نگاهی به وضعیت آموزش اقشار بی سواد بعد از انقلاب اسلامی

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، سواد، کلید ورود انسان به دنیایی جدید است و باعث شناخت بهتر از زندگی و جامعه می‌شود، افزایش سطح سواد قدرت تفکر هدفمند افراد را افزایش می‌دهد و سبب می‌شود انتخاب‌های عاقلانه تری داشته باشند.

در جامعه‌ای که سطح سواد مردم بالاتر باشد، احتمال تاثیر‌گذاری نیرو‌های افراطی کمتر است، زیرا مردم به درستی می‌توانند خوب و بد را از هم تشخیص دهند. از طرف دیگر بین سطح فقر و سواد رابطه مستقیمی وجود دارد هرچه یک جامعه باسواد‌تر باشند اقتصاد و تولید آن جامعه هم رشد پیدا می‌کند چرا که تصمیم گیری‌ها عقلانی تر، منطقی‌تر و با محاسبه سود و زیان صورت می‌گیرد، یکی از معیار‌های مهم و در واقع مهم‌ترین پیش شرط توسعه یک کشوراز بین رفتن بی سوادی در آن جامعه است.

امام خمینی (ره) با توجه به قدرت سلاح دانش در جامعه اسلامی، در هفتم دی ۱۳۵۸ فرمان تأسیس نهضت سوادآموزی را صادر کردند و فرمود: تعلیم و تعلم عبادتی است که خداوند تبارک و تعالی ما را بر آن دعوت فرموده است‏. حضرت امام خمینی (ره) به مناسبت تأسیس نهضت سوادآموزی فرمود: «از جمله حوایج اولیه برای هر ملت که در ردیف بهداشت و مسکن بلکه مهمتر از آن هاست آموزش برای همگان است، متاسفانه کشورما وارث ملتی است که از این نعمت بزرگ در رژیم سابق محروم؛ واکثر افراد کشور ما از نوشتن و خواندن برخوردار نیستند، چه رسد به آموزش عالی». بر همین اساس برای ریشه کن کردن بی سوادی و برخورداری همگان از نعمت آموزش و تحصیلات نهضت سواد آموزی تاسیس شد.

تغییر و تحول تعریف سواد در طول زمان

بهزاد نوروزی معاون نهضت سواد آموزی فارس در گفت‌وگو با خبرنگار ما گفت: نهضت سواد آموزی در دهه ۱۹۶۰ مطرح شد و مفهوم سواد شکل گرفت، اما این مفهوم در طی دوره‌های مختلف تغییر و تحول پیداکرده است.

او افزود: در مفهوم اولیه هر کسی که وارد یک کشورمی شد و توانایی خواندن متون آن کشور را داشت باسواد تلقی می‌شد، بعد‌ها ۴ عمل ریاضی یعنی ضرب، تقسیم، تفریق و جمع کردن را وارد تعریف و مفهوم سواد کردند.

نوروزی ادامه داد: با پیشرفت کشور‌ها و فراگیری استفاده از رایانه و کامپیوتر در دنیا تسلط بر یک زبان خارجی و کامپیوتر از نشانه‌های افراد با سواد تلقی می‌شد، بعد‌ها نیز داشتن هوش چندگانه، سواد رسانه ای، سواد ریاضی، موسیقیایی و مانند این‌ها را شامل می‌شد.

در سراسر دنیا سواد صرفا به معنای خواندن و نوشتن معنی پیدا نمی‌کند بلکه داشتن مهارت‌های و هنر‌های دیگر علاوء بر خواندن و نوشتن هم شامل مفهوم سواد می‌شود.

معنا و مفهوم سواد در ایران

او بیان کرد: در حال حاضر بحث بر سر این است که سواد باید تغییر ایجاد کند و فردی باسواد تر به حساب می‌آید که از آموخته‌های خود برای بهبود کیفیت زندگی، تغییر زندگی و بهتر زیستن استفاده کند.

