تفسیر آیات154-157 سوره بقره

به گزارش خبرنگارحوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛قرآن سر تا سر اعجاز در زندگی مادی و معنوی است. اگر ما آن را با معرفت تلاوت کنیم، حتما اثرات آن را خواهیم دید. برای آگاهی‌ و فهم بهتر و بيشتر آيات قرآن كريم هر شب تفسير آياتی از اين معجره الهی را برای شما آماده می‌كنيم. در این گزارشتفسیرآیات154-157سوره بقره  را می‌خوانید:

وَلاَتَقُولُواْ لِمَنْ یُقْتَلُ فِی سَبِیلِ اللَّه أَمْوَتٌ بَلْ أَحْیَآءٌ وَلَکِنْ لَّاتَشْعُرُونَ
و به آنها که در راه خدا کشته می شوند مرده نگوئید، بلکه آنان زنده اند، ولی شما نمی فهمید. (154)

در جنگ بدر، چهارده نفر از مسلمانان به شهادت رسیدند که شش نفر آنها از مهاجران و هشت نفر از انصار بودند. برخی از مردم می گفتند: فلانی مُرد. این آیه نازل شد و آنان را از این تفکّر نهی کرد. تفسیر مجمع البیان.

شهدا، نه تنها نامشان یا آثار کارهایشان زنده و باقی است، بلکه یک زندگی واقعی برزخی دارند. زندگی ای که در آن رزق و شادی و بشارت است، زندگی در جوار رحمت خدا که در آن حزن وترس وجود ندارد.
شهادت در راه خدا، شامل کشته شدن در میدان نبرد، ترور و سوءقصد دشمنان، کشته شدن مؤمنان در دفاع از جان و ناموس و مال، در هر مکان و زمان می شود.

پیام ها:

* نگرشهای محدود مادّی را باید با ایمان به خدا و گفته های او تکمیل و تصحیح کرد. (لاتقولوا)

* تکالیف سخت، نیاز به پشتوانه اعتقادی و جبران خسارت ها دارد. آری، کسی که بداند زنده است، به شهادت رو می کند. (لاتقولوا... اموات بل احیاء)

* شهادت، زمانی ارزش دارد که در راه خدا باشد. (فی سبیل اللَّه)

* پیکار در راه دین، از ارزشهای والا در پیشگاه خداوند است. (یقتل فی سبیل اللَّه)
* روح، بعد از مرگ باقی است، هرچند جسم و بدن متلاشی شود. (احیاء)

*سرچشمه بسیاری از تحلیل ها، ناآگاهی از واقعیّات است.(لاتقولوا، لاتشعرون)

وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ ءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَ لِ وَ الْأَنْفُسِ وَالَّْثمَرَ تِ وَبَشِّرِ الْصَّبِرِین

وقطعاً شما را با چیزی از ترس، گرسنگی، زیان مالی وجانی وکمبود محصولات، آزمایش می کنیم وصابران (در این حوادث وبلاها را) بشارت بده. (155)

خداوند متعال، همه ی انسان ها را آزمایش می کند، امّا آزمایش و امتحان همه یکسان نیست. تمام جهان، صحنه آزمایش و تمام مردم حتّی پیامبران نیز مورد امتحان قرار می گیرند. باید بدانیم که آزمایش های خداوند برای رفع ابهام نیست، بلکه برای شکوفایی استعدادها و پرورش انسان ها است. وسایل آزمایش الهی نیز تمام حوادث تلخ و شیرین و از جمله ترس و گرسنگی، زیان مالی و جانی و کمبود محصولات است. ترس از دشمن، محاصره ی اقتصادی، جنگ و جهاد و اعزام فرزندان و عزیزان به میدان های نبرد، از جمله امتحانات است.

برای پیروزی در آزمایشِ خوف از دشمن، نیاز به توکّل و یاد خداست و برای مبارزه با کمبودها، نیاز به صبر است که در دو آیه قبل (واستعینوا بالصبر والصلوة) راه را نشان داده است.

لازم نیست همه ی مردم با همه ی مسائل آزمایش شوند، بلکه ممکن است:
الف: هرکس با چیزی آزمایش شود.
ب: فردی در آزمایشی روسفید باشد، ولی در امتحان دیگری رسوایی به بارآورد.
ج: ممکن است آزمایش فردی، وسیله ی آزمایش دیگران نیز باشد.

