«ایران»، یوزپلنگ ماده‌ای که پس از ماه‌ها انتظار بالاخره در ۱۱ اردیبهشت‌ماه در پارک ملی توران سزارین صحرایی شد و سه توله به دنیا آوردکه متاسفانه تاکنون دو توله آن از دست رفته‌اند و تمام امید‌ها به تنها توله باقیمانده معطوف شده است.
تلف شدن یکی از یوزپلنگ‌های تازه متولدشده در پارک ملی توران و اشتباه در تعیین جنسیت یوزها و شایعه سزارین توله‌ها بدون دستکش، در روز‌های نخست حاشیه‌ساز شد و این مسائل، واکنش‌های مختلفی را در محافل تخصصی و رسانه‌ای به همراه داشت.
دلیل تلف شدن توله اول مشکل مادرزادی گزارش شد و سکوت قابل‌تأمل سازمان محیط‌زیست در این زمینه ادامه یافت تا اینکه توله یوزپلنگ دوم «ایران» هم بعد از چند روز به علت آنچه شیر بی‌کیفیت اعلام شد، جان خود را از دست داد.
بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط‌زیست، دامپزشک تیمارگر توله یوزها متوجه تغییر در عادت دفع آن‌ها شده بوده و به‌فوریت موضوع توسط اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان، به دامپزشکان گروه بیماری‌های دفتر حیات‌وحش منعکس و با هماهنگی دامپزشک متخصص داخلی دام کوچک از دانشکده دامپزشکی سمنان به محل نگهداری یوزها منتقل شده و پس از معاینه نسبت به درمان آن اقدام کرده بوده است.
چه خبر از کالبدشکافی توله «ایران»؟
نتایج کالبدشکافی یوز تلف‌شده «ایران» اعلام شد و معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست، عامل اصلی مرگ این یوز را «نبود شیر مناسب و تحریم‌ها» اعلام کرد.
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: شیر باکیفیت برای این گونه خاص در کشور وجود ندارد و شیر مخصوص هم به علت «تحریم» به‌طور مستقیم قابل خرید نیست.
آقای اکبری با پذیرش خطای سازمان حفاظت محیط‌زیست در تلف شدن توله دوم گفت: تجربه این کار در کشور وجود نداشته و از ظرفیت‌های موجود استفاده شده است.
به گفته معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست، کالبدگشایی‌هایی که انجام‌شده، نشان می‌دهد یبوست زیادی در دستگاه گوارش توله یوزپلنگ تلف‌شده وجود دارد و توده یا لخته‌ای از شیر‌هایی که مصرف کرده بود هم در دستگاه گوارش آن دیده شده است.
آقای اکبری می گوید: فرضیه‌های اول دامپزشکان این است که شیر کیفیت مناسبی نداشته و البته اقدامات تکمیلی برای کار‌های تشخیصی در حال انجام است.
محیط‌زیست برای حفاظت از تنها توله «ایران» بالاخره دست بکار شد
حالا سازمان حفاظت محیط‌زیست بعد از این همه مدت و تلف شدن دو توله یوزپلنگ «ایران»، دست به کار شده و گویا قرار است اتفاقاتی برای حفاظت از تنها توله «ایران» رخ دهد.
معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: سازمان حفاظت محیط‌زیست برای پی بردن به دلایل تلف شدن دو توله یوزپلنگ «ایران»، کمیته حقیقت‌یاب تشکیل داده است تا هرگونه قصوری در زمینه تلفات رخ داده برای یوزها، بررسی شود.
آقای سلاجقه می‌گوید: یک دامپزشک اندونزیایی در حال ورود به کشور است تا در این راستا از توله یوز‌های ایران مراقبت کنند.
پروژه تکثیر یوزپلنگ آسیایی در اسارت در پارک ملی توران نیازمند برنامه‌ریزی، امکانات و تجهیزات، پشتیبانی و تیم‌های قوی بود که بسیاری از فعالان زیست‌محیطی عقیده دارند سازمان حفاظت محیط‌زیست در این زمینه کوتاهی کرده است.
