دلیل بدعهدی و پیمان شکنی‌های مکرر فرعون چه بود؟

به گزارش خبرنگارحوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛قرآن سراسر اعجاز در زندگی مادی و معنوی است. اگر ما آن را با معرفت تلاوت کنیم، حتماً اثرات آن را خواهیم دید. برای آگاهی و فهم بهتر و بیشتر آیات قرآن کریم هر شب تفسیر آیاتی از این معجزه الهی را برای شما آماده می‌کنیم.
اعراف، نام دیگرش «المص» هفتمین سوره قرآن است که مکی و دارای ۲۰۶ آیه است. در فضیلت این سوره مبارکه از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم روایت شده است: هر کس سوره «اعراف» را قرائت کند خداوند بین او و ابلیس پرده‌ای بیفکند تا از شر ابلیس در امان بماند، او در زمره کسانی است که حضرت آدم علیه السلام در بهشت او را زیارت می‌کند و در بهشت به تعداد همه یهودیان و مسیحیان به او درجات داده خواهد شد.

امام صادق علیه السلام فرموده است: هر که این سوره را در هر ماه یک بار قرائت کند، در روز قیامت از جمله کسانی است که هیچ خوف و ترسی و هیچ حزن و اندوهی ندارد و هر کس در روز‌های جمعه این سوره را بخواند، در زمره کسانی است که خداوند از آن‌ها حسابرسی نمی‌کند، بدانید در آن آیات محکمی است؛ پس آن را فرو نگذارید، زیرا آن‌ها در روز قیامت به سود قاریان خود شهادت می‌دهند. در روایتی دیگر از ایشان رسیده است: «قرائت کننده سوره اعراف در روز قیامت از کسانی است که ایمن هستند»

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
وَلَمَّا وَقَعَ عَلَیْهِمُ الرِّجْزُ قَالُوا یَا مُوسَى ادْعُ لَنَا رَبَّکَ بِمَا عَهِدَ عِنْدَکَ لَئِنْ کَشَفْتَ عَنَّا الرِّجْزَ لَنُؤْمِنَنَّ لَکَ وَلَنُرْسِلَنَّ مَعَکَ بَنِی إِسْرَائِیلَ﴿۱۳۴﴾
و هنگامى که عذاب بر آنان فرود آمد گفتند اى موسى پروردگارت را به عهدى که نزد تو دارد براى ما بخوان اگر این عذاب را از ما برطرف کنى حتما به تو ایمان خواهیم آورد و بنى‏ اسرائیل را قطعا با تو روانه خواهیم ساخت (۱۳۴)
فَلَمَّا کَشَفْنَا عَنْهُمُ الرِّجْزَ إِلَى أَجَلٍ هُمْ بَالِغُوهُ إِذَا هُمْ یَنْکُثُونَ ﴿۱۳۵﴾
و، چون عذاب را تا سررسیدى که آنان بدان رسیدند از آن‌ها برداشتیم باز هم پیمان‏شکنى کردند (۱۳۵)
فَانْتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ فِی الْیَمِّ بِأَنَّهُمْ کَذَّبُوا بِآیَاتِنَا وَکَانُوا عَنْهَا غَافِلِینَ ﴿۱۳۶﴾
سرانجام از آنان انتقام گرفتیم و در دریا غرقشان ساختیم چرا که آیات ما را تکذیب کردند و از آن‌ها غافل بودند (۱۳۶)

تفسیر:

در این آیات واکنشى را که فرعونیان در برابر بلاهاى آموزنده و بیدار کننده پروردگار نشان دادند، بیان شده است، و از مجموع آن‌ها استفاده مى شود که آنان هنگامى که در چنگال بلا گرفتار مى شدند، همانند همه تبهکاران موقتا از خواب غفلت بیدار مى گشتند، و به دست و پا مى افتادند و از موسى (علیه السلام) مى خواستند که دست به دعا بردارد و نجات آن‌ها را از خدا بخواهد، اما همین که طوفان بلا و امواج حوادث فرو مى نشست، همه چیز را فراموش کرده به حال اول باز مى گشتند.

در آیه نخست مى خوانیم هنگامى که بلا بر آن‌ها مسلط میشد، مى گفتند اى موسى، براى ما از خدایت بخواه تا به عهدى که با تو کرده است وفا کند، و دعایت را در حق ما مستجاب نماید) (و لما وقع علیهم الرجز قالوا یا موسى ادع لنا ربک بما عهد عندک).

اگر تو این بلا را از ما برطرف سازى، سوگند یاد مى کنیم که قطعا هم خودمان به تو ایمان خواهیم آورد و هم بنى اسرائیل را آزاد ساخته و با تو مى فرستیم (لئن کشفت عنا الرجز لنؤ منن لک و لنرسلن معک بنى اسرائیل).