معاون نهضت سواد آموزی فارس افزود: سازمان نهضت سواد آموزی ایران که در ۷ دی ۱۳۵۸ به دستور امام خمینی (ره) تاسیس شد در ابتدا همان بحث خواندن و نوشتن مطرح بود، اما با گذشت زمان شرح وظایف این سازمان آموزش سواد خواندن و نوشتن، تعمیق و تثبیت این سواد و جلوگیری از بازگشت به بی سوادی است.

تثبیت و تعمیق سواد مهم‌ترین اقدام برای جلوگیری از بازگشت به بی سوادی

او اظهار کرد: همان گونه که وقتی یک شخص یک زبان خارجی را فرا می‌گیرد برای یادگیری بیشتر باید آن را تداوم دهد و تعمیق کند نهضت سواد آموزی نیز همین وظیفه را در قبال سواد آموزان دارد و باید برای کسانی که در سنین بالا سواد یاد می‌گیرند برنامه‌هایی برای بازگشت به بی سوادی و تثبیت سواد داشته باشد.

نوروزی افزود: همزمانی که بحث استفاده از رایانه در دنیا اوج می‌گیرد نهضت سواد آموزی نیز بحث ICDL را دنبال کرده است.

گرچه مفهوم سواد و فراگیری آن در دنیا دچار تغییر و تحول شده است، اما در بیشتر مواقع در ایران و دراستان فارس منظور از سواد همان مفهوم ابتدایی یعنی خواندن و نوشتن را شامل می‌شود.

آموزش‌های نهضت سواد آموزی سه گروه را در بر می‌گیرد

او ادامه داد: آموزش‌های نهضت سواد آموزی در واقع شامل سه گروه می‌شود گروه اول بی سواد مطلق، گروه دوم اول تا سوم ابتدایی که دوره سواد و تثبیت می‌گویند و گروه سوم که از چهارم ابتدایی تا ششم ابتدایی را شامل می‌شود و از آن به عنوان دوره انتقال یاد می‌کنند.

معاون نهضت سواد آموزی فارس بیان کرد: به گروه سوم به صورت مقدماتی icdl آموزش داده می‌شود، که بتوانند کار‌های ابتدایی و ساده‌ای مانند سرچ کردن، نحوه کار با کامپیوتر، تایپ کردن و اموری از این قبیل را یاد بگیرند این امر سبب می‌شود به نحوه استفاده فرزندان خود از اینترنت نظارت داشته باشند ودر تربیت و کنترل فرزندان آن‌ها موثر باشد.

او افزود: کسانی که از طرف نهضت سواد آموزی آموزش کار با کامپیوتر را فرا می‌گیرند باید دارای کامپیوتر باشند و در واقع فضا و فرصت کار با کامپیوتر را داشته باشند این اقدام به منظور تغییر مفهوم سواد در جهان صورت گرفته است.

با توجه به اهمیت فراگیری سواد و تحول مفهوم سواد در سایر نقاط جهان در کشور ما و به ویژه استان فارس با توجه به جمعیت قابل توجه این استان باید اقدامات جدی تری دنبال شود، هر چند تلاش‌هایی جزیی مانند آموزش‌های مقدماتی کامپیوتر هم دنبال می‌شود، اما هنوز نیاز به اقدامات مهم ترو پیگیری‌های جدی تری در این زمینه است.

نوروزی بیان کرد: وظایف نهضت سواد آموزی آموزش و کسب مهارت‌های زندگی است درسازمان نهضت سواد آموزی در قالب مراکز آموزش محلی سعی می‌شود که شرح وظایف برای نهضت تعریف شود یکی از این وظایف آموزش خواندن، نوشتن به معنای اولیه سواد یعنی خواندن و نوشتن است.

نهضت سواد آموزی فارس و آموزش حرفه‌ها به سواد آموزان در کنار آموزش

این مقام مسئول افزود: از طرف دیگر آموزش پایه‌ای حرفه‌ای مانند گلیم بافی و دیگر حرفه‌ها به سواد آموزان آموزش داده می‌شودبه این صورت که به مراکزی فنی حرفه‌ای گفته می‌شود که یک حرفه را از پایه به سواد آموزان آموزش دهد این آموزش‌ها در راستای پیشرفت، بهتر و به روزتر شدن نهضت بوده است.

