چهل حدیث از امام علی بن موسی الرضا عليه السلام

به گزارش سرویس وب گردی باشگاه خبرنگاران؛ سه ويژگى برجسته مومن:
لايكـون المـؤمـن مـومنـاً حتـى تكـون فيه ثلاث خصـال : 1 ـ سنة من ربّه. 2 ـ و سنة من نبيّه. 3 ـ و سنة من وليّه. فـاما السنة مـن ربه: فكتمان سـره. و امـا السنة من نبيه فمـداراة الناس. و امـا السنة مـن وليه فـالصبـر فـى البـاسـاء و الضـراء.

(1)
مـؤمـن ، مـؤمـن واقعى نيست، مگـر آن كه سه خصلت در او بـاشــ د: سنتـى از پـروردگـارش، سنتـى از پيـامبـرش و سنتـى از امـامـش.
اما سنت پروردگارش ، پـوشاندن راز خود است، اما سنت پيغمبرش ، مدارا و نرم رفتارى با مردم است، اما سنت امامـش صبر كردن در زمان تنگدستـى و پريشان حالى است.

پـاداش نيكى پنهانى و سزاى افشـا كننـده بـدى
الـمستتر بـالـحسنة يـعـدل سبعين حسنة، و المذيع بالسيئة مخذول، و المستتر بالسيئة مغفور له.(2)
پنهان كننده كار نيك (پاداشش) برابر هفتاد حسنه است، و آشكاركننده كار بد سـرافكنـده است، و پنهان كننـده كـار بـد آمـرزيـده است.

نظافت
من اخلاق الانبياء التنظف.(3)
از اخلاق پيـامبـران، نظافت و پـاكيزگــ ى است.

امين و اميـن نمـا
لـم يخنك الاميـن و لكـن ائتمنت الخــ ائن.(4)
امين به تو خيانت نكرده (و نمى كند) و ليكن (تو) خائن را امين تصور نموده اى .

مقام برادر بزرگتر
الاخ الاكبر بمنزلة الاب.(5)
برادر بزرگتر به منزله پدر است.

دوست ودشمن هر كس
صديق كل امرء عقله و عدوه جهله.(6)
دوست هركس عقل او، و دشمنش جهل اوست.

دوستى با مردم
التودد الى الناس نصف العقل.(7)
دوستى با مردم، نيمى از عقل است.

بدى قيل و قال
ان الله يبغض القيل والقـال واضـاعة المـال و كثـرة السـؤال.(8)
بدرستى كه خداوند، داد وفرياد وتلف كردن مال و پرخواهشى را دوشمن مى دارد.

ويژگيهاى دهگانه عاقل
لا يتـم عقل امـرء مسلـم حتـى تكون فيه عشر خصـال : الخيــ ر منـه مـأمــ ول. و الشر منه مأمـون. يستكثر قليل الخير من غيره، و يستقل كثير الخير مـن نفسه. لا يسأم من طلب الخـوائج اليه، و لا يملّ مـن طلب العلـم طول دهره. الفقر فى الله احب اليه من الغنى و الذل فى الله احب اليه مـن العز فى عدوه. و الخمـول اشهى اليه من الشهرة. ثـم قال (ع): العاشرة و ما العاشرة؟ قيل له: ما هى ؟ قال(ع): لايرى احدا الا قال: هو خير منى و اتقى .(9)
عقل شخص مسلمـان تمـام نيست، مگر ايـن كه ده خصلت را دارا بـاشـد:
1 ـ از او اميد خير باشد.
2 ـ از بدى او در امان باشند.
3 ـ خير اندك ديگرى را بسيار شمارد.
4 ـ خير بسيار خود را اندك شمارد.
5 ـ هـر چه حـاجت از او خـواهنـد دلتنگ نشـود.
6 ـ در عمر خود از دانش طلبى خسته نشود.
7 ـ فقـر در راه خـدايـش از تـوانگـرى محبـوبتـر بـاشــ د.
8 ـ خـوارى در راه خـدايـش از عزت بـا دشمنـش محبـوبتـر بـاشــ د.
9 ـ گمنـامـى را از پـرنـامـى خـواهـانتـر بـاشـد.
10 ـ سپس فـرمـود: اما دهمى ! و چيست دهمى ؟ به او گفته شـد: چيست؟ فـرمـود: احـدى را ننگـرد جز ايـن كه بگـويـد او از مـن بهتـر و پـرهيزكـارتـــر است.

نشانه سفله
سئل الـرضـا (ع) عن السفلة؟ فقـال (ع): من كان له شى ء يلهيه عن الله.(10)
از امام رضا(ع) سوال شد: سفله كيست؟
فـرمـود: آن كه چيزى دارد كه از (يـاد) خـدا بـازش دارد.

