باشگاه خبرنگاران جوان؛ رضوان پاک منش - یکی از شگفتانگیزترین یادگارهای باستانی، نقاشیها و نگارههای غار میرملاس در نزدیکی کوهدشت است؛ آثاری که نه تنها نشانگر حضور انسان در دوران پیشاتاریخاند، بلکه پردهای از باورها، آیینها و سبک زندگی ایشان را به تصویر میکشند.
میرملاس در کوههای سرطرهان، در جنوب شرقی شهرستان کوهدشت واقع شده است. این غار و پناهگاه صخرهای دربردارندهی نقاشیهای صخرهای است که بر پایهی پژوهشهای باستانشناسان، دستکم به حدود ۹ هزار سال پیش بازمیگردد؛ دورانی که انسان شکارگر و گردآورنده، در دل کوهها و دشتهای زاگرس به زندگی میپرداخت.
این نگارهها نخستین بار در دههی ۱۳۴۰ خورشیدی توسط محققان شناسایی و معرفی شدند و از همان زمان تاکنون به عنوان یکی از قدیمیترین گنجینههای هنر صخرهای در ایران و حتی خاورمیانه شهرت یافتهاند.
کهنترین روایتهای بشری بر سنگهای کوهدشت
تصاویر میرملاس، اغلب با رنگهای سرخ، قهوهای و سیاه بر دیوارههای سنگی نقش بستهاند. در میان آنها میتوان پیکرههای انسانی، بزکوهی، گوزن، سگهای شکاری و حتی صحنههایی از شکار گروهی را مشاهده کرد. انسانها معمولاً با سلاحهایی، چون نیزه یا تیر و کمان ترسیم شدهاند. حیوانات در حال حرکت یا شکار، با خطوط ساده، اما پرقدرت به تصویر کشیده شدهاند.در برخی نگارهها، نشانههایی از آیینها و رقصهای جمعی نیز دیده میشود.
این موضوعات، بازتابدهندهی دنیای ذهنی و نیازهای زیستی انسانهای آن دوران است: شکار، بقا، همبستگی اجتماعی و باور به نیروهای فراتر از طبیعت.
سنگها و رنگها؛ رد پای انسان در هزاران سال پیش
رنگیننگارههای میرملاس را میتوان به مثابه کتاب مصور نانوشتهی انسانهای نخستین دانست. اهمیت آنها در چند محور اصلی قابل بیان است:
باستانشناختی: این آثار یکی از قدیمیترین نمونههای هنر صخرهای در ایران محسوب میشوند و جایگاه لرستان را بهعنوان خاستگاه فرهنگهای کهن تقویت میکنند.
هنری: شیوهی استفاده از رنگهای معدنی و انتقال حس حرکت و زندگی در خطوط ساده، گواهی بر نبوغ هنری انسانهای پیشاتاریخ است.
انسانشناسی: تصاویر، روایتگر ساختار اجتماعی، آیینها و نقش شکار در معیشت مردمان باستان هستند.
میراث جهانی: این نگارهها بخشی از حافظهی مشترک بشریاند و اهمیت حفاظت از آنها بهعنوان میراثی جهانی دوچندان است.
میراث خاموش، صدای بلند تاریخ؛ غار نگارههای میرملاس
با وجود ارزش بیبدیل، متأسفانه نگارههای میرملاس در دهههای اخیر بهشدت در معرض خطر قرار گرفتهاند:
عوامل طبیعی مانند فرسایش سنگ، بارش باران و تابش خورشید.
آسیبهای انسانی، از جمله یادگارینویسی، تخریبهای محلی و نبود حفاظت کافی.
بدون اقدامهای جدی حفاظتی و معرفی درست، بخشی از این سرمایهی تاریخی بهتدریج از میان خواهد رفت. لازم است نهادهای فرهنگی، دانشگاهها و جامعهی محلی، همگی در طرحهای پژوهشی، مرمتی و آموزشی برای پاسداری از این یادگارهای نادر همکاری کنند.
میرملاس کوهدشت تنها یک غار با نقاشیهای کهن نیست؛ آیینهای است از زندگی، امیدها و ترسهای انسان نخستین در دل زاگرس. نگاه کردن به این نگارهها، همانند سفر در زمان است؛ سفری به روزگاری که هنر، زبان مشترک انسانها برای بیان خواستهها و رویاهایشان بود.