غیرصادقانه شعرگفتن بد است، نه شعر سفارشی/سیمای شعر دفاع مقدس در شعر مدافعان حرم دیده می‌شود

به گزارش خبرنگار  حوزه ادبیات  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، نشستی به مناسبت هفته دفاع مقدس با عنوان «جایگاه شعر دفاع مقدس در ادبیات معاصر» با حضور مصطفی محدثی خراسانی، سید محمد جواد شرافت، علی داوودی و علیرضا اسماعیلی شاعران حوزه دفاع مقدس در سالن اجتماعات باشگاه خبرنگاران جوان با همکاری بسیج هنرمندان برگزار شد.

شعر دفاع مقدس کلاس فشرده هویت‌سازی است

در ابتدا، مصطفی محدثی خراسانی در تعریف شعر دفاع مقدس گفت: شعر دفاع مقدس قطعاً مبتنی بر شعر سرآمدان و جریان سازان این عرصه ادبی تعریف می‌شود. به خصوص در سال های ۶۴-۶۵  که هم شور و حماسه در اوج بود و هم شاعران برآمده از انقلاب، توانایی‌های خود را تقویت کرده بودند. در آن دوران، به لحاظ کمّی و کیفی عمق سروده‌ها به گونه ای بود که می‌شد شعر دفاع مقدس را به معنای واقعی تعریف کرد؛ اشعاری مانند «حماسه چهارده‌ساله» از عبدالملکیان، اشعار قیصر امین پور، اشعار نصرالله مردانی و سید حسن حسینی.

وی افزود : شعر  دفاع مقدس کلاس فشرده هویت‌سازی است. شعر دفاع مقدس، عرفان را فراخواند  و در هم آمیخت. ما پیش از دوران دفاع مقدس هم حماسه را در تاریخ بشری داشتیم؛ اما در دوران جنگ تحمیلی جلوه‌هایی از ملت را دیدیم که قبلاً ندیده بودیم.

سفارشی شعر گفتن ایرادی ندارد

در ادامه این نشست تخصصی، سید محمدجواد شرافت درباره سرایش اشعار سفارشی گفت: رفقای هم نسل ما به بهانه جشنواره شعر دفاع مقدس و  با انگیزه بیرونی شعر می‌سرودند. حالا شما اسمش را سفارشی شعر گفتن بگذارید، ولی هر کار سفارشی بد نیست. خیلی از شاهکارهای ادبی ما سفارشی بوده‌اند؛ سفارشی شعر گفتن بد نیست بلکه غیرصادقانه شعر گفتن بد است. خلأ ما در حوزه شعر دفاع مقدس، نبود برنامه‌ها و جشنواره‌هایی مانند برنامه «سوختگان وصل» و «رهاورد سرزمین نور» است.

شعردر رثای مدافعان حرم هم شعر دفاع مقدس است

علی داوودی، شاعر، پژوهشگر و گرافیست کشورمان هم در این نشست تخصصی بیان کرد: شعر دفاع مقدس امروز هم به اشکال مختلف در زوایای زندگی ما جریان دارد؛ زمانی بروز آن را در اشعاری درباره شهادت سردار سلیمانی می‌بینیم. یک زمان شهید حججی و زمان دیگر شهدای مدافع حرم محور سرایش اشعار حماسی و دفاع مقدسی می شوند. همه این آثار جزو ادبیات و شعر دفاع مقدس ما هستند. به همان میزان که دایره تعریفمان از دفاع مقدس را گسترش می‌دهیم، شعرمان نیز گسترش می‌یابد.

تکامل شعر دفاع مقدس در شعر مدافعان حرم تجلی می یابد

رضا اسماعیلی، شاعر و منتقد ادبی هم درباره سرایش شعر درباره مدافعان حرم گفت: همه شاعران همزیست در عصر انقلاب اسلامی، چه شاعر انقلاب و غیر آن، از دفاع مقدس متأثر شده‌اند. شاعران انقلاب همه بر اساس اعتقادات، باورهای ملی و دینی خود شعر می‌گویند. این شعرها سابقه ارزشی، آیینه‌ باورها و اعتقادات ملت ایران هستند که شاعران دفاع مقدس هم در این حلقه قرار دارند. سیمای دیگر شعر دفاع مقدس، امروز در شعر مدافعان حرم جلوه‌گر شده است و  تکامل شعر دفاع مقدس را در شعر مدافعان حرم می‌توان دید. ما گاهی فکر می کنیم شعر دفاع مقدس باید در همان فضای گذشته سروده شود؛ ولی شعر دفاع مقدس مانند موجود زنده دائم در حال پوست اندازی است. حتی شعر دینی ما هم متأثر از دفاع مقدس است.