جفتگیری یوز آسیایی در اسارت یک دستاورد بزرگ علمی تاریخی است
در پی اتفاقات اخیر خبرنگار ما با آقای عبدوس کارشناس محیط زیست و مدیرکل سابق حفاظت محیط زیست استان سمنان که نقش موثری در وقوع این دستاورد بزرگ تاریخی داشتند گفتگو کرد.
کارشناس محیط زیست و مدیرکل سابق حفاظت محیط زیست استان سمنان گفت: جفتگیری یوزپلنگ آسیایی در اسارت یک دستاورد بزرگ علمی تاریخی برای کشورمان محسوب می شود که تا کنون بی سابقه بوده است و ما طی دو سال موفق شدیم ایران، تنها یوزپلنگ آسیایی زادآور باقیمانده در اسارت را بدون حضور حتی یک کارشناس خارجی باردار نماییم.
آقای عبدوس می‌گوید: برای اینکه به اهمیت و دشواری این دستاورد بزرگ پی ببریم کافیست نگاهی به مقالات منتشره از شانس موفقیت زادآوری در مراکز مشابه تکثیر در اسارت یوزپلنگ‌های آفریفایی داشته باشیم، اسناد معتبر علمی در این خصوص نشان میدهند که شانس زادآوری یوزپلنگ‌های آفریقایی در اسارت فقط ۱۵ درصد بوده است آن هم در شرایطی که آن‌ها ده‌ها یوزپلنگ از هر دو جنس نر و ماده در هر یک از مراکز تکثیر در اختیار داشته‌اند.
کارشناس محیط زیست و مدیرکل سابق حفاظت محیط زیست استان سمنان گفت: ما فقط یک فرد ماده زادآور در اختیار داشتیم و حتی برای بارور نمودن آن یوزپلنگ نر زادآور هم نداشتیم و مجبور به زنده‌گیری یوزپلنگ نر وحشی از طبیعت و صرف زمان زیادی برای پذیرش شرایط اسارت توسط وی بودیم.
آقای عبدوس می‌گوید: به هر وجه با توکل به عنایت الهی و اتکاء به دانش بومی تیمی از مجرب‌ترین اکولوژیست‌ها و دامپزشکانی با تخصص‌های مختلف از دانشگاه سمنان و سایر دانشگاه‌های کشور، کار را با موفقیت به سرانجام رسانده و شاهد جفتگیری موفق و نتایج آزمایشاتی که احتمال بارداری را قطعی می‌نمود، بودیم.
این کارشناس محیط زیست می‌گوید: هر چند نقد‌هایی بر نحوه اقدامات و برنامه ریزی تیم ، پیش از زایمان، حین زایمان و پس از زایمان ایران وجود دارد که طبیعی است و به مرور مورد اصلاح قرار گرفته و خواهند گرفت، لکن وقایع پیش آمده به هیچ وجه نمی تواند دستاورد بزرگ این اقدام که دستیابی به تکنیک زادآوری یوزپلنگ آسیایی در اسارت است را نادیده گرفت و یا به هر دلیل آن را متوقف کرد.
آقای عبدوس گفت: از تمام دوستداران طبیعت و حیات وحش ایران و علاقمندانی که به سرنوشت این گونه محبوب اهمیت قائلند تقاضا دارم نیمه پر لیوان که تجارب ارزشمند حاصله برای باروری مجدد ایران در مرکز تحقیقات یوزپلنگ آسیایی پارک ملی توران است را ارج نهاده تا افق روشنی برای ایجاد یک جمعیت پشتیبان و حفظ ژن‌های این گونه در کشورمان ترسیم گردد.
گرچه اقدامات سازمان حفاظت محیط‌زیست برای نجات جان تنها یوز باقیمانده از فرزندان «ایران» بسیار دیرهنگام انجام می‌شود؛ اما امید است با ورود دامپزشک اندونزیایی برای مراقبت از توله یوز ایران، این گونه باارزش مثل برادران خود از دست نرود.
گزارش از زینب حیدری