیل در برخی دانشجویان ریشه دوانده است. تنها تلاش دانشجویان در کلاس برای نمره گرفتن صورت می گیرد و فعالیت های درسی هیچ انگیزه ای به آنان برای ایجاد یک ارتباط عمیق با استاد نمی دهد."

کامبیز تولا دانشجوی دانشگاه پیام نور، از واژه " غریبه " برای ارتباط از دست رفته این روزهای استاد و دانشجو استفاده می کند: " دانشگاه پیام نور چارچوبی مشخص دارد و نمی توان از دانشجویان و استادان این دانشگاه توقع ارتباطی عمیق و خیلی علمی داشت. در کلاسهای رفع اشکال دانشجو و استاد همدیگر را زیاد نمی شناسند. در حد رفع اشکال ارتباطی وجود دارد و نهایت ارتباط این است که دانشجو بعد از کلاس چند دقیقه با استاد صحبت کند. در این دانشگاه استاد و دانشجو به نظر من غریبه هستند و تنها در چارچوب های مشخص در ارتباط هستند."

دکتر حسن مسلمی نائینی استاد دانشگاه تربیت مدرس که سالهای گذشته در وزارت علوم هم پست های متعددی داشته است به فراخور این سمت، روابط علمی خود را با دانشجویان ایرانی و خارجی تشریح می کند: " با عده زیادی از دانشجویان ارتباط مناسبی دارم. برخی از آنان چه ایرانی چه خارجی به منزل من رفت و آمد می کنند و گاهی هم ما به منزل آنها می رویم.

مسلما این رفت و آمدها به علت ارتباطات علمی است که بین ما و آنها وجود دارد. گاهی زمان حضور در محیط دانشگاه آنقدر کم است که باید فرصت دیگری برای صحبت کردن با برخی دانشجویان اختصاص داد و معمولا این قرارها به رفت و آمدهای خانوادگی منجر می شود. در همین ارتباطات که البته تنها ریشه علمی دارد دانشجویان اقدام به مقاله نوشتن یا تکمیل اثار علمی شان می کنند. به نظر من در کمتر دانشگاهی می توان سراغ رابطه علمی مناسب و چارچوب داری را میان استاد و دانشجو گرفت. مدرک گرایی حرف اول را در ذهن دانشجویان می زند و تبدیل به یک ملکه شده است. همان چند درصدی که نخبه هستند و به دنبال مقاله نویسی یا ثبت یک اختراع معمولا با استادان خود ارتباط بیشتری دارند وگرنه می بینیم اکثر دانشجویان برای نمره با استادشان ارتباط دارند. یکی از ریشه های آسیب خوردن به ساقه درخت علم در کشورمان کاهش همین ارتباط بنیادی است."

" این روزها رابطه محترمانه بین استاد و دانشجو کاهش یافته است. نوع صحبت ها و کلماتی که دانشجو در صحبت کردن با استاد به کار می برد حاکی از تلاش برای نمره گرفتن صرف است. آن دانشجویی که از همان روز اول تلاش برای خود درس می کند تکلیفش و اصلا چهره ظاهری اش حتی رفتارهایش کاملا متفاوت است."

این ها را دکتر حوریه دهقانشاد استاد ارتباطات دانشگاه آزاد در گفتگو با خبرنگار ما می گوید و تاکید می کند: " من همیشه تلاش کرده ام با دانشجویانم ارتباط متفاوتی داشته باشم، آنها را برای درس خواندن تشویق کرده ام و الان یکی از دانشجویان در برخی کارهای علمی و مقالات دستیارم شده است.همه چیز ابتدا بستگی به دانشجو و بعد استاد دارد. ممکن است در روزهای اول دانشگاه دانشجویی فکر کند این استاد که سخت گیر است پس نمی توان ارتباطی با او برقرار کرد در حالیکه با چند سوال ساده می توان یخ استاد را شکست و وارد بطن رابطه شد. اما این تلاش از سوی کمتر دانشجویی صورت می گیرد."

هر چه رابطه استاد و دانشجو در طول ترم و دانشگاه عمیق تر و سازنده تر باشد، قطعا خروجی علمی بهتری هم نصیب دانشجو می شود. اما همیشه این ارتباط به خروجی های علمی هم منجر نمی شود! چرا که دانشجویان صرفاً به دریافت نمره از استاد بسنده می کنند و تمام.

البته نباید از ارتباط بسیار عمیق علمی برخی استادان و دانشجویان نخبه هم بگذریم. روابطی که با پروژه های بسیار مهم علمی پا گرفته اند و این روزها در اکثر دانشگاههای صنعتی کشورمان، استادان پروژه های علمی خود را با دانشجویانشان انجام می دهند و تکمیل می کنند.

در نهایت اینکه، این دانشجو است که می تواند متعالی ترین ارتباط را با یکی از مقدس ترین افراد زندگی اش یعنی استاد برقرار کند و با او در پله های پیشرفت قدم بگذارد. اما همه این ایده آل گرایی ها متاسفانه تا حد زیادی در سایه عوامل حاشیه ای از جمله دریافت مدرک تحصیلی برای رسیدن به بازار یا عدم تقدم پیشرفت علمی در زندگی برخی دانشجویان، آنان را از پر رنگ کردن این ارتباط عمیق علمی با استاد منع می کند و بدتر از همه به نظر می رسد این چارچوب عمیق علمی زیر آوار انواع مشکلات و معضلات آموزش عالی ایران گم شده است.

گزارش از فاطمه زارعی

انتهای پیام/