چالش‌های نگارش و چاپ کتاب‌های مذهبی برای کودک و نوجوان/ تصویرگرانی که داستان را نمی‌خوانند و تصویرسازی می‌کنند!

به گزارش حوزه ادبیات  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، کتاب نقش بسیار مهمی در آموزش و پرورش کودکان و نوجوانان دارد. کودکی و نوجوانی دورانی است که شخصیت فرد باید ساخته و پرداخته شود؛ زیرا با بالا رفتن سن، به سختی علایق و اعتقادات تغییر می‌کند. لذا باید متوجه تغذیه روحی کودکان و نوجوانان خود از کتاب باشیم. با توجه به اهمیت این موضوع، با محمود پوروهاب، داستان‎نویس و شاعر کودکان و نوجوانان مصاحبه کردیم.

او از سال‎ها پیش ساکن قم است. پوروهاب تحصیلات حوزوی دارد و در ماهنامه سلام بچه‎ها مشغول به فعالیت است. وی در آثارش تلاش کرده، مسائل مذهبی، ادبی و تاریخی ایران و اسلام را با ساده‎ترین جملات به همراه تصاویر زیبا برای مخاطبان خود بازگو نماید. در کارنامه ادبی‌اش نقد و بررسی آثار شاعران جوان، داوری جشنواره‎های ادبی کودک و نوجوان، مسئولیت بخش شعر بعضی از ماهنامه‎ها دیده می‌شود.

در ادامه گفت و گوی ما با او را بخوانید:

کتاب مذهبی کم چاپ می شود؟

با توجه به اینکه دوره کودکی و نوجوانی فرصت مناسبی برای آشنایی با ائمه اطهار است، چرا ناشران و نویسندگان درباره تولید محتوا در حوزه ادبیات مذهبی کودک و نوجوان کم‌کاری می‌کنند؟

الان وضعیت فرق کرده است؛ کلاً کتاب کم چاپ می‌شود. در دو سه سال اخیر، به علت مشکلات کاغذ، ناشران به دنبال معیشت خود هستند. بسیاری از ناشران بازاری به دنبال کارهای ارزان هستند و معمولاً از نویسندگان نام‌آور و سابقه‌دار کم کار می‌گیرند. ناشران به دنبال نویسندگان بی‌تجربه هستند که برای آنان مجموعه‌سازی کنند که حالا این مجموعه مثلاً حدود ۲۰ داستان کوتاه، قصه و ... باشد. سپس آن کار را برای جلوه‌های بصری نزد تصویرگر می‌فرستند تا به فروش برسد. این در حالی است که به نویسنده پول کمی داده می شود. اما درباره کتاب‌های مذهبی کودک و نوجوان حق با شماست. بیشتر ناشران قصه‌های مذهبی را کار می‌کنند، ولی کیفیت خوبی ندارند. اکثر کتاب‌های مذهبی کودک و نوجوان از روی دست هم نوشته شده، روش تازه‌ای ندارد و تماماً کپی‌کاری شده است. تعداد نویسندگان خوب کتاب‌های مذهبی کودک و نوجوان به سختی به انگشت‌های یک دست می‌رسد. ناشران برای اینکه پول زیادی ندهند، اغلب از نویسندگان درجه دو و سوم که ناشناخته اند و کار‌های بی‌کیفیت می‌کنند، استفاده می‌کنند. ناشر به دنبال سود خوب است.