یادگیری حرفه و هنر در کنار آموزش و فراگیری سواد سبب جذب بیشتر افراد و توجه آن‌ها به سمت نهضت سواد آموزی می‌شود چرا که گاهی از بین رفتن اعتماد به نفس و ترس سبب می‌شود افراد بی سواد تمایلی به سمت آموزش و فراگیری سواد نداشته باشند، اما فراگیری یک حرفه می‌توانند در ایجاد اشتغال و درآمدزایی آن‌ها تاثیر بسیار خوبی داشته باشد.

نهضت سواد آموزی و آموزش مهارت‌های زندگی در استان فارس

او در ادامه بیان کرد: دیگر برنامه نهضت سواد آموزی آموزش مهارت‌های زندگی را از طریق کارشناسان بهداشت در مناطق محروم آموزش است که کارشناسان بهداشت در رابطه با انواع بیماری‌ها و سرطان‌ها راه‌های پیشگیری، کنترل و درمان را به زبان ساده آموش می‌دهند.

نوروزی ادامه داد: نهضت سواد آموزی به طور کلی سنین ۱۰ تا ۴۹ سال را شامل می شود و این نهاد موظف به شناسایی و آموزش افرادی که در این سنین بی سواد یا کم سواد هستند، را بر عهده دارد.

وضعیت امر آموزش سوادآموزان در ایام کرونا

او افزود: در نهضت سواد آموزی طرح ابتکاری به نام پاس، به معنای پویش آموزش از راه دور نهضت سواد آموزی مطرح شده است، اما از آن جایی که با یک جامعه آماری بی سواد روبرو هستیم، اگر آموزش بتواند از راه دور یا مجازی صورت بگیرد صورت مسئله به طور کلی زیر سوال می‌رود.

معاون نهضت سواد آموزی فارس در رابطه با طرح ابتکاری پاس افزود: در این طرح یا پویش با شعار هرخانه یک مدرسه سعی شده بی سوادانی که در منزل یک عضو با سواد داشتند شناسایی شود و فایل و سی دی به دست آن‌ها رسانده و آموزش را به این صورت ادامه دهیم.

او ادامه داد: برای گروه‌های دیگر که خواندن و نوشتن بلد بودند و فضا و امکانات لازم را داشتند از طریق سی دی و آموزش از راه دور آموزش پیگیری شد، البته همان طور که کرونا بر سایر عرصه‌های زندگی بشر تاثیر گذاشت بر نهضت هم تاثیراتی گذاشت، اما باعث تعطیلی شرح وظایف نشد.

آموزش بی سوادان یک امر مهمی است که باید به آن توجه جدی شود در شرایطی که سراسر دنیا به سمت آموزش مجازی پیش رفته است لازم است که فضا و فرصت لازم برای پیگیری امر آموزش برای این قشر هم مورد پیگیری قرار بگیرد.

گرچه نهضت سواد آموزی طرحی ابتکاری برای ادامه آموزش در نظر گرفته است، اما از آن جایی که اکثریت مخاطبان این نهاد از قشر بی سواد و یا کم سواد هستند نمی‌توان به این طرح‌ها اعتنا کرد چرا که فردی که سواد ندارد کار با گوشی‌های ساده را هم به سختی انجام می‌دهد چه برسد به کار با گوشی‌های پیشرفته و آموزش از راه دورهرچند که در منزلشان هم فردی تحصیل کرده و باسواد داشته باشند، باید راهکار جدی تری در این زمینه پیگیری شود.

آموزش مربیان و سواد آموزان نهضت سواد آموزی

نوروزی دررابطه با آموزش مربیان وسواد آموزان گفت: نهضت برنامه‌هایی را برای توانمند سازی مربیان تعریف کرده است و هرساله برنامه‌هایی برای آموزش مربیان درنظر گرفته می‌شود.

او افزود: بحث توانمند سازی آموزش دهندگان همیشه مطرح بوده است توانمند سازی نیروی انسانی امری گریزناپذیراست، اما در دوران کرونا آموزش از طریق ارسال سی دی، آموزش از راه دور و ویدئو کنفرانس بوده است.

