ابر و چاه و سفره و دشت همگی بی آب اند/ کم آبی به مغز استخوان دشت ها رسیده است
در حالی خشکسالی ۲۰ سال است در خراسان جنوبی شرایط بحرانی را پیش روی استان گذاشته که طرح‌های مسئولان تنها در قالب برگزاری جلسات درجا می‌زند.
به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند، خراسان جنوبی از دهه ۷۰ تاکنون با خشکسالی مواجه بوده است. از اولین سالی که کاهش بارش‌ها هزاران بذر امید کشاورزان را در دل زمین خشکاند، ۲۰ سال می‌گذرد.
حالا خشکسالی‌ها آن‌چنان شیره جان سفره‌های زیرزمینی را گرفته که درمان این زخم‌ها سال‌ها زمان نیاز دارد. اگرچه در برخی سال‌ها این استان بارندگی‌هایی داشته است اما نتوانسته خسارت‌های چندین ساله خشکسالی را جبران کند.
امروز بحران کم‌آبی به مغز استخوان این دیار کویری رسیده و ۹۰ درصد از مساحت استان درگیر پدیده خزنده خشکسالی شده است.
سریال دنباله‌دار خشکسالی تنها به بحران آب ختم نمی‌شود بلکه عمق فاجعه به مهاجرت هفت هزار نفر از شهرستان مرزی نهبندان، خشک شدن صدها رشته قنات و خالی شدن هزار و ۷۰۰ آبادی رسیده است.
گذشته از خالی بودن ۷۰ درصد از ظرفیت سدها و وجود ۲۲ دشت بحرانی در استان، روستاییان راه نجاتشان را در مهاجرت جست‌وجو می‌کنند که این امر بروز مشکلات امنیتی را محتمل‌تر می‌کند.
چنانچه زیرساخت‌های تأمین آب آشامیدنی در خراسان جنوبی تکمیل و بحران آب رفع نشود، استان خالی از سکنه خواهد شد؛ این در حالی است که مسئولان برای رفع مشکلات آبی به طرح‌های دور و درازی مانند انتقال آب از دریای عمان دل‌خوش کرده‌اند.
صاحبان کرسی مسئولیت‌ها هرچند مدت عوض می‌شوند اما محرومیت‌ها همچنان به‌جا می‌ماند. طرح‌ها و پروژه‌ها زبان به زبان می‌چرخد اما نه‌تنها اقدامی مؤثر صورت نمی‌گیرد بلکه با هزینه‌های میلیاردی، در مرحله مطالعات و برگزاری جلسات درجا می‌زند.
اجرای طرح‌های غیر کارشناسی
کاهش نزولات آسمانی در خراسان جنوبی باعث شده تا در کنار گزینه‌های انتقال آب از خارج استان، کنتور گذاری چاه‌ها و غیره، بارورسازی ابرها هم برای جبران کاهش بارندگی‌ها مطرح شود.
این در حالی است که مدیر قطب مخاطرات طبیعی ایران معتقد است: بارورسازی ابرها، یعنی ابری باید باشد تا بارور شود اما ابرهایی که به ایران می‌آید معمولاً از سمت دریای مدیترانه میهمان آسمان کشور شده و در این مسیر هم بیشتر آب خود را از دست می‌دهد بنابراین ابرهایی که به سمت شمال شرق ایران و خراسان جنوبی می‌آید آب خیلی کمی دارد.
هرچند طرح بارورسازی ابرها از دیرباز در استان مطرح است اما از این بستر باران مساعدی عاید استان نشده است.
تأمین آب آشامیدنی حدود ۴۳۰ روستا با تانکر هم چالشی جدی در کنار دیگر مشکلات آبی بوده که نیازمند تکمیل مجتمع‌های آبرسانی است. پروژه‌هایی که با اعتبارات قطره‌چکانی نفس تازه می‌کنند اما بازهم به خوابی عمیق فرو می‌روند.
کاهش ۵۲ درصدی بارندگی‌ها
خندان‌رو مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی گفت: میانگین بارندگی‌ها از ابتدای سال زراعی ۳۴.۲ میلی‌متر بوده است.
او افزود: این میزان بارندگی نسبت به بلندمدت ۴۷ درصد و نسبت به پارسال ۵۲ درصد کاهش داشته است.
خندان‌رو با اشاره به وضعیت خشکسالی در خراسان جنوبی بیان کرد: بر اساس بررسی‌ها تا آخر بهمن‌ماه ۱۰ درصد از مساحت استان در شرایط نرمال قرار داشته است.
مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی با بیان اینکه ۹۰ درصد از مساحت استان درگیر خشکسالی است، اظهار کرد: از این میزان ۲۲ درصد درگیر خشکسالی خفیف، ۴۳ درصد خشکسالی متوسط، ۱۸ درصد خشکسالی شدید و شش درصد درگیر خشکسالی خیلی شدید است.
او با بیان اینکه همه شهرستان‌ها متأثر از خشکسالی هستند، گفت: شهرستان طبس با ۹۹ درصد بیشترین درگیری با خشکسالی و سربیشه با ۶۶ درصد کمترین میزان خشکسالی را دارد.
خندان‌رو با بیان اینکه خراسان جنوبی شرایط نرمالی ندارد و با کاهش شدید بارندگی‌ها مواجه هستیم، افزود: از شهروندان خواستاریم با مدیریت مصرف آب از بروز شرایط بدتر جلوگیری کنند.
مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی بیان کرد: اگرچه از نیمه اسفندماه تا فروردین‌ماه سال آینده بارندگی‌ها در استان نرمال خواهد بود اما تأثیر زیادی در تغییر وضعیت آبی استان ندارد.
وجود ۲۲ دشت ممنوعه در استان
قندهاری مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی هم با اشاره به وضعیت دشت‌های استان گفت: در حال حاضر ۳۵ دشت در استان وجود دارد.
او افزود: از این تعداد ۱۳ دشت آزاد، ۲۲ دشت ممنوعه و ۹ دشت ممنوعه بحرانی هستند.
قندهاری با بیان اینکه دو دشت سرایان و بشرویه در وضعیت مخاطره‌آمیز و افت آب زیرزمینی قرار دارند، بیان کرد: در این دو دشت با شور شدن آب‌های زیرزمینی مواجه هستیم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی خواستار همکاری کشاورزان و کشت محصولات کم آب بر شد و افزود: در صورت عدم همکاری از سوی کشاورزان، دشت‌های سرایان و بشرویه مدیریت نخواهند شد.
او با اشاره به کاهش ۵۰ درصدی بارندگی‌ها بیان کرد: امسال آب محدود بوده و باید کشاورزان کشت‌های جایگزین را مورد توجه قرار دهند.
قندهاری با بیان اینکه متأسفانه تاکنون در زمینهٔ کاهش مصرف آب اقدامی از سوی کشاورزان انجام‌نشده است، گفت: برداشت منابع آب زیرزمینی همانند گذشته به قوت خود باقی است.
کسری ۱۰۱ میلیون متر مکعبی مخازن
قندهاری مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی گفت: علی‌رغم بارندگی‌ها ۱۰۱ میلیون مترمکعب کسری مخازن آبی را داریم.
او افزود: تنها دشت‌های سرایان و بشرویه ۲۷ درصد از کسری مخزن دشت‌های خراسان جنوبی را به خود اختصاص داده‌اند.
قندهاری اظهار کرد: در صورت ادامه روند برداشت آب و کاهش بارندگی‌ها، در آینده‌ای نزدیک با کسری مخزنی بالایی مواجه خواهیم بود که این امر مشکلاتی مانند شور شدن آب‌های زیرزمینی و فرونشست زمین را به دنبال خواهد داشت.
بیشتر بخوانید
- سونامی خشکسالی در کمین خراسان جنوبی/ فاجعه ای که منطقه را تهدید می کند
- کاهش ۵۲ درصدی بارندگی در خراسان‌جنوبی
- نفس تنگی کویر در اثر جولان ریزگردها/ کانون‌های فرسایش بادی افزایش یافت
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با بیان اینکه از ابتدای سال زراعی جدید، تاکنون فقط سه و نیم میلیون مترمکعب حجم ورودی آب به سدهای استان بوده است، افزود: وضعیت بحران آب زیرزمینی به لحاظ کمی و کیفی در سال ۱۴۰۰ جدی است.
او مساحت اراضی پایین‌دست سدهای استان را دو هزار و ۷۰۰ هکتار دانست و گفت: به علت نبود آب کافی، فقط حدود ۵۰۰ هکتار از این زمین‌ها زیر کشت رفته است.
امامی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی گفت: خراسان جنوبی دارای هزار و ۷۵۳ آبادی دارای سکنه است.
آبرسانی سیار به ۴۳۰ روستا
امامی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی با بیان اینکه از این تعداد ۹۱۸ آبادی دارای بیش از ۲۰ خانوار جمعیت است، گفت: همچنین ۸۳۵ روستا کمتر از ۲۰ خانوار جمعیت دارند.