گاهی کم شدن مال و محصولات یا پیدا شدن خوف و ترس و سایر مشکلات، به خاطر آزمایش الهی است، ولی در بعضی اوقات، این امور کیفر اعمال خود انسان هاست. انسان ها گاهی مرتکب بعضی گناهان می شوند که خداوند آنهارا به برخی گرفتاری ها مبتلا می کند.

حضرت علی علیه السلام می فرماید: «انّ اللَّه یبتلی عباده عند الاعمال السیّئة بنقص الّثمرات و حبس البرکات و اغلاق خزائن الخیرات لیتوب تائب ویتذکّر متذکّر»*نهج البلاغه، خطبه 143.*

همانا خداوند، بندگان خود را به خاطر اعمال فاسدشان، به کمبود محصول و حبس برکت و بسته شدن منابع خیر، گرفتار می کند تا شاید متذکّر شوند و توبه نمایند.

البتّه همین تنبّه نیز آزمایش است، همانگونه که بر اثر ایمان نعمتی می دهد که وسیله آزمایشی است؛ (لاسقیناهم مآء غدقاً لِنَفتنهم فیه)* جنّ، 16. *همانا آبی گوارا به آنان نوشاندیم تا ایشان را آزمایش کنیم.

خداوند چندین عنایت به صابران نموده است از جمله:
*محبّت. (واللَّه یحبّ الصابرین(آل عمران، 146.

* نصرت. (ان اللَّه مع الصابرین) بقره، 153

* بهشت. (یجزون الغرفة بما صبروا)فرقان، 75.

*پاداش بی حساب. (انما یوفّی الصّابرون اجرهم بغیر حساب)زمر، 10.

*بشارت. (بشّر الصابرین)

راه پیروزی در آزمایش های الهی چند چیز است:
الف: صبر و مقاومت.

ب: توجّه به گذرا بودن حوادث و مشکلات.
ج: توجّه به تاریخ گذشتگان که چگونه مشکلات را پشت سر گذارده اند.
د: توجّه به اینکه همه مشکلات ما در منظر و دید خداست و همه چیز حساب دارد.

امام حسین علیه السلام وقتی فرزندش روی دستانش تیر خورد و شهید شد، فرمود: «هَوِّن علیّ ما نزل بی انّه بعین اللّه»بحار، ج 45، ص 46. این حادثه سخت، چون خدا می بیند برایم آسان می نماید.

پیام ها:
* آزمایش و امتحان یک برنامه و سنّت حتمی الهی است. (ولَنبلوَنّکم)

* ناگواری ها، سبب مقاومت ورشد است. بسیاری از صفات انسان از قبیل صبر، رضا، تسلیم، قناعت، رهد، تقوا، حلم و ایثار، در سایه ی برخورد با تنگدستی ها است. (وبشّر الصابرین)

* مورد بشارت، در آیه بیان نشده است تا شامل انواع بشارت های الهی باشد. (بشّر الصابرین)

الَّذِینَ إِذَ آ أَصَبَتْهُمْ مُّصِیبَةٌ قَالُواْ إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّآ إِلَیْهِ رَ جِعُونَ
(صابران) کسانی هستند که هرگاه مصیبتی به آنها رسد، می گویند: ما از آنِ خدا هستیم و به سوی او باز می گردیم. (156)

صابران، به جای خود باختگی وپناهندگی به دیگران، تنها به خدا پناه می برند. زیرا از دید آنها، تمام جهان کلاس درس و میدان آزمایش است که باید در آن رشد کنیم.

دنیا جای ماندن نیست، خوابگاه و عشرتکده نیست و شداید و سختی های آن نیز نشانه ی بی مهری خداوند نیست. ناگواری ها برای آن است که زیر پای ما داغ شود تا تندتر و سریعتر حرکت کنیم، بنابراین در تلخی ها نیز شیرینی است. زیرا شکوفا شدن استعدادها وکامیابی از پاداش های الهی را بدنبال دارد.

