میراث ادبی که در انزوا مانده است/گردشگری ادبی دریچه ای برای معرفی مفاخر ادبی خراسان

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، در قرن‌های نخستین پس از اسلام، خراسان بزرگ سرزمینی بود که از غرب از دامغان و سبزوار آغاز می‌شد، و در شرق تا بلخ و رود جیحون. از جنوب، تا شمال سیستان و از شمال، به بخارا می‌رسید.

 

برخی از اندیشمندان خراسان بزرگ را سرزمین مادری زبان و فرهنگ فارسی می‌دانند. خراسان رضوی بخشی از خطه خراسان قدیم است و شاعران فارسی زبانی، چون فردوسی، خیام و عطار از مفاخر ادبی این خطه هستند. این چهره‌های ادبی بخشی از میراث ادبی استان ما است اما تا چه حد توانسته ایم این میراث را به جهانیان معرفی کنیم. برای پاسخ به این سوال با چند گردشگر خارجی همکلام می‌شوم.

 

مرد پزشک عراقی و همسرش معلم زبان و ادبیات انگلیسی است برای خرید به بازار جنت مشهد آمدند بر روی نیمکتی نشسته اند و منتظر همراهان خود هستند با آن‌ها همکلام می‌شوم.
از آن‌ها می‌پرسم در طول مدت اقامت در مشهد از چه جاذبه‌هایی بازدید می‌کنند و این پاسخ را می‌شنوم که برای خرید و زیارت به مشهد آمده اند. از آن‌ها جویا می‌شوم که آیا  آرامگاه فردوسی در اطراف مشهد را می شناسنداما آنها تاکنون نام توس و فردوسی را نشنیده اند. از آنجایی که هر دو تحصیلکرده هستند، از شناخت آن‌ها از ادبیات فارسی و شاعران ایرانی می‌پرسم شناخت آن‌ها از شاعران ایرانی به حافظ و سعدی محدود می‌شود. با خودم حدس می‌زنم به دلیل اینکه اشعار فردوسی به حماسه و حماسه سرایی محدود بوده است شاید این شناخت محدودتر باشد از آن‌ها درباره سایر شاعران مطرح خطه خراسان مثل عطار و خیام می‌پرسم بازهم با جواب منفی رو به رو می‌شوم.

 

 

 

در سفرم به تهران در کافه پل طبیعت، با زوج جوان آلمانی هم صحبت می‌شوم هر دو تحصیلکرده هستند بحث به ادبیات فارسی می‌رسد از آن‌ها می‌پرسم کدامیک از شاعران ایرانی را می‌شناسید با جواب مشابه زوج عراقی رو به رو می‌شوم با این تفاوت که آن‌ها حتی نام خطه خراسان را نشنیده اند و شاعران این منطقه نیز برای آن‌ها نشناخته است.

از آنجاییکه کافه‌های پل طبیعت تهران معمولا مملو از گردشگرانی از کشور‌های مختلف دنیا است می‌توان با گفتگو با آنها، جواب سوال گزارش را از دید آن‌ها نیز جویا شد.

با یک دختر چینی گردشگر که به همراه والدین خود برای نخستین بار به ایران سفر کرده است آشنا می‌شوم. دختر محصل است و بر زبان انگلیسی تسلط دارد. از او درباره شناختش از چهره‌های ادبی می‌پرسم. پاسخ می‌دهد که از بین چهره‌های ادبی ایران؛ حافظ و سعدی را می‌شناسد و در برنامه سفر خود به ایران، بازدید از آرامگاه‌های این دو شاعر را جای داده اند. از این گردشگر چینی درباره شناختش از مشهد و خراسان رضوی سوال می‌کنم و در جواب می‌شنوم که مشهد را به سبب وجود حرم مطهر رضوی می‌شناسد، اما شناختی از چهره‌های ادبی این شهر و استان ندارد.

مردی فرانسوی را در کافه می‌بینم وقتی از او درباره چهره‌های ادبی ایران می‌پرسم به خوبی مفاخر ادبی ایران از جمله چهره های ادبی خراسان را شناسد. او می‌گوید دو سال در سفارت فرانسه در ایران کار می‌کرده  و همسز ایرانی دارد و همین باعث شده است درباره چهره‌های ادبی ایران بیشتر مطالعه کند.

 

 

 

ادبیات هر ملتی، بخش مهمی از هویت یک سرزمین است هویتی که با آن به مردم سایر کشور‌ها معرفی می‌شود. یکی از راه‌های معرفی میراث ادبی کشور، استفاده از ظرفیت‌های صنعت گردشگری است. در یکی از سایت‌های تخصصی گردشگری مطلب جالبی را درباره شاخه‌ای از گردشگری به نام گردشگری ادبی می‌خوانم که به این شرح است:

از تلفیق صنعت گردشگری با میراث ادبی کشور، پدیده‌ای به نام گردشگری ادبی یا گردشگری میراث ادبی حاصل می‌شود که این روز‌ها در کشور‌های توسعه یافته رشد زیادی دارد.

گردشگری ادبی فعالیتی است که زاییده علاقه به یک نویسنده، اثر یا فضای ادبی یا میراث ادبی یک مقصد است و شامل بازدید از محل تولد و تدفین ادیبان، موزه‌های ادبی و سایر مکان‌های مرتبط با نویسندگان و آثار ادبی و همچنین پیمودن مسیر‌هایی با مضامین ادبی است. البته گردشگری ادبی فعالیتی نوین نیست و مزار ادیبان همواره جزو مکان‌های مهم در تور‌های بزرگ (گراند تور) سده‌های ۱۸ و ۱۹ اروپا بوده است.

معمولا گردشگران ادبی کسانی هستند که روزگاری از خوانندگان و علاقه‌مندان آثار شاعران و نویسندگان بزرگ و مشهور بوده‌اند. این علاقه‌مندان برای بازدید از محل زندگی یا محیط و آثاری که نام آن‌ها در نوشته‌های ادبی آمده است، سفر می‌کنند. این گردشگران علاقه‌مند هستند  مکان‌هایی را ببینند که الهام‌بخش شعر‌ها و آثار و نوشته‌های نویسندگان و شعرای مورد علاقه‌شان بوده است.

پتانسیل کار‌های خلاقانه فراوانی در زمینه گردشگری ادبی وجود دارد که می‌توان بر مبنای آن‌ها تور سازماندهی کرد. به طور مثال قطعا کسی که رمان کلیدر محمود دولت آبادی را خوانده باشد دلش می‌خواهد روستا‌های شمال خراسان که محل وقوع این رمان است را ببیند. زیرا خود آثار ادبی، یک رسانه تبلیغاتی برای گردشگری ادبی هستند.

گردشگری ادبی از یک طرف درآمد سرشاری برای اقتصاد محلی و از طرف دیگر نقش بسزایی در اقتصاد کلان کشور دارد. از گردشگری ادبی می‌توان برای شناساندن و حفظ آثار ادبی و نوشته‌های به جا مانده از تاریخ پرافتخار کشور استفاده کرد.

 

 وجود آرامگاه فردوسی در شهر توس و آرامگاه‌های عطار و خیام در نیشابور از ظرفیت‌های استان ما در گردشگری ادبی است.

خراسان رضوی به واسطه وجود بارگاه مطهر امام رضا (ع) سالانه پذیرای زائران بسیاری از کشور‌های دیگر است که آن‌ها با شناخت میراث ادبی استان می‌توانند سفیران فرهنگی زبان و ادب فارسی نیز باشند.

 

 

انتهای پیام//م.م