(رجز) در معانى زیادى به کار رفته است (بلاهاى سخت، طاعون، بت و بت پرستى، وسوسه شیطان، و برف یا تگرگ سخت).
ولى همه این‌ها مصداقهاى مختلفى است از مفهومى که ریشه اصلى آن را تشکیل مى دهد، زیرا ریشه اصلى آن به طورى که راغب در کتاب مفردات گفته، همان اضطراب است و به گفته (طبرسى) در (مجمع البیان) مفهوم اصلیش انحراف از حق مى باشد، بنابراین اگر به مجازات و کیفر و بلا (رجز) گفته مى شود، براى این است که بر اثر انحراف از حق و ارتکاب گناه، دامان انسان را میگیرد، همچنین بت پرستى یکنوع انحراف از حق و اضطراب در عقیده است، و نیز به همین جهت عرب‌ها به یکنوع بیمارى که به شتر دست مى دهد و سبب لرزش پاى او مى گردد، تا آنجا که مجبور است گام‌ها را کوتاه بردارد، گاهى راه برود و گاهى توقف کند (رجز) (بر وزن مرض) مى گویند، و اینکه ملاحظه مى کنیم به اشعار جنگى، رجز اطلاق مى شود آن نیز به خاطر آن است که داراى مقطعه اى کوتاه و نزدیک به هم مى باشد.

به هر حال منظور از رجز در آیات فوق، ظاهرا همان مجازاتهاى بیدار کننده پنجگانهاى است که در آیات قبل به آن اشاره شد، اگر چه بعضى از مفسران احتمال داده اند که اشاره به بلاهاى دیگرى باشد که خداوند بر آن‌ها نازل کرد، که در آیات گذشته به آن اشاره نشده است، از جمله بلاى طاعون و یا برف و تگرگ شدید و مرگبار که در تورات نیز به قسمت اخیر اشاره شده است.

در مورد جمله (بما عهد عندک) و اینکه منظور از آن عهد الهى که نزد موسى بوده چیست مفسران گفتگو کرده اند، آنچه نزدیکتر به نظر میرسد این است که منظور از آن وعدهاى است که خدا به موسى داده بود که اگر دعا کند، دعایش به اجابت مى رسد، ولى این احتمال را نیز داده اند که منظور از عهد همان عهد نبوت است و با باء قسم مى باشد یعنى (ترا به حق مقام نبوتى که دارى سوگند مى دهیم) که براى برطرف شدن این حوادث دردناک دعا کن.
در آیه بعد، اشاره به پیمانشکنى آن‌ها کرده، و مى گوید: (هنگامى که بلا را پس از مدت تعیین شدهاى از آن‌ها برمى داشتیم، پیمان خود را مى شکستند نه خودشان ایمان مى آوردند و نه بنى اسرائیل را از زنجیر اسارت رها مى ساختند (فلما کشفنا عنهم الرجز الى اجل هم بالغوه اذا هم ینکثون)
جمله (الى اجل هم بالغوه) اشاره به این است که موسى، براى آن‌ها مدتى تعیین مى کرد، و مى گفت: در فلان وقت، این بلا برطرف خواهد شد، براى اینکه کاملا روشن شود این دگرگونى تصادفى نبوده، بلکه به برکت درخواست او از خدا بوده است.
جمله (اذا هم ینکثون) با توجه به اینکه (ینکثون) فعل مضارع است و دلیل بر استمرار مى باشد نشان مى دهد که آن‌ها مکرر با موسى پیمان مى بستند سپس آن را مى شکستند، بطورى که پیمان شکنى جزء برنامه آن‌ها شده بود.

آخرین آیه، سرانجام این همه خیره سرى و سرکشى و پیمانشکنى را در دو جمله کوتاه بیان مى کند، نخست به صورت سربسته مى گوید: ما از آن‌ها انتقام گرفتیم (فانتقمنا منهم)سپس این انتقام را شرح مى دهد و مى گوید آن‌ها را در دریا غرق کردیم، زیرا آن‌ها آیات ما را تکذیب کردند، و از آن غافل بودند (فاغرقناهم فى الیم بانهم کذبوا بایاتنا و کانوا عن‌ها غافلین)نه اینکه براستى غافل بودند، زیرا بار‌ها با وسائل مختلف موسى (علیه السلام) به آن‌ها گوشزد کرده بود، بلکه عملا همچون غافلان بیخبر کمترین توجهى به آیات خدا نداشتند. شک نیست که منظور از انتقام الهى این نیست که خداوند همانند اشخاص کینه توز به مقابله برخیزد و در برابر اعمال دیگران واکنش نشان دهد بلکه منظور از انتقام الهى آن است که جمعیت فاسد و غیر قابل اصلاح را که در نظام آفرینش حق حیات ندارند، نابود سازند، و انتقام در لغت عرب چنانکه سابقا هم گفته ایم به معنى مجازات و کیفر دادن است، نه آنچنانکه در فارسى امروز از آن فهمیده مى شود.

انتهای پیام/