مصیبت هایی که از طرف اوست، تصرف مالک حقیقی و خداوند در مملوک خود است. اگر انسان بداند که خداوند حکیم و رحیم است و او نیز بنده ای بوده که قبلاً هیچ نبوده؛ (لم یک شیئاً)مریم، 67. و حتّی بعد از مراحلی هم چیز قابل ذکری نبوده است؛ (لم یکن شیئاً مذکورا)انسان، 1.

خواهد پذیرفت که من باید در اختیار او باشم. او مرا از جماد به نبات، و از نبات به حیوان و از مرتبه ی حیوانیّت به انسانیّت سوق داده و این حوادث را برای رشد و ارتقای من قرار داده است. همانگونه که ما دانه ی گندم را زیر فشار، آرد می کنیم و بعد نیز در آتش تنور، تبدیل به نان می کنیم تا مراحل وجودی او را بالا بریم.
شعار صابران (انّا لِلّه و انّا الیه راجعون) است. در حدیث می خوانیم: هرگاه با مصیبتی مواجه شدید، جمله ی (انّا لِلّه و انّا الیه راجعون) را بگویید.درّالمنثور، ج 1، ص 377.

گفتن (انّا لِلّه) و یاد خدا به هنگام ناگواری ها، آثار فراوان دارد:
انسان را از کلام کفر آمیز و شکایت باز می دارد.

موجب تسلیت و دلداری و تلقین به انسان است.

مانع وسوسه های شیطانی است.

اظهار عقاید حقّ است.

برای دیگران درس و الگو شدن است.

مردم در برابر مشکلات و مصایب چند دسته اند:
الف: گروهی جیغ و داد می کنند. (اذا مسّه الشّر جزوعاً)معارج، 20.

ب: گروهی بردبار و صبور هستند. (وبشّر الصابرین)

ج: گروهی علاوه بر صبر، شکرگزارند. (اللّهم لک الحَمد حَمد الشّاکرین لَک علی مُصابهم)فقره آخر زیارت عاشورا.

این برخوردها، نشانه ی معرفت هر کس نسبت به فلسفه ی مصایب و سختی هاست. همانگونه که کودک، از خوردن پیاز تند، بی تابی می کند و نوجوان تحمّل می کند، ولی بزرگسال پول می دهد تا پیاز خریده و بخورد.

پیام ها:
1- ریشه ی صبر، ایمان به خداوند، معاد وامید به دریافت پاداش است. (الصّابرین الّذین... قالوا انّا للّه و انّا الیه راجعون)

أُولَئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَو تٌ مِّنْ رَّبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُوْلَئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ
آنانند که برایشان از طرف پروردگارشان، درودها و رحمت هایی است و همانها هدایت یافتگانند. (157)

کلمه «صلوات» از واژه ی «صلو» به معنی ورود در نعمت ورحمت است، بر خلاف واژه ی «صلی» که به معنای ورود در قهر و غضب است. مانند: (تصلی ناراً حامیة)غاشیه، 4.
خداوند بر مؤمنانی که در مشکلات، صبر و مقاومت کرده اند، خود درود و صلوات می فرستد؛ (صلوات من ربهم) ولی درباره مؤمنان مرفّه که زکات اموالشان را می پردازند، دستور می دهد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم درود بفرستد. (صلّ علیهم)توبه، 103.

پیام ها:

*خداوند، صابران را غرق در رحمت خاصّ خود می کند. (علیهم صلوات)

* تشویق صابران از طرف خداوند، به ما می آموزد که باید ایثارگران و صابران و مجاهدان، در جامعه از کرامت واحترام خاصّی برخوردار باشند. (علیهم صلوات من ربّهم...)

* تشویق، از شئون ربوبیّت و لازمه تربیت است. (صلوات من ربهم)

* هدایت صابران، قطعی و مسلّم است. با آنکه در قرآن، هدایت یافتن بسیاری از انسان ها، تنها یک آرزو است؛ (لعّلهم یهتدون) ولی در مورد صابران، هدایت آنان قطعی تلقّی شده است. (اولئک هم المهتدون)

*هدایت، مراحلی دارد. با اینکه گویندگانِ «انّاللّه وانّاالیه راجعون» مؤمنان و هدایت شدگان هستند، ولی مرحله بالاتر را بعد از صبر و دریافت صلوات و رحمت الهی کسب می کنند. (اولئک هم المهتدون)

تفسیر نور جلد 1 (محسن قرائتی)

انتهای پیام/