شاخسی واخسی بارزترین عزاداری مردم آذربایجان غربی

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ارومیه؛با فرا رسیدن محرم و عزاداری حسینی در اقصی نقاط جهان، عشق و ارادت به سالار شهیدان را به نمایش می‌گذارند. مردم مناطق مختلف ایران نیز در این ماه در قالب، هیئت‌های عزاداری، زنجیرزنی و سینه‌زنی سر از پا نشناخته و با اشک، آه و ماتم و برگزاری مراسم سوگواری، یاد و خاطره امام حسین(ع) و یاران با وفایش را گرامی می‌دارند.

مردم منطقه آذربایجان غربی نیز همه ساله مراسم عزاداری محرم و صفر را به صورت گسترده و به شیوه سنتی خاص برگزار می‌کنند،که یکی از این مراسمات سنتی آئین ساخسی واخسی یا همان شاه حسین گویان است.

 فریادهای «شاخسی واخسی»، حیدر، صفدر ، حسینیم وای، حسینیم وای، مظلوم اولن حسین وای و... از تمام نقاط شهر به گوش می‌رسد و اکثر مراسم عزاداری روزهای اول تا هشتم محرم در شب انجام می‌پذیرد و در روزهای تاسوعا و عاشورا این مراسم در روز نیز برپا است.

اوج این مراسم در ظهر عاشورا و پس از اتمام عزاداری ظهر عاشوراست که عزاداران، با ذکر «شاخسی، واخسی»، پس از طی کردن مسیری طولانی نهایتا خود را به خیمه‌های به آتش کشیده شده (نماد خیمه‌های امام حسین (ع) و یارانش در کربلا) رسانده و به سوگ واقعه می‌نشینند.

در صف اول دسته شاه حسین گویان، یکی از ریش سفیدان که آشنایی بیشتری نسبت به جوانان با اشعار و اذکار دارد، می ایستد و اشعار را بیان و سایرین نیز آن را تکرار می کنند.

در زبان ترکی آذربایجانی، مردم به این مراسم ' شاخسِی' می ‌گویند که مخفف واژه 'شاه‌ حسین' است و عزاداران در مراسم شاه‌ حسین ‌گویان، چوبی را از زمین تا فرق سر خود حرکت می‌ دهند، در حالی که هماهنگ پاهای خود را به زمین می کوبند، وقتی که چوب به سمت پایین آورده می شود، گروهی با صدای بلند ندای 'شاخسِی' (شاه‌ حسین) و زمانی که چوب به سرشان نزدیک می‌شود، گروه دیگر با صدای بلند ندای 'واخسِی' (وای‌ حسین) سر می‌ دهند.

این حرکت به نشانهٔ جنگ یاران حسین بن علی با یاران یزیدبن معاویه در صحرای کربلا برگزار می شود و علاوه بر ندای 'شاخسی' 'واخسی'، همچنین 'حیدر' 'صفدر'، 'مظلوم' 'حسین'، 'حسن' 'حسین'، 'سوسوز' 'حسین'، 'عطشان' 'حسین' از جمله شعارهایی است که گروه های شاه حسین گویان در حین حرکت منظم خود، سر می دهند.

عزاداران در حین این حرکت منظم و هماهنگ، دست خود را بر پشت یکدیگر قرار می‌ دهند و با این حرکت خود، اتحاد و انسجام شان را نشان می دهند.

شاه حسین گویان، در حالی که در یک صف و دایره وار حرکت می کنند، فردی نیز با مداحی مصیبت های امام حسین(ع) آنان را همراه پس می کند.

صورت دیگری از حرکت شاه حسین گویان، به این صورت است که عزاداران به صورت صف های طولانی، مسیر بلندی از کوی و برزن را حرکت می کنند و نزدیک شدن ماه محرم را به همگان اعلام می کنند.

عده‌ای این مراسم را به سبک سنتی انجام می ‌دهند و از هیچ‌ گونه ابزار آلات جدیدی که در سال‌ های اخیر در مراسم شاه‌ حسین‌ گویان دخیل شده و حتی از چوب مخصوص شاه حسین گویان نیز استفاده نمی ‌کنند و به جای بالا و پایین حرکت دادن چوب مخصوص، با حرکت منظم پاهای خود که به زمین کوبیده می شود، بر سینه می زنند اما عده‌ای هم با استفاده از تبل، سنج و سایر ابزارآلات، شور و شوق خاصی در این مراسم به وجود می آورند.

حبیب کهنسال یکی از مداحان پیشکسوت ارومیه در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ارومیه؛ می گوید عزاداری شاخسی واخسی یکی از عزاداری کهن و سنتی منطقه آذربایجان ،به ویژه آذربایجان غربی است که بیش تر در مساجد قدیمی ارومیه از جمله مسجد جوانمرد قصاب و مسجد صغیرچیلر برگزار می شود.

این مداح می گوید: در این نوع عزاداری، صف های عزاداری به دو قسمت تقسیم می شوند صفی که جلو هست ساخسی به معنای شاه حسین را می گوید و صف که عقب تر است واخسی به معنای وای حسین را می گوید.

کهنسال ادامه داد: مداحی این نوع عزاداری به صورت دو قسمت ساخسی واخسی است اما رفته رفته مداحی جدیدی را در این عزاداری استفاده می کنند که با ماهیت آن سازگاری ندارد.

در پایان مراسم شاه حسین گویان، همگی ایستاده و در حالی که دستان خود را بالا می برند و بر سینه می زنند این شعرها را می خوانند: 'آقامین آتی گلدی/ قانلی خلاتی گلدی (اسب آقایم به خیمه برگشت، پیراهن آقایم خونین شد)، قانلی قیلیش کربلادا پاس توتوپ/ حسین اوچون ملاکلر یاس توتوپ (شمشیر خونین در سرزمین کربلا زنگ زده است/ ملائکه های آسمان عزای امام حسین(ع) را برپا کرده اند)، فریاد شیمیر الیندن/ ای داد شیمیر الیندن.(فریاد از دست شمر/ ای داد از دست شمر)'

یکی از مهم ترین نوحه های ذکر شده در هیات ها و مراسم شاه حسین گویان، شعر زیبای استاد شهریار است که چنین سرود: 'حسینه یئرلر آغلار گویلر آغلار/ بتول و مرتضی پیغمبر آغلار/ زمین و آسمان در عزای حسین می گریند، بتول و مرتضی و پیغمبر می ‌گریند'
این جمله نیز بیشتر به گوش می رسد: ' هانسی گروهون بئله مولاسی وار؟ / شیعه لرین حضرت عباسی وار / کدامین گروه چنین مولایی دارند؟! شیعیان مولایی چون حضرت عباس دارند '

انتهای پیام/ی

آیین های مردم آذربایجان غربی در ماه محرم