صنایع دستی، هنری به قدمت تاریخ/با صنایع دستی تایباد آشنا شوید

عبدالرحیم تاج محمدی رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تایباد در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، گفت:  این شهرستان دارای صنایع دستی متعددی است که فرت بافی " حوله بافی "، گلدوزی و سوزن دوزی از معروف‌ترین آنها است.

او ادامه داد: هم اکنون کارگاه‌های صنایع دستی در اغلب روستا‌های شهرستان فعال هستند که منبع درآمدی برای صاحبان خود حساب می‌شوند.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تایباد گفت: چهار واحد فروشگاه و نمایشگاه صنایع دستی در تایباد وجود دارد که موزه مردم شناسی تایباد از سال ۱۳۹۵ به عرضه تولیدات و صنایع دستی می‌پردازد.

در ادامه با صنایع دستی این خطه مرزی بیشتر آشنا می‌شوید.

 فرت بافی " حوله بافی یا تون بافی "

گلدوزی سنتی

گلدوزی در دوره‌های بسیاری از تاریخ هنری بسیار محبوب و پرکاربرد بوده است. امروزه نیز این هنر زیبا و دوست داشتنی مجدداً مورد توجه بسیاری از علاقمندان به هنر، به ویژه هنر‌های سوزن دوزی، قرار گرفته است. در حال حاضر این هنر زیبا، از سوی طراحان مشهور و برند‌های سرشناس در دنیای مد، برای خلق آثاری زیبا و متفاوت، به کار گرفته می‌شود. امروزه می‌بینیم که از این هنر زیبا بر روی لباس، کیف، کفش و بسیاری از لوازم و وسایل پارچه ای، چرمی و بافتنی استفاده می‌شود.

 

سوزن دوزی

سوزن دوزی هنری است که هنرمند برای خلق اثر خود به ابزار کم و ابتدایی نیاز دارد که می‌تواند به راحتی آنان را فراهم کند که در هر خانه‌ای یافت می‌شود.

ساخت ساز‌های سنتی

معرق کاری چوب

در میان آثار معرق روی چوب که تاکنون به وجود آمده، «معرق خاتم» چنانکه از نامش برمی آید، ترکیبی از دو هنر بیان شده است که مقام ویژه‌ی خود را از دیر باز حفظ کرده است. از بدو پیدایش کارگاه منبت و معرق، نوع ساده‌ی معرق خاتم در میان شمسه‌ی نقش‌های گره با همان پنج رنگ طبیعی محدود اولیه به کار گرفته می‌شد.

 

رنگرزی سنتی

کلیه الیاف پنبه‌ای و پشمی پیش از آن که در دستان صنعتکاران و بافندگان هنرمند بدل به بافته‌ای زیبا گردند به حجره رنگرز رفته و با جادوی رنگرزان به هیأت الیافی الوان و درخشان در می‌آیند.

 

رنگرزی نیز یکی از فنون کهنی است که سال‌ها پیش انسان را در ساختن بافته‌های رنگین یاری داده است، الیاف خالص ابتدا در پاتیل رنگ که مملو از رنگ‌های گیاهی، معدنی و یا شیمیایی مخلوط با آب است داخل شده و با حرارتی ملایم که از کوره تعبیه شده در زیر پاتیل نشأت می‌گیرد با رنگ‌های همگن در آمیخته و الوان می‌گردند، آن گاه الیاف رنگ شده را در پاتیل ثبوت ریخته و با استفاده از زاج، رنگ را بر تن لیف ثابت می‌کنند. سپس الیاف را در حوضچه‌ی شستشو با آب می‌شویند تا رنگ‌های زائد جدا شوند و در پایان الیاف را به صورت کلاف بر داربست‌ها افکنده تا خشک شوند.

 

در گذشته رنگرزان از رنگ‌های گیاهی نظیر پوست گردو، انار، زردچوبه و زعفران استفاده می‌کردند.

آهنگری سنتی

فرایند ذوب و ریخته گری و قالب گیری آهن و بالا بردن مقاومت آن از طریق تفتن، فشردن و پتک زدن برای ساخت اشیاء و ابزار آهنی را می‌گویند. آهنگری از پیشه‌های مهم و کهن جامعه ایران به شمار می‌رود که از دیرباز نقش مهمی در ساختار اجتماعی، اقتصادی و صنعتی ایفا کرده است و مادر ساخت و تولید ابزار اولیه بشر به شمار می‌رود.

 

در گذشته در دکان‌های آهنگری کوچک که اشیاء و ابزار‌های محدودی ساخته می‌شد، آهنگر به تنهایی یا با یک وردست تمامی مراحل فرایند آهنگری از ذوب آهن در کوره، ریخته گری و قالب گیری تا پتک زنی و شکل دادن به آهن را برعهده داشت. این حرفه در تایباد هنوز رونق دارد.

 

نَمَدمالی

نَمَد نوعی بافته سنّتی زیراندازی است که با پشم تولید می‌شود. برای تهیه نمد " نمدمالی " عمل بافتن انجام نمی‌شود بلکه با ایجاد فشار و رطوبت و حرارت، موجب درهم رفتن الیاف پشمی می‌شوند.

 

دو خاصیت جعدیابی و پوسته‌ای شدنِ پشم امکان تولید نمد را فراهم می‌کنند. پشمی که برای تولید نمد به کار می‌رود پشم تیرماهی گوسفند با الیاف بلند است. از صابون و زرده تخم‌مرغ نیز می‌توان برای بهتر شدن کیفیت کار استفاده کرد. مقدار پشمی که برای هر مترمربع نمد لازم است با مقدار پشم لازم برای تولید قالی برابر است، اما چون زمان تولید نمد بسیار کوتاه‌تر است " حدود یک روز " قیمت آن پایین است.

تنور سازی

ساختن تنور در روزگار ما هم در برخی از شهر‌ها و روستا‌ها رواج دارد. هنوز هم کسانی هستند که به کار ساخت تنور، یا به قول خودشان " تنورمالی" مشغولند. تمامی مواد ساخت یک تنور همین جا مهیا است. معدن خاک رس این اطراف کم نیستند. نمک فراوان است، کاهگِل و موی بز و شن هم یافت می‌شود. آن وقت تنها چیزی که می‌ماند یک همّت بلند است.

 

ساخت یک تنور زحمت زیادی دارد و هر فرد در طول روز تنها قادر به ساخت یک تنور است. تنور چه آن وقت که متولد می‌شود و چه به وقت بلوغ از آدم‌های اطرافش عرق بسیار می‌گیرد.

 

شاید به همین علت حافظ گفته است:  تنـور لالـه چنـان برفروخت باد بهــار که غنچه غرق عرق گشت و گل به جوش آمد

گزارشگر: امیرحسین چهاریاری

انتهای پیام// ا. چ