راهکارهایی برای مقابله با اضطراب دانش آموزان در امتحانات

خیلی از ما با آن‌که سال‌ها از زمان مدرسه‌مان گذشته هنوز هم وقتی ماه خرداد می‌رسد، دچار تشویش و اضطراب می‌شویم. حالا همین اضطراب یکی از متغیر‌های انگیزشی و شناختی است که پیشرفت تحصیلی، یادگیری، عملکرد، توجه، تمرکز و بازیابی اطلاعات یادگیرندگان را به‌طور قابل ملاحظه‌ای تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و پیامد آن کاهش توان مقابله با موقعیت‌ها حل مشکلات و تقلیل کارآمدی تحصیلی است. 

اصولا میزان اضطراب در دانش‌آموزان با یکدیگر متفاوت است و نقش والدین، خانواده و معلمان می‌تواند در کاهش آن بسیار اثرگذار باشد. با کاهش اضطراب امتحان، دانش‌آموزان می‌توانند شاهد نتایج بهتری در فرزندان خود باشند، چراکه در بسیاری مواقع کودکان به‌رغم این‌که آمادگی بالایی برای امتحانات خود دارند، به‌دلیل اضطراب و استرس، عملکرد واقعی خود را نشان نمی‌دهند. استرس کودکان اغلب به‌علت ارزیابی‌ها و باور‌های غلط آن‌ها از امتحان و نتایج مربوط به آن است.

علائم اضطراب چیست 

دانش‌آموزان معمولا در ایام امتحان دچار اضطراب، تشویش، نگرانی، سرگیجه، بی‌اشتهایی، بی‌خوابی، حالت تهوع، تپش قلب و تنگی‌نفس می‌شوند. این‌که افراد در روز‌های امتحان استرس داشته باشند، امری طبیعی است و باعث تحرک فرد می‌شود، اما اگر این اضطراب و نگرانی از حد خود تجاوز کند، عملکرد تحصیلی را پایین می‌آورد.

پوریا زارعی، استاد دانشگاه و روان‌شناس کودک و نوجوان در گفتگو با جام‌جم بر این باور است که ریشه اولین اضطراب و استرس را والدین در وجود کودک قرار می‌دهند آن هم به علت توقع بالایی که از نمرات و نتیجه امتحانات فرزندان خود دارند. برخی پدر و مادر‌ها به اشتباه با فرزند خود صحبت می‌کنند و پیام‌های تهدید‌کننده که رنگ و بوی یأس و ناامیدی دارد به کودک تزریق می‌کنند؛ به عنوان مثال به او می‌گویند اگر قبول نشوی آینده‌ات از بین می‌رود یا اگر نمره عالی دریافت نکنی از خیلی چیز‌ها محرم می‌شوی. به اعتقاد این روان‌شناس همیشه اضطراب در کلام آن‌ها نیست و این اضطراب گاهی ناشی از رفتار آنهاست که تأثیرات مخربی در روحیه دانش‌آموز دارد. «بی‌اعتنایی و عکس‌العمل تکانشی از جمله این رفتار‌های غلط است. اصولا این همه اضطرابی که به کودک وارد می‌کنند، واقعی نیست. محیط، دوستان، همکلاسی‌ها و نوع برخورد آن‌ها می‌تواند این اضطراب را دوچندان کند. برخی معلم‌ها متأسفانه به‌دلیل آگاهی نداشتن کافی با بیان جملاتی، باعث افزایش اضطراب در دانش‌آموزان می‌شوند، اما خودشان فکر می‌کنند که این جملات مثبت هستند و باعث افزایش تحرک فرد خواهد شد. به عنوان مثال، معلم به دانش‌آموز می‌گوید تو با این طرز درس خواندن به هیچ جا نمی‌رسی و اگر این‌گونه درس بخوانی، دانشگاه قبول نمی‌شوی.»

در چنین مواقعی معلم یا پدر و مادر گمان می‌کنند که کمی استرس برای بچه‌ها مفید است، اما متاسفانه همین اضطراب سبب می‌شود دانش‌آموز نا امید شود و عملا به باور منفی برسد. 

به اعتقاد این استاد دانشگاه در زندگی مدرن برخی مسائل باعث افزایش اضطراب و استرس می‌شود، یکی از آن‌ها تغذیه و بحث دیگر سبک زندگی است که شهرنشینی از عوامل مهم آن به شمار می‌رود.

او اشاره می‌کند که «یکی از اصلی‌ترین راه‌ها برای مقابله با استرس، شناخت فردی است. خانواده باید بداند که استعداد و توانمندی‌های فرزندش چگونه است و چطور می‌تواند آن‌ها را شکوفا کند. والدین باید با فرزندان خود درباره این استعداد‌ها صحبت کنند. طبیعتا زمانی که فرد نسبت به خود شناخت کافی داشته باشد، عزت نفس او افزایش می‌یابد و کمتر دچار استرس می‌شود.»

چطور این استرس را کاهش دهیم 

پوریا زارعی درباره راه‌های کاهش استرس در جلسه امتحان تاکید می‌کند: «دانش‌آموزان باید در جلسه امتحان بکوشند به همه سوالات پاسخ دهند، نباید در تحویل برگه عجله کنند و در پایان باید یک بار پاسخ‌ها و پرسش‌ها را به دقت بخوانند. همچنین نباید در جلسه امتحان به دیگران نگاه کنند که دیگران تاچه حد نوشته‌اند و با خود مقایسه کنند. این موردی است که در بسیاری از موارد میزان استرس را در دانش‌آموز بالا می‌برد. وقتی محصل متوجه می‌شود که مثلا فرد کناری‌اش پاسخ یک سؤال را چند خط بیشتر از آن‌ها نوشته، فکر می‌کند که حتما مطالبی را جا انداخته و این مسأله باعث افزایش استرس در او می‌شود». 

زارعی معتقد است خانواده‌ها قبل از رفتن بچه‌ها به سر جلسه امتحان حتما به آن‌ها اطمینان بدهند که نتیجه برای‌شان اهمیت ندارد. آن‌ها می‌توانند با درست کردن برخی دمنوش‌ها از استرس و اضطراب آن‌ها بکاهند. علاوه بر این، زمان در بسیاری مواقع اضطراب را کم می‌کند. پس باید به فرد اجازه دهیم به اندازه کافی آزمون و خطا کند تا اعتماد به نفس در او افزایش یابد.

او توضیح می‌دهد که دانش‌آموزان باید در روز امتحان صبحانه مقوی و سبک میل کنند، همچنین آن‌ها باید کمی زودتر از خانه خارج شوند تا به‌موقع به مدرسه برسند، چراکه دیر رسیدن باعث افزایش اضطراب در آن‌ها می‌شود. علاوه بر این دانش‌آموزان باید از صحبت با فردی که موجب اضطراب و نگرانی‌شان می‌شوند، خودداری کنند و تا لحظه آخر درس را مرور نکنند. یکی از راهکار‌های دیگر این است که دانش‌آموزان برای رفع استرس در امتحان باید چند بار نفس عمیق بکشند، آن‌ها باید به محض دریافت برگه امتحانی، دستورالعمل سوال‌ها را به دقت بخوانند و قدری مکث کنند تا به منظور سؤال پی ببرند.

منبع: جام جم