تحکیم روابط و گسترش همکاری های بین المللی در حوزه سلامت در سالی که گذشت

دولت سیزدهم در شرایطی کار خود را مرداد ۱۴۰۰ آغاز کرد که ایران با یکی از جدی‌ترین بحران‌های بهداشتی خود روبه رو بود. ایران که تا پیش از آن چهار موج کرونا را پشت سرگذاشته بود؛ با شروع مرداد وارد موج پنجم شیوع کرونا شد. موج جدید، آمار فوتی‌ها را برای اولین بار فراتر از ۵۰۰ نفر و آمار شناسایی مبتلایان را به بالای ۴۲ هزار نفر در روز رساند. بر همین اساس، رییسی در اولین دستور خود در سطح داخلی از استانداران درخواست کرد تا راهکار‌های مهار کرونا را ظرف یک هفته برای تصمیم گیری در هیأت دولت به تهران ارسال کنند و همزمان از وزارت امورخارجه درخواست کرد تا با جدیت پیگیر واردات واکسن و رفع موانع واردات دارو و سایر مایحتاج پزشکی باشد. فرامینی که می‌توان آن را از جنس بهداشت و دیپلماسی سلامت خواند. این خواسته‌ها در حالی ازسوی رئيس جمهور مطرح شدند که وی پیشتر از اولویت سیاست خارجی دولتش برای پیگیری دیپلماسی منطقه‌ای سخن به میان آورده و فقدان دیپلماسی اقتصادی منطقه‌ای را یکی از نقاط ضعف دولت دکتر روحانی برشمرده بود. آنچه این دو موضوع را در شرایط جدید به یکدیگر پیوند می‌دهد، دیپلماسی سلامت منطقه‌ای است؛ دیپلماسی‌ای که از یک سو می‌تواند نیاز‌های حوزه بهداشت و سلامت ایران را تأمین کند و ازسوی دیگر به صادرات کالاها، تجهیزات پزشکی، دارو و واکسن کووید ۱۹ ساخت ایران، به کشور‌های منطقه بینجامد.  
 
ایران طی سال‌های گذشته موفقیت‌های چشمگیری در حوزه درمان بیماری‌های خاص، انواع سرطان‌ها، عمل‌های جراحی چشم، قلب، مغز، کلیه و سایر درمان‌ها با تکنولوژی و دانش روز جهانی به دست آورده و هزینه‌های درمان پایین آن به نسبت کشور‌های غربی می‌تواند یکی از قابلیت‌های ایران برای توریسم سلامت باشد، بنابراین سطح نسبتا پایین دانش و فنآوری پزشکی در برخی کشور‌های خاورمیانه و نیاز این کشور‌ها برای تأمین تجهیزات و کالا‌های پزشکی خود از کشور‌های غربی، ازجمله عواملی است که این کشور‌ها را به یک بازار مطلوب برای محصولات ایرانی و خدمات پزشکی تبدیل خواهد کرد. به این موارد، توریسم سلامت را نیز می‌توان افزود.
 
آنچه در ۱۴۰۱ در حوزه دیپلماسی سلامت ایران گذشت...
 
مقدمات تحکیم و استمرار روابط بین المللی در حوزه سلامت در سال ۱۴۰۰ آغاز شد؛ چراکه نخبگان ایرانی که از مدتی قبل با تکیه بر دانش و توان ملی، در مسیر ساخت واکسن کووید ۱۹ و تجهیزات پزشکی گام برداشته بودند، علیرغم وجود محدودیت و اعمال تحریم‌ها علیه کشورمان، اکنون به پیشرفت‌های بیشتری دست یافته بودند که ماحصل آن، اجرای واکسیناسیون سراسری، ایمن سازی همگانی در برابر ویروس و به دست آوردن دستاوردی جدید در حوزه سلامت برای گفتگو و تعامل با کشور‌های دیگر بود.  
 
اداره کل همکاری‌های بین الملل وزارت بهداشت در آغاز سال ۱۴۰۱، همسو با شعار "تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین"، از تعامل با شرکت‌های دانش بنیان برای رفع موانع صادرات در حوزه سلامت خبر داد، به گفته نیکنام، دستیار ویژه وزیر بهداشت و مدیرکل همکاری‌های بین الملل، یکی از مسائل مهم در امر تولید، صادرات است. زیرا این صادرات است که تولید را شکوفا می‌کند؛ لذا با دستور دکتر عین اللهی، پیشبرد امر صادرات کالا‌های سلامت با کمک شرکت‌های دانش بنیان در دستور کار فعالیت‌های بین المللی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار گرفت.
 
تعمیق روابط ایران و کوبا در حوزه سلامت
 
برگزاری کمیسیون مشترک اقتصادی "ایران و کوبا" از مهمترین رویداد‌های اردیبهشت ۱۴۰۱ بود که توانست به توسعه و تعمیق همکاری‌های دوجانبه این کشور‌ها در تمام حوزه‌ها به خصوص سلامت، بینجامد.
 
