عارفی آگاه یا منتقدی مبارز؟

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، اشعار حافظ نقد عمیقی بر جامعه‌ای است که در آن تظاهر پسندیده نیست. لسان الغیب واژگان فارسی را همچون موم در دست گرفت تا از امید با عمق بی نهایت بگوید.

خواجه شمس‌ُالدّینْ محمّدِ بن بهاءُالدّینْ محمّدْ حافظِ شیرازی (زادهٔ ۷۲۷ هجری قمری – درگذشتهٔ ۷۹۲ هجری قمری در شیراز)، نامدار به لِسان‌ُالْغِیْب، تَرجُمانُ الْاَسرار، لِسان‌ُالْعُرَفا و ناظِم‌ُالاُولیاء، شاعر سدهٔ هشتم هجری ایران است.

قرآن را از حفظ داشت از همین رو حافظ لقب گرفت. بیشتر شعر‌های او غزل هستند که به غزلیات شهرت دارند. گرایش حافظ به شیوهٔ سخن‌پردازی خواجوی کرمانی و شباهت شیوهٔ سخنش با او مشهور است. در سده‌های هجدهم و نوزدهم میلادی، اشعار او به زبان‌های اروپایی ترجمه شد و نام او به گونه‌ای به محافل ادبی جهان غرب نیز راه یافت. هرساله در تاریخ ۲۰ مهرماه مراسم بزرگ‌داشت حافظ در محل آرامگاه او در شیراز با حضور پژوهشگران ایرانی و خارجی برگزار می‌شود. مطابق تقویم رسمی ایران این روز روز بزرگداشت حافظ نامیده شده‌است.

حافظ نماینده گروه‌های مختلف اجتماع است

سال ها است که اقشار مختلف اجتماع از جمله گروه‌های سیاسی، علمای مذهبی و عامه مردم از اشعارش بهره می‌برند و شعر حافظ، کلامی گویا برای بیان مقصودشان است. بعضی برای تفال به دیوانش پناه می‌برند، پیشنیانی که سوادی برای خواندن و نوشتن نداشتند هم دیوانش را سر سفره هفت سین می‌گذاشتند. برای بعضی عارف است و برای برخی دیگر یک چهره منتقد مبارز.

حافظ شاعر ملی ایرانیان است. هرکسی باهر دیدی که دارد وقتی غزل‌های حافظ را می‌خواند گویی خودش را در آیینه می‌بیند، این نبوغ حافظ را می‌رساند و بازی‌های زیبایی که او با کلمات داشته است همه چیز را به تصویر می‌کشد.

حافظ با محوریت عشق به زندگی منتقدی فرهیخته است

هادی حسینی عضو هیات علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شیراز در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، ویژگی‌های ناب کلام حافظ را چنین شرح داد: درباره اشعار حافظ تاکنون سخنان بسیاری گفته شده است و گفته خواهد شد مراجعه اقشار مختلف به اشعار حافظ در دنیای امروز گواه این مطلب است که راز و رمزی در سخنان پرشور خواجه راز نهفته است. همان گونه که خودش گفت:

بر سر تربت ما، چون گذری همت خواه *** که زیارتگه رندان جهان خواهد

آرامگاهش امروز زیارتگاه رندان جهان است

شعر پرشور و عاشقانه حافظ حرف‌های بسیاری در زمینه‌های مختلف معنوی، عرفانی و اجتماعی دارد. او با با تظاهر و ریا مخالف است و استفاده ابزاری از دین و آموزه‌های قران را نهی می‌کند.

حافظا می‌خور و رندی کن و خوش باش، ولی ***دام تزویر مکن، چون دگران قرآن را

قرآن در سینه و در اندیشه حافظ است از نظر او انسان باید از عمق و ژرفای این کتاب الهی بهره ببرد.

تحقیقات انجام شده در زمینه روان شناسی گواه این مطلب است دینداری باعث آرامش، خوشنودی، خوشبینی و سلامت می‌شود و اگر به شعر حافظ نگاه کنیم می‌بینیم که او نیز در چهار بیت زیبا این مفاهیم را می‌گوید.

او از آرامش چنین گفته است:

آن که رخسار تو را رنگ گل و نسرین داد***صبر و آرم تواند به من مسکین داد

او خوشنودی را در قناعت می‌بیند

در این بازار اگر سودیست با درویش خرسند است***خدایا منعمم گردان به درویشی و خرسندی

و معتقد است فرد دیندار با باور زیبایی‌های زندگی هراسی از مرگ ندارد

این جان عاریت که به حافظ سپرد دوست ***روزی رخش ببینم و تسلیم وی کنم

هرچند او عشق را محور اصلی هستی می‌داند

تا مراعشق تو تعلیم سخن گفتن کرد***خلق را ورد زبان مدحت و تحسین من است

اما! نمی‌تواند چشمش را به روی نا هنجاری‌ها و بزهکاری‌های اجتماع ببندد، خطا‌ها را می‌بیند و در شعر متجلی می‌کند. غزل در حوزه ادب غنایی از عشق و احساس و عاطفه می‌گوید، اما برای او غزل عاشقانه ابزاری برای بیان انتقاد است.

واژگان فارسی همچون موم در دستان خواجه شیراز بودند

واژگان فارسی همچون موم در دست حافظ هستند که به او لقب لسان الغیب داده اند. این خود مهمترین جنبه گویایی درباب شخصیت حافظ است یعنی فردی بیانش چنان گویایی دارد که جایگاهش در نزد مردم آسمانی می‌شود.

محمد مرادی عضو هیات علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شیراز در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، درباره لسان الغیب بودن حافظ گفت: شعر حافظ همه بیت الغزل معرفت است.

مرادی ادامه داد: از طرفی تعریف عناصر موجود در شعر حافظ این امکان را به مخاطب می‌دهد که شعر او را دگرگون ببیند. منطق شعر حافظ به گونه‌ای است که از نماد‌ها و اصطلاحات و ابزار زیبایی شناسی معنوی استفاده می‌کند وقتی مخاطب ساختار و شیوه لفظ پردازی شعر حافظ را می‌بیند فکر می‌کند اشعارش خاستگاه قدسی و معنوی دارد.

این عضو هیات علمی دانشگاه شیراز افزود: قابلیت‌های شعر حافظ باعث شده است شارحان حافظ و کسانی که شعر او را خوانده اند از زمان خودش تا به امروز، او را به عنوان فردی معرفی کنند که شعرش خاستگاه معنوی دارد.

همه کس خود را با حافظ آشنا می‌دانند. عمق امیدی که او پیش روی مخاطبش گسترانیده بی نظیر است کمتر شاعری است که از غم و دل شکستگی بگوید، اما دریچه امید را به روی خواننده اش نبندد و بگوید فردای دیگری هم هست که می‌تواند بهتر از امروز باشد.

انتهای پیام/چ