در ادامه، شرافت درباره موضوعات اشعار دفاع مقدس گفت: موضوعات شعر دفاع مقدس ما قابل لمس است؛ از جمله شعر حسن بیاتانی با مطلع «دیر آمدم دیر آمدم/ در داشت می سوخت/ محراب می نالید/ منبر داشت می سوخت ...». این شعر پیوند بین دفاع مقدس،  فاطمیه و محرم را نشان می دهد. 

وی در خصوص اینکه چگونه در جنگ نرم موفق عمل کنیم، اظهار کرد: ما باید جایگاه خودمان را پیدا کنیم؛ اگر باور کنیم که در جنگ نرم امروز در کدام سمت و سو ایستاده ایم، این یقین در شعرمان هم تجلی پیدا می‌کند.

موازی کاری نهادهای فرهنگی در حوزه ترجمه به صادرات شعر دفاع مقدس آسیب می‌زند

سپس، اسماعیلی درباره ترجمه شعر فارسی و شعر دفاع مقدس گفت: به نظر من ما در شعر سنتی قابلیت ترجمه نداریم؛ زیرا شعر بزرگان ادبی مثل مولانا، حافظ، سعدی و عطار هنگامی که ترجمه شود، روح و ارزشش از بین می‌رود و تنزل می‌یابد. وقتی خواننده آن ترجمه را می‌خواند، شاید درصد ناچیزی از آنچه مولانا خواسته را درک کند. در مورد شعر دفاع مقدس و شعر انقلاب هم اینطور است. اشعار در قالب‌های سنتی مثل غزل، قصیده و مثنوی وقتی به یک زبان دیگر ترجمه شوند، روح و جان شعر تنزل می‌یابد و پیام آن به صورت شایسته منتقل نمی‌شود.

وی تأکید کرد: شاعران دفاع مقدس ما برای انجام رسالت خود و تطبیق با زمانه خویش و مقتضیات دوران، باید از قابلیت‌ها و ظرفیت‌های شعر نیمایی، سپید و آزاد استفاده کنند. ما اگر خواهان ارتباط با مخاطب جهانی هستیم، باید با الفبای مشترک بین  شاعران ادبیات مقاومت جهان پیوند و ارتباط برقرار کنیم. قالب اشعار مقاومت جهان نو است.  

اسماعیلی بیان کرد: من هنگام سفر به  ترکیه، سوریه و لبنان  دیدم که مردم آنجا تشنه ادبیات پایداری و مقاومت ما هستند. متاسفانه آنها شاعران انقلاب ما را نمی‌شناسند و به گفته آنان مجموعه‌ای از اشعار شاعران انقلاب ما را نمی‌یابند. نکته دیگری که به شعر دفاع مقدس ما ضربه زده این است که مسئولان فرهنگی ما جزیره‌ای عمل کرده  و موازی‌کاری می کنند. زمانی کنگره‌های شعر بین‌المللی دفاع مقدس وجود داشت که سه سال با کیفیت خوب برگزار شد؛ ولی با تعویض مدیران این کنگره هم تعطیل شد! در این کنگره، بیش از ۶۰ شاعر بین المللی از کشورهای یمن، بحرین، مصر، فلسطین، لبنان، سوریه ، عراق و افغانستان  با یکدیگر رقابت می‌کردند و جدیدترین آثارشان را ارائه می‌دادند که ترجمه می‌شد.

زبان فارسی تحریم است

داوودی هم درباره ترجمه شعر دفاع مقدس گفت: برخی زبان‌ها متکلم کمی دارند اما آثارشان در دنیا ترجمه می‌شود؛ اما زبان فارسی واقعاً تحریم است. زبان شعر زبانی استعاری است. ما به دیگران چگونه بگوییم «چفیه» یعنی چه؟ به فرهنگ آن مردم نمی خورد و  تجربه زیستی آن را ندارند. همه چیز را نمی‌شود از شاعر توقع داشت که به مخاطب نشان دهد. شاعر شاید بسیاری از چیزها دیده اما در بعضی بخش‌ها باید همکاری وجود داشته باشد و اطلاعات در اختیار او قرار بگیرد.

انتهای پیام/