حضور ایران در مجمع عمومی سازمان جهانی بهداشت 
 
در خردادماه ۱۴۰۱، به دنبال فراخوان شرکت در هفتاد و پنجمین نشست مجمع عمومی سازمان جهانی بهداشت، تیم بهداشتی کشورمان آماده سفر به ژنو شدند.
 
این مجمع، در مقر سازمان جهانی بهداشت در شهر ژنو سوییس با حضور وزرای بهداشت ۱۹۴ کشور عضو سازمان با موضوع "سلامت برای صلح و صلح برای سلامت" برگزار شد. در این نشست دکتر عین اللهی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، مواضع کشورمان را در خصوص تهدیدات سلامت جهانی و نقش محوری سلامت در تأمین صلح و امنیت پایدار منطقه‌ای و جهانی اعلام کرد. همچنین، هیأت نمایندگی جمهوری اسلامی ایران به ریاست دکتر عین اللهی و تنی چند از مدیران ارشد وزارت بهداشت جهت بهره گیری همه جانبه از ظرفیت‌های مذاکراتی و همکاری‌های بین المللی به منظور بیان مواضع و معرفی دستاور‌های نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران در این نشست شرکت کردند. در حاشیه اجلاس، دیدار‌های دوجانبه با مدیرکل سازمان جهانی بهداشت، مدیر منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت و هیات‌های کشور‌های عمان، سوییس، قطر، لبنان، سوریه، ونزوئلا، کوبا، آذربایجان و هند صورت گرفت. تدروس ادهانوم، دبیر کل سازمان جهانی بهداشت در دیدار وزیر بهداشت کشورمان در حاشیه این نشست، از عملکرد ایران در مقابله با کرونا به ویژه تک رقمی شدن موارد مرگ و میر روزانه بیماری و گسترش واکسیناسیون علیه کرونا، تجلیل کرد و گفت: پوشش واکسیناسیون کرونا در ایران در سطح ایده آل قرار دارد. پیش‌تر نیز دکتر احمدالمنظری، مدیرکل منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت در جلسه هم اندیشی با نمایندگان سازمان‌های بین المللی، عملکرد ایران را در مدیریت کووید ۱۹ موفقیت آمیز اعلام کرده بود.
 
تقویت روابط ایران با سوریه و عراق
 
سفر به سوریه و عراق از جمله برنامه‌های وزیر بهداشت کشورمان برای توسعه دیپلماسی سلامت در ۱۴۰۱ بود.

در راستای اولویت بخشی به توسعه و تعمیق با کشور‌های همسایه، عین اللهی با حضور هیات همراه در سفر خود به عراق، با رییس جمهور، نخست وزیر و وزرای بهداشت و صنایع عراق دیدار و بر تقویت دیپلماسی سلامت ایران و عراق و همکاری‌های بهداشتی و درمانی دو کشور تاکید کرد.
 
گشوده شدن مسیر زائران اربعین حسینی پس از سه سال وقفه
 
در سفر وزیر بهداشت کشورمان به عراق علاوه بر انجام مذاکرات در راستای تقویت روابط دو کشور، درخصوص گشوده شدن مسیر زائران اربعین حسینی پس از سه سال وقفه بر اثر شیوع کرونا، بحث و توافق نظر صورت گرفت که خبری خوش را برای حضور گسترده عاشقان اهل بیت (ع) در عتبات عالیات به ارمغان آورد.  
 
در سفر عین اللهی به سوریه نیز، توسط وزرای بهداشت دو کشور، دو یادداشت تفاهم امضا شد که بر اساس آن، توسعه همکاری‌های مشترک در زمینه‌های علمی، آموزشی، تحقیقات و فناوری، خدمات بهداشتی، خدمات درمانی و دارو و تجهیزات پزشکی در دستور کار قرار می‌گیرد؛ دومین یادداشت تفاهم نیز در خصوص توسعه همکاری‌ها در حوزه تامین و تسهیل مبادله و صادرات دارو و تجهیزات پزشکی بود.  
 
ابتکار جمهوری اسلامی ایران در راه اندازی برنامه همکاری گروه پنج 
 
اواسط شهریور ۱۴۰۱، شاهد برگزاری نشست نمایندگان ارشد کشور‌های عضو گروه پنج حوزه سلامت به ریاست عین اللهی در هتل استقلال تهران بودیم. در این راستا، یک اجلاس دو روزه، با همکاری دفتر نمایندگی سازمان جهانی بهداشت در جمهوری اسلامی ایران، در تاریخ ۱۵ و ۱۶ شهریور برگزار شد. نشست دو روزه فوق با دعوت وزیر بهداشت کشورمان از وزرای بهداشت ۳ کشور عضو (افغانستان، پاکستان، عراق) و مقامات ارشد منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت با حضور هیات‌های متشکل از وزرا و سایر مقامات ارشد بهداشتی با دستیابی موفقیت آمیز به اهداف مورد نظر برگزار و مصوبات ارزشمندی به تصویب رسیده و تقویم یک ساله برای فعالیت‌های گروه پنج ترسیم شد.