ايمان، تقوا و يقين
ان الايمان افضل من الاسلام بدرجة، والتقـوى افضـل مـن الايمان بدرجة و لم يعط بنوآدم افضل من اليقين.(11)
ايمان يك درجه بالاتر از اسلام است، و تقوا يك درجه بالاتر از ايمان است و به فـرزنـد آدم چيزى بـالاتـر از يقيـن داده نشده است.

ميهمانى ازدواج
مـن السنة اطعام الطعام عند التزويج.(12)
اطعام و ميهمـانـى كـردن بـراى ازدواج از سنت است.

صله رحم با كمترين چيز
صل رحمك و لـو بشربة من ماء و افضل مـا توصل به الـرحـم كف الاذى عنها.(13)
پيوند خـويشـاوندى را برقرار كنيد گر چه با جرعه آبى باشد، و بهترين پيوند خـويشـاونـدى ،خـوددارى از آزار خـويشـاونـدان است.

سلاح پيامبران
عن الـرضـا(ع) انه كـان يقـول لاصحـابه: عليكم بسلاح الانبياء فقيل: و ما سلاح الانبياء؟ قال: الدعاء.(14)
حضـرت رضا (ع) هميشه به اصحاب خـود مـى فـرمود: بر شما باد اسلحه پيامبران! گفته شـد : اسلحه پيـامبـران چيست؟ فـرمـود: دعا.

نشانه هاى فهم
ان من علامات الفقه: الحلم و العلم ، و الصمت باب من ابواب الحكمة. ان الصمت يكسب المحبة، انه دليل على كل خير.(15)
از نشانه هاى ديـن فهمـى ، حلـم و علم است، و خاموشى درى از درهاى حكمت است. خـامـوشـى و سكـوت، دوستـى آور و راهنمـاى هـر كـار خيرى است.

گوشه گيرى وسكوت
يأتـى علـى الناس زمـان تكون العافية فيه عشرة اجزاء: تسعة منها فى اعتزال الناس و واحد فى الصمت.(16)
زمانى بر مردم خواهد آمد كه درآن عافيت ده جزء است كه نه جزء آن در كناره گيرى از مردم و يك جزء آن در خاموشى است.

حقيقت توكل
سئل الـرضـا(ع) : عن حـد التـوكل؟ فقـال(ع): ان لاتخـاف احـدا الاالله.(17)
از امام رضا (ع) از حقيقت تـوكل سـوال شـد. فرمـود: اين كه جز خدا از كسـى نترسى .

بدترين مردم
ان شـر النـاس مـن منع رفـده و اكل وحـده و جلـد عبـده.(18)
به راستـى كه بـدترين مردم كسى است كه يارى اش را (از مردم) باز دارد و تنها بخورد و زير دستش را بزند.

زمامداران را وفايى نيست
ليـس لبخيل راحة، و لا لحسـود لذة و لا لملـوك وفـاء ولا لكذوب مــ روة.(19)
بخيل را آسايشى نيست و حسود را خوشى و لذتى نيست و زمامدار را وفايى نيست و دروغگو را مروت و مردانگى نيست .

دست بوسى نه
لا يقبل الـرجل يـد الـرجل ، فـان قبلة يـده كـالصلاة له.(20)
كسى دست كسى را نمى بوسد، زيرا بوسيدن دست او مانند نماز خواندن براى اوست.

حسن ظن به خدا
احسـن الظن بالله، فان من حسـن ظنه بالله كان عنـد ظنه و من رضى بالقليل من الرزق قبل منه اليسير من العمل؛ و من رضى باليسير من الحلال خفت موونته و نعم اهله و بصره الله دار الدنـيا و دواءهـا واخـرجه منها سـالما الى دارالسلام.(21)
به خداوند خوشبين باش، زيرا هر كه به خدا خوشبين باشد، خدا با گمان خـوش او همراه است، و هر كه به رزق و روزى اندك خشنود باشد، خـداوند به كردار اندك او خشنود باشد ، و هر كه به اندك از روزى حلال خشنود باشـد، بارش سبك و خانـواده اش در نعمت باشد و خـداوند او را به دنيا و دوايـش بينا سازد و او را از دنيا به سلامت به دارالسلام بهشت رساند.

اركان ايمان
الايمان اربعة اركان: التـوكل على الله، و الرضا بقضاء الله و التسليم لامـر الله، والتفويض الى الله.(22)
ايمان چهار ركن دارد:
1 ـ توكل برخدا
2 ـ رضا به قضاى خدا
3 ـ تسليم به امر خدا
4 ـ واگذاشتن كار به خدا.