همان طور که آموزش مربیان برای آموزش بهترو به روزبودن دانش آموزان و دانشجویان صورت می‌گیرد و مربیان در مراکز تربیت معلم آموزش‌های لازم را می‌بینند لازم است مربیان نهضت سواد آموزی نیز آموزش‌های لازم در این زمینه را کسب کنند تا بتوانند آموزش‌های بهتر، موثر و به روز تری ارائه دهند.

وضعیت استخدام مربیان و کار آموزان نهضت سواد آموزی

نوروزی در رابطه با وضعیت استخدام مربیان سواد آموزی فارس گفت: آموزش به صورت برون سپاری است، بحث استخدام این دسته از مربیان سیاست‌های کلانی است که باید در مجلس به آن پرداخته شود و مورد بررسی قرار بگیرد، معمولا وزارتخانه برآورد نیروی انسانی مورد نیاز را انجام می‌دهد.

اگر به وضعیت استخدامی و حقوق مزایای این مربیان که کاری به مراتب سخت تری دنبال می‌کنند توجه شود نتیجه بهتری در امر آموزش را شاهد می‌شویم چرا که اگر انگیزه بیشتری داشته باشند امر آموزش موفق‌تر خواهد شد.

آموزش‌ها باید تداوم داشته باشد جهت جلوگیری از بازگشت به بی سوادی

او با تاکید بر اینکه که آموزش باید کامل و مستمر باشد گفت: آموزش باید تداوم داشته باشد که رجعت به بی سوادی صورت نگیرد و سازمان نهضت سوادآموزی دوره تحکیم را به همین منظور تدوین و اجرا کرده است.

نوروزی در پاسخ به این سوال که تعدادی از افراد هم هستند که مدرک از نهضت سواد آموزی دارند، اما قادربه خواندن و نوشن نیستد گفت: افرادی که مدرک دارند از لحاظ قانونی نمی‌توان دوباره آموزش داد، اما در دوره تحکیم سعی می‌شود افرادی که فراموش کرده اند یا به تسلط کافی نرسیده اند دوباره آموزش داده شوند.

نوروزی در رابطه با اهمیت و لزوم آموزش همگانی و برخورداری همه شهرندان از نعمت سواد اظهار داشت: توانمندی سرچشمه اعتماد به نفس و عزت نفس است و هرکس که احساس کند دارای توانمندی است ازاعتماد به نفس بالایی برخوردار می‌شود، برعکس آن هم صدق می‌کند و کسی که سواد ندارد یا کم سواد است نمی‌تواند امور مالی، اداری و سایر کار‌های شخصی خود را انجام دهد عزت نفس پایین تری برخورداراست؛ بنابراین لازم است که سیاست‌هایی اتخاذ شود که همه شهروندان از این نعمت برخوردار شوند.

او افزود: بی سوادی خانم‌ها بیشتر از آقایان و روستاییان و عشایر نسبت به شهر‌ها بسیار بیشتر است.

رشد ۴۶ درصدی آموزش سواد در استان فارس

فرهاد اسماعیلی مدیرکل آموزش و پرورش فارس در گفت‌وگو با خبرنگار ما گفت: آموزش سواد در استان فارس رشد نزدیک به ۴۶ و هشت دهم درصد داشته و میانگین باسوادی استان فارس یک و یک دهم درصد بیشتر از میانگین کشوری است.

او افزود: در سال ۵۵، درصد با سوادی در استان فارس در گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال ۴۹ درصد بوده است در حالی که این آمار در سال ۹۵ به ۹۵ و ۸ دهم درصد رسیده است.

اسماعیلی بیان کرد: در سال ۵۵ جمعیت گروه سنی ۶ سال به بالا، فارس دارای یک میلیون و ۶۳۹ هزار و ۱۹۹ نفر جمعیت بوده که نزدیک ۸۲۰ هزار نفر آن‌ها بی سواد بودند در حالی که سال ۹۵ جمعیت فارس در این گروه سنی ۴ میلیون و ۳۷۲ هزار و ۴۳۵ نفر بوده و تعداد بی سواد فارس ۴۸۷ هزار و ۳۵۶ نفر است.

