از کلاهِ فرنگی بی بی عروس تا سرو قامتان اکبریه

شهرستان بیرجند دارای اماکن گردشگری زیبا و چشم نوازی از جمله ارگ کلاه فرنگی یا همان قصر بی بی عروس و باغ‌های اکبریه و رحیم آباد است که این روز‌ها در دل شهر خودنمایی می‌کنند و هر ساله گردشگران زیادی به این اماکن سر می‌زنند.

استقرار عمارت زیگوراتی در هسته شهر

زمانی که وارد شهر بیرجند می‌شویم، در مرکز شهر قصر سفید رنگ بی بی عروس  به چشم می‌خورد و هر گردشگر و مسافری را به سمت خود می‌کشاند.

آنچه از قدیمی‌تر‌های شهر بیرجند شنیده شده، این است که ارگ پیشکش امیرحسن خان به دخترش بوده؛ از این رو قصر بی‌بی عروس نام گرفته است.

ارگ کلاه فرنگی یا قصر بی بی عروس که به دلیل داشتن معماری زیگوراتی شکل از جذبه خاصی برخوردار است، در خیابان مطهری بیرجند یعنی هسته شهر قرار دارد.

این بنای تاریخی دارای ۶ طبقه است و قدمت آن مربوط به سال‌های ۱۲۶۴ تا ۱۳۱۳ است، یعنی در اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجار ساخته شده است؛ این عمارت تا اواخر دوران قاجار به عنوان مقر حکومتی مورد استفاده بود.

این ارگ تاریخی به شکل شش ضلعی ساخته شده که در رأس آن مخروطی سفید رنگ قرار دارد و از این حیث به آن کلاهْ فرنگی می‌گویند.

چشم بی بی عروس از دیدن گردشگران روشن می‌شود

مدتی بود که ارگ کلاه فرنگی بیرجند به دلیل تعمیر و مرمت آن به روی گردشگران بسته شده بود و اکنون بعد از اتمام مرمت و جداسازی این باغ باشکوه از ساختمان فرمانداری بیرجند، اکنون آماده بازدید گردشگران است و برای نوروز ۱۴۰۲ بازگشایی می‌شود.

جنتی فر رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بیرجند گفت: تاکنون در چند مرحله مرمت ارگ کلاه فرنگی انجام شده و مرمت و بازسازی آن در دوره جدید از ۱۳۹۹ آغاز شده که علاوه بر مرمت و اندود نمای بیرونی آن، نورپردازی ارگ هم انجام شده است.

او بیان کرد: با تلاش‌های صورت گرفته زمینه بازگشایی این بنای تاریخی در نوروز امسال برای بازدید گردشگران و مسافران نوروزی فراهم شده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بیرجند تصریح کرد: یکی از برنامه‌های میراث فرهنگی راه‌اندازی موزه تاریخ سیاسی استان در ارگ کلاه فرنگی است که حدود ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان برای محوطه‌سازی و طراحی ویترین‌های موزه برآورد شده است.

این بنای با ارزش تاریخی ۱۳۷۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

باغی زیبا در دل بیرجند

باغ رحیم آباد بیرجند که در خیابان مدرس این شهر قرار دارد، در زمان‌های قدیم در روستای رحیم آباد بیرجند قرار داشته که امروزه جزئی از شهر شده است.

قدمت این بنا حداقل به دوره زندیه برمی‌گردد. در مرکز باغ، عمارتی ساخته شده که ویژگی‌های معماری آن تداعی کننده نوع معماری اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی است.

درختان این باغ عمدتاً شامل کاج، سپیدار و درختان مثمری چون زردآلو و زرشک است. مجموعه باغ و عمارت رحیم‌آباد در شهر بیرجند از جمله باغ‌های زیبای ایرانی است و در روستایی با همین نام واقع شده است.

باغ و عمارت رحیم آباد بیرجند به دلیل معماری و تزئینات در میان باغ‌های ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد. این مجموعه از باغ، عمارت، انبار‌های متعدد، حوض خانه، اتاق‌های خدمه، برج‌های نگهبانی و... شکل گرفته است.

عمارت اصلی این باغ در ۲ طبقه همکف شامل انبار‌ها و بخش خدماتی است و طبقه اول عمارت هم شامل چند تالار وسیع و اتاق‌های متصل به یکدیگر است. اصلی‌ترین بخش این عمارت را تالار آینه آن تشکیل می‌دهد و عمده تزئینات به کار رفته در اتاق‌ها و تالارها، گچ بری و آینه کاری است.

باغ رحیم آباد بیرجند بعد از ۳ سال بازگشایی شد

در خرداد امسال بود که این باغ بعد از ۳ سال که مرمت آن طول کشید با حضور استاندار بازگشایی شد.