بهترين بندگان خدا
سئل عليه السلام عن خيـار العبـاد؟ فقــ ال(ع): الذيـن اذا احسنوا استبشروا، و اذا اساؤوا استغفروا و اذا اعطوا شكـروا، و اذا ابتلوا صبروا، و اذا غضبوا عفوا.(23)
از امام رضـا(ع) دربـاره بهتـريـن بنـدگـان سـوال شـد.
فـرمـود: آنان كه هر گاه نيكـى كنند خـوشحال شوند، و هرگاه بدى كنند آمرزش خـواهند، و هر گاه عطا شـوند شكر گزارند و هر گاه بلا بينند صبر كنند، وهر گاه خشم كنند در گذرند.

تحقير فقير
مـن لقى فقيـرا مسلما فسلم عليه خلاف سلامه على الاغنياء لقى الله عزوجل يـوم القيامه وهو عليه غضبان.(24)
كسى كه فقير مسلمان را ملاقات نمايد و بر خلاف سلام كردنش بر اغنيا بر او سلام كنـد، در روز قيامت در حالـى خـدا را ملاقات نمايـد كه بـر او خشمگيـن بـاشـد.

عيش دنيا
سئل الامام الرضا(ع): عن عيش الدنيا؟ فقال: سعة المنزل و كثرة المحبين.(25)
از حضرت امام رضا (ع): دربـاره خـوشـى در دنيـا سـوال شـد.
فـرمود: وسعت منزل و زيادى دوستان.

آثار زيانبار حاكمان ظالم
اذا كذب الولاة حبس المطر، و اذا جار السلطان هانت الدوله، و اذا حسبت الزكوة ماتت المواشى .(26)
زمانـى كه حاكمان دروغ بگويند باران نبارد، و چون زمامدار ستم ورزد، دولت، خـوار گردد. و اگر زكات امـوال داده نشود چهار پايان از بين روند.

رفع اندوه از مومن
مـن فـرج عن مـومـن فـرج الله عن قلبه يـوم القيمه.(27)
هر كس اندوه و مشكلى را از مومنى بر طرف نمايد خداوند در روز قيامت انـدوه را از قلبش بر طرف سازد.

بهترين اعمال بعد از واجبات
ليـس شـى ء مـن الاعمـال عنـد الله عزوجل بعد الفـرائض افضل من ادخـال السرور على المؤمن.(28)
بعد از انجام واجبات، كارى بهتر از ايجاد خـوشحالى براى مومن، نزد خداوند بزرگ نيست.

سه چيز وابسته به سه چيز
ثلاثة موكل بها ثلاثة: تحامل الايام على ذوى الادوات الكاملة و استيلاء الحـرمان علـى المتقـدم فى صنعته، و معاداة العوام على اهل المعرفة.(29)
سه چيز وابسته به سه چيز است:
1 ـ سختـى روزگـار بـر كسـى كه ابزار كـافـى دارد،
2 ـ محـروميت زيـاد بـراى كسـى كه در صنعت عقب مـانـده بـاشـد،
3 ـ دشمنى مردم عوام با اهل معرفت.

ميانه روى و احسان
عليكم بالقصد فى الغنى و الفقر، و البر من القليل و الكثير. فان الله تبارك و تعالـى يعظم شقة التـمرة حتـى يـاتـى يـوم القيمة كجبل احـد.(30)
بر شما باد به ميانه روى در فقـر و ثروت، ونيكى كردن چه كم و چه زياد، زيرا خـداوند متعال در روز قيامت يك نصفه خرما را چنان بزرگ نمايـد كه ماننـد كـوه احد باشد.

ديدار و اظهار دوستى با هم
تزاوروا تحـابـوا و تصـافحـوا و لا تحـاشمـوا.(31)
به ديدن يكديگر رويد تا يكديگر را دوست داشته باشيد و دست يكديگر را بفشاريد و به هم خشم نگيريد.

راز پوشى در كارها
عليكـم فى اموركـم بالكتمان فـى امور الدين و الدنيا فانه روى (( ان الاذاعه كفر)) و روى (المذيع و القاتل شريكان) و روى (ما تكتمه مـن عدوك فلا يقف عليه وليك).(32)
بـر شمـا بـاد به راز پـوشـى در كـارهـاتـان در امـور ديـن و دنيـا. روايت شده كه (افشاگرى كفر است) و روايت شده (( كسى كه افشاى اسرار مـى كند با قاتل شـريك است)) و روايت شـده كه (( هـر چه از دشمـن پنهان مـى دارى ، دوست تو هم بر آن آگاهى نيابد)).

پيمان شكنى و حيله گرى
لا يعدم المـرء دائرة السـوء مع نكث الصفقة ، و لا يعدم تعجيل العقــ وبه مع ادراء البغى .(33)
آدمى نمى تـواند از گردابهاى گرفتارى با پيمان شكنى رهايى يابد، و از چنگال عقـوبت رهـايـى نـدارد كسـى كه بـا حيله به ستمگـرى مـى پــ ردازد.

