شاهنامه را به دورهمی شب یلدا بازگردانیم/ چرا به حافظ تفأل می‌زنیم؟

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، شب یلدا بلندترین شب سال است که ایرانیان دور هم جمع می شوند و با شیوه‌های مختلف این شب را به روز پیوند می‌دهند.

مردم در شب یلدا به سراغ حافظ می روند و به آن تفال می زنند؛ اما از شاهنامه خوانی در این شب غفلت می کنند. سنتی که در گذشته های دور وجود داشته و این روزها به دست فراموشی سپرده شده است. بیایید امسال کار متفاوتی در شب یلدا انجام دهیم؛ در کنار تفأل به دیوان حافظ شیرازی سری هم به شاهنامه بزنیم و این شاهکار ادبی را بخوانیم.

درباره اینکه چرا این کتاب در گذشته در شب یلدا خوانده می شد با میرجلال الدین کزاری، شاهنامه پژوه و پژوهشگر ادبی گفتگو کردیم. وی در این باره به خبرنگار ادبیات باشگاه خبرنگاران جوان گفت: شاهنامه همواره از زمان پیدایش جایگاهی ویژه در دل ایرانیان داشته است. ارزش این نامه نامی ایرانی نزد ایرانیان تا بدان پایه بوده است که «ابن اثیر» نوشته است ایرانیان شاهنامه را نامه ای آیینی و فراسویی می دانند. پس مایه شگفتی نیست که در جشن و آیین شب یلدا که آیین و جشنی کهن  و ناب ایرانی است، شاهنامه خوانده شود.

وی افزود: از سوی دیگر خواندن شاهنامه در شب یلدا بازمی گردد به هنجار رفتاری که با این جشن و آیین شب یلدا در پیوند است. یلدا به راستی شبی است که مهر ایرانی در آن زاده می شود؛ از آنجا که مهر نامی دیگر برای خورشید است، در رازهای این جشن و آیین، خورشید کارکرد و نمودی بنیادین دارد که آن را در خوانی آیینی می توان دید و یافت. از همین روی ایرانیان کوشیده اند که این شب را زنده بدارند. در آن بیدار و هوشیار بمانند تا گواه بر دمیدن خورشید و آغاز گرفتن روز باشد. بر همین پایه است که می کوشیدند به شیوه های گوناگون این زمان دراز را بگذرانند. آن خوان شب یلدا که بایسته آن آجیل این شب هست، یکی از این ترفندها بوده است. ترفند دیگر خواندن شاهنامه است و شنوندگان  دل به داستان های شاهنامه می سپردند که گذر زمان را از یاد می بردند.

چرا در شب یلدا حافظ می خوانیم؟

علاوه بر شاهنامه خوانی، رسم دیگری هم در شب یلدا وجود داشته است و هم اکنون هم وجود دارد. در این شب ایرانیان به حافظ تفأل می زنند. دلیل این کار چیست؟

کزازی پژوهشگر ادبی در این باره بیان کرد: پس از شاهنامه، شاهکاری ادبی که ایرانیان پیوند چندی با آن دارند و همچنان آن را دفتری مینویی می دانند، دیوان حافظ است. از همین رو خواجه را ترجمان جهان نقاب یا لسان الغیب می دانند. در جشن و آیین شب یلدا فال زدن با دیوان حافظ را  خجسته و بشکوه می شمارند.

وی با اشاره به اینکه ناگفته پیداست فال زدن با دیوان حافظ از آن روی انجام می شود که فال زن می خواهد از آنچه در پیش است، آگاه شود اظهار داشت: ما هنگامی به دیوان خواجه بزرگ فال می زنیم که در کاری درمی مانیم. خویشتن را به سر دو راهی می یابیم و نمی دانیم از آن دو راه کدامین را باید برگزینیم و بپیماییم. نمی دانیم  کدامیک از این دو راه به آنچه مایه شادمانی و به روزی ماست، می انجامد. پس از خواجه می‌پرسیم و از او می خواهیم که راه را به ما بنماید.

وی ادامه داد: شب یلدا، شب زادن مهر یا خورشید است؛ هنگامی که خورشید می دمد شب تاریک که آبستن رخدادهای تهفته و نادانسته است، به روزی روشن و آشکار دگرگونی می یابد. شاید از همین روست فال زدن با دیوان خواجه تیرگی های شبی را که ما در پیش داریم و آینده ای را که رازهای آن برای ما نهفته است، به گونه ای می زداید و ما را از پیش با آنچه شب بدان آبستن است، آگاهی می دهد.

انتهای پیام/