فانتزی کردن داستان ها، مخاطب را جذب می کند

نویسندگان در چه زمینه‌هایی می‌توانند به کتاب‌های مناسبتی بپردازند؟

بستگی به نویسنده اثر دارد. برخی نویسندگان افکاری نو دارند؛ مثلاً شما می‌توانید با فانتزی کردن داستان، مخاطب را جذب کنید. فانتزی کردن یعنی داستان را تخیلی و سورئالیسم (فراواقع‌گرایی) کنیم. از نظر من، برای گروه سنی نوجوان، لازم نیست به حاشیه برویم. اگر متن قشنگ باشد با قلم و نثر روان مخاطب جذب می‌شود، حتی اگر آن متن در ۷ تا ۸ سطر باشد. داستان خلاصه با نثر خوب، مخاطب را جذب خود می‌کند. نویسندگی مذهبی کتاب کودک و نوجوان قلق دارد. اگر قلقش پیدا شود، آن وقت آن موضوع قابلیت رمان شدن را دارد. فضاسازی کردن از یک حادثه و تولید حادثه دیگر کردن خود باعث جذابیت اثر می‌شود. همه این‌ها به توانمندی نویسنده بستگی دارد. نویسنده باید با خلاقیت خود، فقط به یک روش بسنده نکند.

شما در داستان‌هایتان از چه شیوه‌ای برای ترغیب کودکان و نوجوانان به خواندن زندگی ائمه اطهار استفاده کرده‌اید؟

من در مجموعه داستان کار خوب و کار‌های قدیمی ام از روش‌های سنتی استفاده کردم؛ یعنی یک روایت را پیدا کردم و با شیوه مستقیم آن را شاخ و برگ دادم. با شیوه روایت خطی داستان را بیان کردم؛ یعنی از یک نقطه آغاز شده و در یک نقطه تمام می‌شد. من در آن آثار نگاه تازه‌ای نداشتم و از زوایای مختلف به موضوع نگاه نمی‌کردم. ولی امروزه بهتر است از زوایای جدید به داستان نگاه شود. مثلاً، خوب است که راوی داستان حیوانات باشند که برای بچه‌های امروزی جذاب‌تر است. جالب است که نویسندگان درجه چندم که تجربه ندارند حتی از منابع دینی و مذهبی ما، برای کارهایشان استفاده می کنند. حتی به خودشان زحمت تورق در کتب مذهبی را نمی‌دهند و از شیوه نگارش ما استفاده می‌کنند. در واقع در بند خلاقیت و انجام کار‌های نو نیستند. هنوز از روش‌های قدیمی استفاده می‌کنند که همین باعث کم شدن استقبال مردم می‌شود.

تصویرگرانی که قصه را نمی خوانند

تصویرسازی کتب مذهبی کودک و نوجوان باید به چه صورت باشد؟

جلوه‌های بصری و تصویرسازی این آثار بسیار مهم است. متاسفانه برخی مواقع تصویرساز با نویسنده هماهنگ نیست و ناشر کار نویسنده را به تصویرگر می‌دهد. خود من با حدود ۱۵۰ اثر تالیفی، هنوز تصویرگر اثر خود را نمی‌شناسم؛ شاید فقط دو نفر از تصویرگران را می‌شناسم. تصویرگر هم هنگام تصویرسازی کل داستان را نمی‌خواند و فقط ابتدای داستان در صفحه را می‌خواند و به معنا و مفهوم داستان توجهی ندارد. مثلاً اگر در ابتدای داستان، از پدربزرگ و مادربزرگ بگوییم، تصویرگر همان تصویر پدربزرگ و مادربزرگ را تا آخرین صفحه داستان می‌کشد. در صورتی که تصویرگر باید تصویر‌های قشنگ بکشد. باید از تصاویر نمادین استفاده کند. باید تصویرش قصه را شرح دهد و سفیدخوانی‌ها را باید با تصویر پر کند.