برخورد مناسب با چهار گروه
اصحب السلطان بـالحذر، و الصـديق بـالتـواضع، و العدو بـالتحـــرز و العامة بالبشـر.(34)
با سلطان و زمامـدار با تـرس و احتياط همراهى كن ، و با دوست با تواضع و با دشمـن بـا احتيـاط، و بـا مـردم بـا روى خـوش .

رضايت به رزق اندك
من رضى عن الله تعالى بالقليل من الرزق رضى الله منه بالقليل من العمل.(35)
هر كـس به رزق و روزى كم از خدا راضى باشد، خداوند از عمل كم او راضى باشد.

عقل و ادب
العقل حباء مـن الله، والادب كلفة فمن تكلف الادب قدر عليه، و مـن تكلف العقل لـم يزدد بذلك الا جهلا.(36)
عقل ، عطيه و بخششى است از جانب خدا، و ادب داشتن، تحمل يك مشقت است، و هر كـس با زحمت ادب را نگهدارد، قادر بر آن مى شود، اما هر كه به زحمت بخواهد عقل را به دست آورد جز بـر جهل او افزوده نمـى شود.

پاداش تلاشگر
ان الذى يطلب من فضل يكف به عياله اعظم اجرا من المجاهد فى سبيل الله.(37)
براستى كسى كه در پى افزايش رزق و روزى است تا با آن خانواده خود را اداره كنـد، پـاداشـش از مجـاهـد در راه خـدا بيشتر است.

به پنج كس اميد نداشته باش
خمـس مـن لـم تكـن فيه فلاتـرجـوه لشـى ء مـن الـدنيـا و الاخـرة: من لم تعرف الوثاقة فى ارومته، و الكرم فى طباعه، والرصانة فى خلقه، والنبل فى نفسه و المخافة لربه.(38)
پنج چيز است كه در هر كس نباشد اميد چيزى از دنيا و آخرت به او نداشته باش:
1 ـ كسى كه در نهادش اعتماد نبينى .
2 ـ و كسى كه در سرشتـش كرم نيابـى ،
3 ـ و كسـى كه در آفرينشـش استـوارى نبينى ،
4 ـ و كسى كه در نفسش نجابت نيابى ،
5 ـ و كسى كه از خدايش ترسناك نباشد.

پيروزى عفو و گذشت
مـا التقت فئتـان قط الا نصـر اعظمهمـا عفـوا.(39)
گروه با هم رو به رو نمى شوند ، مگر اين كه نصرت و پيروزى با گروهى است كه عفو و بخشش بيشترى داشته باشد.

عمل صالح و دوستى آل محمد(ص)
لاتدعوا العمـل الصالـح و الاجتهاد فى العبادة اتكالا على حب آل محمد (ص) و لا تدعوا حب آل محمـد(ص) لامرهـم اتكـالا علـى العبـادة فـانـه لايقـبل احـدهـمـا دون الاخر.

(40)
مبادا اعمال نيك را به اتكاى دوستى آل محمد(ص) رها كنيد، مبادا دوستى آل محمد(ص) را به اتكاى اعمال صالح از دست بدهيد، زيرا هيچ كدام از ايـن دو ، به تنهايى پذيرفته نمى شود./د

ویژه نامه امام رضا را اینجا بخوانید.

منابع:

1) اصول کافی جلد 3، ص 339
2) اصول کافی جلد 4، ص 160
3) تحف العقول ، ص 442
4) همان
5) همان
6) تحف العقول ، ص 443
7) همان
8) همان
9) همان
10) همان
11) تحف العقول ، ص 445
12) همان
13) همان
14) اصول کافی جلد 4، ص 214
15) تحف العقول ، ص 445
16) همان
17) همان
18) تحف العقول ، ص 448
19) تحف العقول ، ص 450
20) همان
21) تحف العقول ، ص 449
22) تحف العقول ، ص 445
23) عیون الاخبار الرضا ، جلد 2 ،ص52
24) بحار الانوار ، ج 76، ص 152
25) همان
26) بحار الانوار ، ج 73، ص 373
27) اصول کافی جلد 3، ص 268
28) بحار الانوار ، ج 78، ص 347
29) بحار الانوار ، ج 78، ص 345
30) بحار الانوار ، ج 78، ص 346
31) بحار الانوار ، ج 78، ص 347
31) همان
32) همان
33) بحار الانوار ، ج 78، ص 349
34) بحار الانوار ، ج 78، ص 356
35) بحار الانوار ، ج 78، ص 357
36) بحار الانوار ، ج 78، ص 342
37) بحار الانوار ، ج 78، ص 339
38) تحف العقول ، ص 442
39) بحار الانوار ، ج 78، ص 339
40) بحار الانوار ، ج 78، ص 348