عین اللهی در این رویداد ابراز امیدواری کرد که گروه ۵ در قامت یکی از تشکل‌های مهم بین المللی در حوزه سلامت ظاهر شده و در سلامت منطقه نقش آفرینی کند. وی راهکار تضمین سلامتی در هر کشوری را همکاری کشور‌ها با یکدیگر خواند و سلامت را موضوعی فرا مرزی عنوان کرده و تاکید کرد که تضمین سلامت هر کشور در گروی سلامت همسایگان است.  
 
سفر به قاهره و حضور در شصت و نهمین اجلاس وزاری بهداشت کشور‌های عضو منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت
 
شصت و نهمین اجلاس وزاری بهداشت کشور‌های عضو منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت، در قاهره مصر به میزبانی دفتر منطقه‌ای از تاریخ ۱۸ تا ۲۱ مهر ۱۴۰۱ برگزارشد؛ تیم بهداشتی ایران نیز به عنوان یکی از کشور‌های عضو و به منظور تقویت دیپلماسی سلامت عازم مصر شد.  

این اجلاس شامل سه بخش پیش اجلاس، بخش تخصصی و نشست‌های جانبی و پنل‌ها بود که هیات شرکت کننده ایرانی به ریاست وزیر بهداشت کشورمان حضوری فعال در آن‌ها داشتند.

عین اللهی در این اجلاس به ایراد سخنرانی پرداخت و ضمن تشریح مواضع کشورمان در خصوص موضوعات سلامت محور، تحریم‌های یکجانبه و غیرانسانی علیه جمهوری اسلامی ایران را محکوم و خاطرنشان کرد که این تحریم‌ها اثرات مخربی بر برخی از ارکان تاب آوری نظام سلامت در کشور ما داشته است، به ویژه دسترسی به نیاز‌های ضروری برای کنترل و مهار بیماری ‎های همه گیر را محدود کرده که در تضاد با روحیه همبستگی و همکاری بین همه کشور‌ها بوده و همچنین خلاف اصل " تا زمانی که همه در امان نباشند، هیچ کس در امان نیست"، خواهد بود.
 
دیدار دوجانبه با نمایندگان اردن، سودان، عراق، سوریه، قطر، کویت، عمان و پاکستان در حاشیه نشست
 
دیدار‌های دوجانبه با نمایندگان سایر کشور‌ها یکی از بخش‌های مهم رویداد‌های بین المللی است که شصت و نهمین اجلاس وزاری بهداشت کشور‌های عضو منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت نیز از این قاعده مستثنی نبود؛ لذا در حاشیه این اجلاس تیم اعزامی کشورمان با هیات‌های کشور‌های اردن، سودان، عراق، سوریه، قطر، کویت، عمان و پاکستان به منظور تعمیق روابط دو جانبه بین وزاتین بهداشت، به گفتگو و مذاکره نشستند.
 
بهره مندی از ظرفیت‌های سازمان‌های بین المللی
 
بهره مندی از ظرفیت‌های سازمان‌های بین المللی در راستای توسعه بخش سلامت کشور از جمله، برگزاری نشست‌های نمایندگان سازمان‌های بین المللی با حضور وزیر بهداشت و تامین اقلام مورد نیاز بخش سلامت از طریق سازمان‌های بین المللی، از جمله تلاش‌های وزارت بهداشت جمهوری اسلامی ایران به منظور توسعه دیپلماسی سلامت است.  
 
توسعه همکاری با کشور‌های هدف در چارچوب دیدار‌های دوجانبه 
 
بر اساس هدف گذاری‌های انجام شده، به منظور تعمیق همکاری‌های دو جانبه با کشور‌های هدف و توسعه همکاری‌های اقتصادی حوزه سلامت، برنامه ریزی گسترده‌ای به منظور گسترش همکاری‌ها به همراه ملاقات‌های دوجانبه دکتر عین اللهی با وزرای بهداشت و علوم کشور‌های مختلف ترسیم و اجرایی شد که ماحصل آنها، انعقاد تفاهم نامه‌های همکاری در حوزه‌های مختلف است؛ از جمله این دیدار‌ها می‌توان به دیدار عین اللهی با معاون رییس جمهور ترکمنستان، دیدار با وزیر تندرستی و حفظ اجتماعی اهالی تاجیکستان، دیدار با وزیر بهداشت ارمنستان، دیدار با سفیر سوییس، دیدار با وزیر امور خارجه کشور بورکینافاسو، دیدار با وزیر بهداشت نیکاراگوئه و دیدار با معاون رییس جمهور زیمبابوه اشاره کرد.
 
با مرور اجمالی بر آنچه در حوزه همکاری‌های بین الملل حوزه سلامت گذشت، می‌توان گفت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اهتمام خود را بر تحقق اولویت دولت سیزدهم مبنی بر توسعه روابط دیپلماتیک با همسایگان و کشور‌های خاورمیانه، به کار گرفته و سال ۱۴۰۱، نقطه عطفی در کارنامه دیپلماتیک حوزه سلامت به شمار می‌رود که آبستن اتفاقات و رویداد‌های خوش آتیه‌ای برای کشورمان خواهد بود.