به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، محمد امیرمحمدی- هرمزگان، یکی از استان‌های جنوبی ایران، هر ساله به عنوان یکی از قطب‌های اصلی تولید خرما در کشور، میزبان برداشت بیش از ۲۰۰ هزار تُن خرما از نخلستان‌های خود است.
این استان با داشتن تنوع بالای ارقام خرما، از جمله خرمای پیارم، خاصویی و شاهانی، اهمیت زیادی در تأمین خرمای مصرفی کشور و بازار‌های خارجی دارد.
اما باوجود تولید این حجم از محصول، نخل‌داران هرمزگان همچنان از مشکلات جدی در زمینه قیمت‌گذاری و تفاوت‌های چشمگیر قیمت خرما در بازار گلایه دارند.
یکی از مسائلی که بیش از همه تولیدکنندگان خرما را تحت فشار قرار داده است، اختلاف چشمگیر قیمت خرما در باغ و بازار است.
نخل‌داران در هرمزگان به‌ویژه در مناطقی، چون حاجی‌آباد، میناب و سایر شهرستان‌ها، معتقدند که نبود نظارت مؤثر بر بازار و فعالیت‌های گسترده دلالان و واسطه‌ها، باعث می‌شود که بخش زیادی از سود حاصل از فروش خرما به جای تولیدکننده، نصیب واسطه‌ها و دلالان شود.
این مشکل در حالی است که تولیدکنندگان برای تأمین هزینه‌های جاری خود، مجبور به فروش خرما با قیمت پایین‌تر از ارزش واقعی آن در زمان برداشت هستند.
نخل‌داران قربانی کمبود نقدینگی
در این میان، کمبود نقدینگی به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش اختلاف قیمت‌ها مطرح شده است.
به گفته ایرج شریفی رئیس نظام صنفی نخل‌داران هرمزگان، بسیاری از نخل‌داران به دلیل مشکلات مالی، در ابتدای فصل برداشت خرما مجبورند محصولات خود را به قیمت‌های پایین به فروش برسانند تا هزینه‌های جاری خود را پوشش دهند. این در حالی است که با گذشت زمان و افزایش تقاضا در بازار، قیمت خرما به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد، اما تولیدکنندگان از این افزایش قیمت بهره‌ای نمی‌برند و سود اصلی نصیب دلالان می‌شود.
محمد قاسمی یکی از نخل‌داران حاجی‌آباد، می‌گوید: ما مجبوریم خرما را به قیمت خیلی پایین‌تری بفروشیم، چون برای ادامه کار و تأمین هزینه‌های برداشت و حمل و نقل، به پول نقد فوری نیاز داریم. در صورتی که اگر کمی زمان بیشتری می‌داشتیم، می‌توانستیم از قیمت‌های بالاتر بازار بهره‌مند شویم. متأسفانه همین کمبود نقدینگی باعث می‌شود که در نهایت، دلالان و واسطه‌ها از سود اصلی بهره‌مند شوند.
اختلاف فاحش قیمت‌ها در بازار
یکی از بارزترین مشکلاتی که نخل‌داران با آن مواجه‌اند، اختلاف شدید قیمت خرمادر سطح باغ و بازار است. بر اساس گزارش‌های مختلف، قیمت خرما در بازار به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از قیمتی است که از باغداران خریداری می‌شود. به عنوان مثال، قیمت خرمای پیارم که از باغات هرمزگان خریداری می‌شود، بین ۳۸۰ تا ۴۰۰ هزار تومان است، اما در بازار قیمت این محصول به ۷۰۰ هزار تومان و حتی بیشتر نیز بفروش می‌رسد. همچنین، خرمای خاصویی که قیمت خرید آن از باغ حدود ۱۲۰ تا ۱۵۰ هزار تومان است، در بازار با قیمتی نزدیک به ۲۰۰ هزار تومان دارد. این تفاوت قیمت‌ها نشان‌دهنده این است که سود اصلی فروش خرما به جای نخل‌داران، به واسطه‌ها و دلالان منتقل می‌شود.