به گفته جنتی فر رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بیرجند هنوز هم کار مرمت این عمارت ادامه دارد، اما امسال در عید نوروز، مردم و گردشگران همه روزه می‌توانند برای بازدید از این مجموعه به آن مراجعه کنند.

بیشتر بخوانید

• چشم بی بی عروس از دیدن گردشگران روشن می‌شود
• جاذبه های گردشگری خراسان جنوبی میزبان مسافران نوروزی
• بهره برداری از ۳ اقامتگاه بومی در آستانه سفر‌های نوروزی

او افزود: این عمارت سال ۱۳۱۵ هـ. ق به فرمان اسماعیل خان احداث شد و به عنوان دارالحکومه مورد استفاده قرار گرفت؛ میراث فرهنگی این مجموعه را سال ۱۳۸۰ از بنیاد مستضعفان خریداری کرد و بهار ۱۳۸۱ به مجموعه‌ای فرهنگی تبدیل شد.

این اثر در تاریخ ۲۲ خرداد ۱۳۷۹ با شماره ۲۷۰۷ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

محمدی یکی از مردم شهر بیرجند می‌گوید: این باغ به دلیل داشتن درختان سپیدار و سرو چهره زیبایی را به شهر داده است و در پایان هفته مردم این شهر سری به این باغ می‌زنند.

او با اشاره به اینکه امسال نیز در ایام نوروز اگر مهمانی از خارج از استان داشته باشم حتما این باغ زیبا و با قدمت را به آن‌ها نشان خواهم داد افزود: در شهر بیرجند مکان‌های تاریخی زیادی وجود دارد که می‌توان از جمله آن‌ها به قلعه بیرجند، ارگ کلاه فرنگی، باغ اکبریه و باغ رحیم آباد اشاره کرد که هر کدام از آن‌ها روایت کننده دوره‌ای از تاریخ کشورمان هستند.

جشن‌های نوروزی در باغ جهانی اکبریه

باغ جهانی اکبریه در ایام نوروز بعد از افطار، پذیرای مردم و مسافران در قالب جشن‌های نوروزی است.

این بنا بیش از ۴۵ هزار مترمربع وسعت دارد و در خیابان معلم بیرجند قرار دارد.

بنیان این مجموعه از سوی خاندان شوکت الملک و در دوره زندیه بنا نهاده شد و در دوره قاجاریه به اوج شکوه و معماری خود رسیده است. این مجموعه با کاربری مسکونی و حکومتی طراحی و ساخته شده است.

این مجموعه دارای اجزایی نظیر حصار، سردر ورودی، عمارت اصلی، فضا‌های خدماتی، باغ و قنات است.

عمارت اصلی در بخش مرکزی قرار گرفته و نسبت به دیگر بخش‌ها از تقارن و تناسب جالب توجه و وی‍ژهای برخوردار است. ساختمان مزبور دو طبقه است و شاخص‌ترین بخش‌های آن تالار آینه و گنبدخانه هستند.

بخش غربی عمارت نیز در دو طبقه و شامل اتاق‌ها و راهرو‌های ارتباطی بوده و در دوره پهلوی برای سکونت مادر ابراهیم خان شوکت الملک ساخته شده است.

شاهوردی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی در خصوص برنامه‌های عید نوروز در باغ اکبریه گفت: در ایام نوروز قرار است در باغ اکبریه، سیاه چادر عشایری برپا شود و برنامه‌های نوروزگاه شامل موسیقی سنتی، برنامه‌های آیینی و بومی، برنامه‌های آیینی مرتبط با ماه مبارک رمضان و نمایش‌های روحوضی با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی تا ۱۵ فروردین اجرا شود.

برپایی بازارچه صنایع دستی با حدود ۴۵ غرفه از دیگر برنامه‌های میراث فرهنگی در این ایام است.

در نوروز ۱۴۰۱ عمارت تاریخی باغ اکبریه بیرجند پذیرای ۵۸ هزار گردشگر بود.

خراسان جنوبی سرشار از گنجینه‌های تاریخی

خراسان جنوبی دارای هزار و ۲۰۰ مکان تاریخی است که از جمله آن‌ها باغ ها، قلعه‌ها، آبشار‌ها و کویر‌های متعدد است.

ایام نوروز فرصت خوبی است تا در صورتی که مهمانی از استان‌های اطراف داشتید آن‌ها را به این اماکن گردشگری زیبای محل زندگیتان ببرید تا علاوه بر آشنایی با میراث گذشتگان از دیدن این اماکن‌ هم لذت ببرید.

لذت دیدن باغ جهانی اکبریه، قلعه بیرجند، باغ رحیم آباد، ارگ کلاه فرنگی، روستای جهانی حوله بافی خراشاد و آبشار گیوک را در ایام حضور در شهرستان بیرجند از دست ندهید.

گزارش از زهرا رضوانیان