صفاتی که باید شاعر آیینی داشته باشد/ جشنواره زدگی آفت شعر آیینی امروز

به گزارش خبرنگار  حوزه ادبیات  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، اشعاری درباره حضرت معصومه (س) سروده شدند درباره کیفیت این اشعار با رضا اسماعیلی از شاعران آیینی کشورمان گفت وگو کردیم که در ادامه می خوانید.

 اشعاری درباره حضرت معصومه (س) سروده می‌شوند، کیفیت این اشعار از نظر ادبی چگونه است و می‌توان به آن‌ها شعر گفت؟

شاعرانی که برای بزرگان دین شعر می‌گویند طبق آیه ۲۲۷ سوره شعرا باید متصف به چهار صفت ایمان، عمل صالح، ذکر کثیر باشند. اگر شاعری از این صفات قرآنی برخوردار باشد، هنگامی که برای بزرگان دین قصد سرودن می‌کند، شعرش از آیینگی برخوردار می‌شود و تاثیرگذار خواهد بود.

صفت اول شاعر آیینی «ایمان» است. به این معنا که شاعر آیینی باید با اخلاص و بر مبنای اعتقاد و باور قلبی برای اهل بیت شعر بگوید. دوم این که شعرش باید مصداق «عمل صالح» باشد و باعث تقویت ایمان و احیای فضایل اخلاقی در خوانندگان و مخاطبان شود. دیگر این که شعر شاعر آیینی در جان و جهان انسان‌ها تاثیر نمی‌گذارد، مگر این که شاعر اهل «ذکر کثیر» باشد. چنان که خداوند در قرآن می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثیراً».

باید توجه داشته باشیم که منظور از ذکر کثیر تنها خواندن نماز و گفتن ذکر لسانی نیست، بلکه شامل ذکر عملی هم می‌شود. یعنی این که تقوا داشته باشیم هم تقوای دینی و هم تقوای ادبی و هر کاری را برای رضای خدا انجام دهیم. در شعر آیینی رضایت خدا وقتی حاصل می‌شود که هنگام سخن گفتن با بزرگان دینی «ادب کلام» داشته باشیم و در باره این ذوات مقدس بدون معرفت سخن نگوییم.

منظور از معرفت هم برخورداری از دانش و بینش ادبی است و هم این که سخنمان مستند به آیات و روایات باشد. رعایت این موضوع به خصوص در «زبان حال» گویی بر شاعر آیینی خیلی واجب است. اگر شاعری با لحاظ مواردی که به آن‌ها اشاره شد، زبان به ستایش اهل بیت بگشاید، ان شاءالله «فیض روح القدس» شامل حالش می‌شود و شعرش در دل و جان مردم اثر می‌کند.

مواردی که گفته شد شامل اشعاری که شاعران در مدح و منقبت حضرت فاطمه معصومه (س) گفته اند نیز می‌شود. اشعار فاخر و با کیفیت در این حوزه متعلق به شاعرانی است که متصف به صفات مورد اشاره در آیه ۲۲۷ سوره شعرا هستند.

برخی اشعار آیینی که در این باره سروده شدند، زیاد به شخصیت حضرت معصومه (س) نپرداختند و بیشتر به ماجرای حضرت زینب (س) در واقعه عاشورا یا ماجرای حضرت فاطمه (س) پرداختند. این مسئله را می‌توان نوعی نوآوری در شعر آیینی امروز دانست؟

معصومین نور واحد هستند و اشکالی در این نکته نیست که هنگام سخن گفتن از حضرت معصومه (س) به اقتضای معنا، از سایر معصومین هم نام برده شود. ولی شایسته‌تر آن است که شاعر پیش و بیش از مدح و منقبت، به سنت و سیره عملی معصومین و ذکر فضایل معنوی آنان بپردازد. اگر شعری با این ویژگی‌ها گفته شود، دیگر چندان مهم نیست که اختصاص به کدام معصوم داشته باشد. زیرا بزرگان دین «اسوه حسنه» اند و در صفات الهی و انسانی مشترک.

چه بعدی از ابعاد شخصیتی حضرت فاطمه (س) در اشعار امروز ما مغفول مانده است؟

همچنان که اشاره شد، متاسفانه شعر اکثر شاعران آیینی «صورت» است. یعنی پیش و بیش از آن که به «سیرت» بزرگان دین توجه داشته باشند، به صورت و ظاهر توجه دارند. به همین علت شعرشان از دایره مدح و منقبت و سوگ و مرثیه صرف فراتر نمی‌رود. به همین علت ما در عرصه شعر آیینی در دایره دور و تسلسل حرکت می‌کنیم. درست مثل دوچرخه سواری که چرخ‌های دوچرخه اش روی هواست و هر چقدر که پا می‌زند به جایی نمی‌رسد!

با توجه به اینکه پیش از انقلاب بیشتر اشعاری که درباره اهل بیت سروده می‌شد به واقعه عاشورا می‌پرداختند و کمتر به شخصیت‌هایی مانند حضرت معصومه (س) پرداخته می‌شد، شعر‌های سروده شده در باره این بانوی بزرگوار را از نظر محتوایی چطور ارزیابی می‌کنید؟ در این شعر‌ها به استناد تاریخی روایت‌ها توجه می‌شود یا اینکه کمتر توجه می‌شود؟

با کمال تاسف باید گفت که غیر از معدودی، اکثر شاعران در شعر آیینی به این ظرایف و دقایق توجه ندارند و در شعرشان آب می‌بندند و کم فروشی می‌کنند. علت هم این است که شعر آیینی ما گرفتارآفتی به نام «جشنواره زدگی» است. یعنی از دل برخاسته نیست و بیشتر حاصل «کوشش» است تا «جوشش». یعنی ظاهری پروار و باطنی فقیر و نحیف دارد.

توصیه‌ای برای جوانانی که می‌خواهند درباره حضرت فاطمه معصومه (س) به خصوص  در کل اهل بیت شعر می‌گویند دارید؟

بهترین توصیه، همان توصیه‌هایی است که خداوند در آیه ۲۲۷ سوره شعرا به شاعران آیینی کرده است. «إِلاَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ ذَکَرُوا اللَّهَ کَثیراً وَ انْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا وَ سَیَعْلَمُ الَّذینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ». این آیه «مرامنامه» شعر آیینی است. اگر ما به عنوان شاعر آیینی آراسته به صفاتی باشیم که در سوره شعرا برای شاعران تعریف شده است، ان شاءالله شعرمان عاقبت به خیر و رستگار می‌شود. این آیه برای همه ما شاعران فصل الخطاب است و بالاتر از آن حرفی نیست.

انتهای پیام/