او افزود: در حال حاضر بیش از ۴۳۰ آبادی با ۱۵ هزار خانوار و ۶۰ هزار نفر جمعیت با تانکر سیار آبرسانی می‌شود.
امامی بیان کرد: تا بهمن‌ماه امسال بیش از ۲۳۲ هزار و ۴۹۲ مترمکعب آب با ۱۹ هزار و ۳۳۸ سرویس برای تأمین آب مناطق روستایی حمل شده است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی عنوان کرد: پارسال ۲۶ هزار و ۷۷۱ سرویس به حجم ۳۱۳ هزار و ۱۳۲ مترمکعب به روستاها آبرسانی سیار صورت گرفته است.
او از وجود ۱۰۶ مجتمع آبرسانی روستایی خبر داد و گفت: این مجتمع‌ها برای تأمین آب ۸۰۹ آبادی با ۲۳۴ هزار و ۳۵۰ نفر وجود دارد.
مجتمع های آبرسان فرسوده است
نخعی نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی گفت: کاهش نزولات آسمانی طی سال‌های اخیر باعث خشک شدن قنوات و بروز مشکلاتی در صنعت کشاورزی و دام‌پروری شده است.
او با بیان اینکه بسیاری از مجتمع‌های آبرسانی در استان و شهرستان نهبندان دچار مشکل هستند، افزود: بسیاری از شبکه‌های آبرسانی فرسوده بوده و هدر رفت زیادی دارند.
او خواستار به‌روزرسانی مجتمع‌های آبرسانی شد و افزود: در حال حاضر مجتمع‌ها علاوه بر فرسودگی، تناسبی با جمعیت روستاها ندارند.
نخعی با اشاره به اقدامات انجام‌شده برای رفع مشکلات مجتمع‌های آبرسانی بیان کرد: با پیگیری‌های انجام‌شده ۵۰۰ میلیارد تومان برای بازسازی مجتمع‌های آبرسانی پیش‌بینی‌شده است.
درخواست بارور سازی ابرها از وزیر
خسروی نماینده مردم بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی گفت: بارورسازی ابرها طی سال‌های گذشته در استان تأثیر مثبتی به دنبال داشته که می‌طلبد موردتوجه قرار گیرد.
او افزود: برای امسال هم مکاتباتی پیرامون بارورسازی ابرها با وزیر نیرو انجام‌شده و در حال پیگیری این موضوع هستیم.
خسروی با بیان اینکه بر اساس نظر کارشناسان حداقل فرصت برای بارورسازی ابرها تا اردیبهشت‌ماه است، اظهار کرد: جهت بارورسازی ابرها منتظر جواب وزیر نیرو خواهیم بود.
نماینده مردم بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی خواستار کشت محصولات کم آب بر شد و گفت: هرگونه بی‌تدبیری می‌تواند مشکل کم‌آبی در استان را به یک تهدید تبدیل کند.
دردسرهای خشکسالی در خراسان جنوبی هنوز ادامه داشته و این حرکت خزنده دنباله‌ای دور و دراز دارد. مشکلی که نه‌تنها لب‌های زمین را خشکانده بلکه ماراتن ریزگردها زیر آسمان شرق را هم به راه انداخته است.
اگرچه متولیان بارها و بارها در رسانه‌ها مشکلات بحران آب در خراسان جنوبی را اعلام کرده‌اند اما مرهمی روی زخم‌های عمیق خشکسالی گذاشته نشده و وضعیت برخی دشت‌های استان به مرحله فوق بحرانی رسیده و مسئولان باید باور کنند دیگر «آب نیست».
بدیهی است که تنها با گفتن و آمار دادن مسئله‌ای حل نمی‌شود و باید پای طرح‌ها و برنامه‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت به میدان باز شود. به‌راستی‌که با دست‌خالی نمی‌توان به میدان کارزار رفت و انتظار پیروزی داشت.
پس وقت آن رسیده که متولیان به‌جای چشم دوختن به طرح‌های کلان مانند بهره‌مندی از آب‌های ژرف، انتقال آب از دریای عمان و یا خلیج‌فارس، منابع موجود را مدیریت کنند و برای حفظ داشته‌های فعلی چاره‌ای بیاندیشند در غیر این صورت طرح‌های دور و دراز زمانی نتیجه خواهد داد که خراسان جنوبی سکنه‌ای برای استفاده از آن نداشته باشد.
منبع: مهر
انتهای پیام/ ر