استقبال از مجموعه کار‌های شما که در حوزه ادبیات مناسبتی کودک و نوجوان است، چه قدر بود؟

میزان استقبال از اثر به چند عامل بستگی دارد؛ صفحه آرایی، تصویرگری، طراحی جلد و خود ناشر. یک زمان کارم را یک ناشر به خاطر انتخاب گرافیست خوب به خوبی فروخته است؛ در صورتی که همان اثر را ناشر دیگر نتوانسته به خوبی به فروش برساند. امروزه به علت مشکلات گرانی کاغذ، کتاب زیاد چاپ نمی‌شود. تا همین دو سال پیش، کتاب‌های من به چاپ چهارم و پنجم هم می‌رسید که هر ساله در تیراژ‌های بالا چاپ می‌شد. ولی امروز کتابی که قبلاً ده هزار تومان به فروش می‌رسید، باید با قیمت کاغذ امروز ۷۰ تا هشتاد هزار تومان برسد. در صورتی که مردم با این قیمت آن را نمی‌خرند. برخی کتاب‌هایم را صوتی کرده‌اند، اما متاسفانه ناشر پولی به نویسنده نمی‌دهد. گرچه کتاب صوتی به پای کتاب چاپی نمی‌رسد. از نظر من اگر داستان آن کتاب چاپی را به انیمیشن تبدیل کنند، تاثیرش بیشتر است. البته در کتاب صوتی هم باید کتاب چاپی تبدیل به قصه‌گویی شده و در لحن آن و گفتارش تغییراتی اعمال گردد.

کتاب «روایت مرد تنبل از مجموعه داستان کار خوب» چه طور باعث افزایش آشنایی بچه‌ها با امام صادق می‌شود؟

بیشتر بچه ها را آموزش می‌دهد که کار کردن بسیار مهم است. این مجموعه مناسب افرادی است که تن به کار نمی‌دهند و فکر می‌کنند با دعا می‌توان به سرمایه‌داری رسید. در صورتی که خود امامان ما نیز کشاورزی می‌کردند، با تلاش خود تجارت می‌کردند. این کار باعث می‌شود که کودکان فکر نکنند امامان ما فقط یک جا می‌نشستد و مردم را ارشاد و نصیحت می‌کردند. امامان معصوم برای کودکان الگو هستند. بچه‌ها باید با نگاه امامان معصوم آشنا بشوند. حتی بدانند که امامان ما با نقص عضو هم کار و تلاش می‌کردند.

مخاطب کتاب کودک به دنبال چیست؟

با توجه به سابقه نویسندگی شما، مخاطب کودک در آثار مذهبی دنبال چه چیزی است؟

هنگام تولید محتوا، فقط نباید به محتوا فکر کرد. کودکان به اقتضای سنشان به دنبال خوشمزگی و شیطنت هستند. هر چه سنشان کم‌تر باشد به دنبال زرق و برق و شعر هستند. فقط محتوای صرف کافی نیست، باید روی روایت‌ها، زاویه دید، حالت تعلیق، گره‌افکنی، اکشن نیز کار شود و با این‌ها جذابیت را بالا برد. باید با زبان کودکانه کار کرد. زبان کودکی، زبان عاطفی است. باید از صنعت پی‌آوری (تکرار) استفاده می‌کنیم. مثلاً بگوییم مرد مو سیخ سیخی، به مرغ بگوییم قد قد قدا خانوم آمد.

نقش مسئولان در حمایت از چاپ کتاب‌های مذهبی و مناسبتی چه قدر تاثیرگذار است؟

اخیراً در بعضی نهاد‌ها مانند نهاد کتاب‌خانه‌های عمومی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کمیته‌هایی تشکیل شده که عده‌ای هر ماه کتاب‌های استقبال شده را بخوانند، نظر بدهند. این کار خوبی است؛ زیرا باعث می‌شود کار‌های خوب دیده شود. این کار باعث حمایت از ناشر و نویسنده است. اگر این فعالیت در سازمان‌های دیگر هم انجام شود، بسیار مفید خواهد بود. مشکل دیگر ما با خود ناشر است. هر ناشر برای خودش یک قرارداد جداگانه‌ دارد. باید جایی روی این قرارداد نظارت داشته باشد. ناشران پول کمی می‌دهند یا می‌گویند شش ماه بعد که کتاب‌ها را فروخت، پول را می‌دهیم. همین امر، باعث دلسردی نویسنده می‌شود.

انتهای پیام/