مدیرکل آموزش و پرورش فارس گفت: این موضوع نشان می‌دهد اگرچه جمعیت فارس در این گروه ۷ و ۲ دهم برابر شده است، اما تعداد بی سواد تقریباً نصف سال ۵۵ است.

اختلاف ۹ درصدی بی سوادی مناطق روستایی نسبت به مناطق شهری

او افزود: میزان بی سوادی در میان روستاییان و عشایر بسیار بیشتر از مناطق شهر نشینی هست، سرشماری سال ۹۵ نشان می‌دهد درصد باسوادی جمعیت شهری فارس ۹۱ و ۵ دهم درصد و در مناطق روستایی ۸۲ و ۵ دهم درصد بوده است که اختلاف با سوادی بین مناطق شهری و روستایی ۹ درصد است؛ و این در حالی که در سال ۵۵ متوسط اختلاف درصد باسوادی بین مناطق شهری و روستایی نزدیک به ۳۵ درصد بوده است.

باسوادی بیش از ۹۶ درصد جمعیت فارس

مدیر کل آموزش و پرورش بیان کرد: آمار‌ها نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۸ جمعیت باسواد استان فارس در گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال که گروه هدف سواد آموزی است به ۹۶ و ۵ دهم درصد رسیده است.

او افزود: تدوین برنامه راهبردی با عنوان ریشه کنی بی سوادی در کشور، احیای شورای عالی پشتیبانی سوادآموزی، احیای مراکزیادگیری محلی، تولید محتوای آموزشی برای دوره‌های سه گانه سوادآموزی یعنی سواد، تحکیم وانتقال، طرح سوادآموزی اتباع خارجی ساکن در جمهوری اسلامی ایران یا همان طرح کمیساریا از جمله برنامه‌های اجرا شده در استان فارس بوده است.

سواد پایه و اساس پیشرفت و توسعه یک کشور تلقی می‌شود و تا زمانی که آمار و ارقام از وجود افراد بی سواد و کم سواد درجامعه حکایت می‌کند نمی‌توان امیدوار بود که کشور به تمام معنا به سمت توسعه پیش برود. آمار‌ها نشان می‌دهد که هنوز تعداد افراد بی سواد در جامعه بالا است که نیازمند توجه جدی به امر آموزش و استمرار این آموزش است.

از آن جا که امر آموزش یک امر فرار است اگر تداوم نداشته باشد و تحکیم نشود شاهد بازگشت افراده آموزش دیده به بی سوادی می‌شویم بنابراین نهضت سواد آموزی باید این مسئله یعنی تحکیم و تثبیت سواد را به طور جدی مورد توجه قرار دهد.

تغییری که در مفهوم سواد صورت گرفته است و همچنین شرایط کرونایی حاکم بر جهان لزوم توجه جدی به زیر ساخت‌ها و آموزش‌های از راه دور و مجازی را امری ضروری کرده است هرچند در نهضت سواد آموزی پویش پاس یا آموزش از راه دور صورت گرفته، اما باید به این نکته توجه کرد که این دسته از افراد نیازمند توجه جدی‌تر و بهتری برای آموزش هستند و اگر به این افراد توجه نشود در روحیه و اعتماد به نفس این اثرات جدی می‌گذارد.

یکی از پیش شرط‌های یک جامعه سالم و موفق افراد آموزش دیده با مهارت و توانمند و با عزت نفس است که در تربیت فرزندان و سایر عرصه‌های جامعه خود را نشان می‌دهد؛ بنابراین انتظار می‌رود که مسئولین توجه جدی‌تر و پیگرانه تری به این مسئله داشته باشند.

با توجه به افزایش تعداد دانشجویان و افزایش آموزش عالی در کشور و موفقیت‌هایی که کشور ما در عرصه علمی و دانشگاهی داشته است سوالی مطرح می‌شود که آیا زمان آن فرا نرسیده که بی سوادی و کم سوادی از جامعه ما رخت بربندد؟ همانطور که کشور توانسته است طی چند دهه در زمینه آموزش عالی پیشرفت‌های چشمگیری ملی و بین المللی داشته باشد با برنامه ریزی دقیق و پیگیری‌های منسجم می‌توان در این زمینه نیز شاهد پیشرفت بود.

انتهای پیام/