در همین خصوص، علی محمدی یکی دیگر از نخل‌داران میناب، در مصاحبه‌ای می‌گوید: من هر ساله خرماهایم را در اوایل فصل برداشت به قیمت پایین می‌فروشم، چون مجبورم تا بتوانم هزینه‌های تولید را جبران کنم. اما وقتی نگاه می‌کنم و می‌بینم که در بازار قیمت‌ها به دو برابر می‌رسد، واقعاً ناراحت می‌شوم که چرا ما که زحمت کشیده‌ایم، نتوانسته‌ایم از این قیمت‌ها بهره‌مند شویم.
واسطه‌ها و فقدان مراکز خرید مستقیم
یکی دیگر از چالش‌های اساسی در بازار خرما در هرمزگان، کمبود مراکز خرید مستقیم و نظارت ناکافی بر بازار است. نخل‌داران می‌گویند که بیشتر خرمای تولیدی خود را به دلالان می‌فروشند، چون در بسیاری از موارد دسترسی به مراکز خرید مستقیم و منصفانه برایشان دشوار است. در این شرایط، واسطه‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در تعیین قیمت‌ها دارند و از این طریق سود‌های کلانی به‌دست می‌آورند. این مشکل نه تنها منجر به کاهش سود نخل‌داران می‌شود بلکه باعث افزایش نوسانات قیمت در بازار خرما نیز می‌گردد.
ایرج شریفی رئیس نظام صنفی نخل‌داران هرمزگان در این زمینه می‌گوید: "اگر مراکز خرید مستقیم و حمایتی برای خرما راه‌اندازی شود، می‌توانیم علاوه بر جلوگیری از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها، نخل‌داران را از دست واسطه‌ها خلاص کنیم. این مراکز می‌توانند نقش مهمی در ایجاد ثبات در قیمت خرما و همچنین افزایش درآمد تولیدکنندگان داشته باشند.
ظرفیت صادرات و فرصت‌های اقتصادی
هرمزگان با داشتن شرایط اقلیمی مناسب و تولید ارقام مرغوب خرما، ظرفیت بالایی برای صادرات خرما به بازار‌های داخلی و خارجی دارد. خرما‌های هرمزگان از کیفیت بالایی برخوردار هستند و می‌توانند با بسته‌بندی‌های مناسب و فروش مستقیم، جایگاه خود را در بازار‌های بین‌المللی تثبیت کنند. اما این امر مستلزم توجه به توسعه فرآوری و بسته‌بندی خرما است. تولیدکنندگان با به‌کارگیری فناوری‌های جدید می‌توانند علاوه بر افزایش ارزش افزوده، محصول خود را به‌صورت مستقیم به بازار‌های هدف عرضه کنند و از سود بیشتری بهره‌مند شوند.
محمد قاسمی از حاجی‌آباد در این زمینه می‌گوید: اگر بتوانیم خرمای خود را بسته‌بندی و فرآوری کنیم، قطعاً می‌توانیم وارد بازار‌های جهانی شویم و علاوه بر افزایش درآمد، بازار فروش خود را گسترش دهیم. اکنون بیشتر خرما‌هایی که از ما خریداری می‌شود، به‌صورت فله‌ای به بازار‌های خارجی صادر می‌شود و این در حالی است که اگر فرآوری می‌کردیم، می‌توانستیم سود بیشتری به دست آوریم.
راهکار‌های پیشنهادی برای حمایت از نخل‌داران
برای رفع مشکلات موجود و کاهش اختلاف قیمت‌ها در بازار خرما، راهکار‌های مختلفی پیشنهاد شده است. این راهکار‌ها شامل:
۱. ارائه تسهیلات کم‌بهره و صندوق‌های حمایتی: برای کاهش فشار مالی بر نخل‌داران و فراهم آوردن منابع مالی کافی برای تأمین هزینه‌های جاری.
۲. ایجاد مراکز خرید مستقیم و تضمینی: این مراکز می‌توانند به عنوان یک پل ارتباطی بین نخل‌داران و خریداران اصلی عمل کنند و از دلالی و واسطه‌گری جلوگیری کنند.
۳. توسعه بسته‌بندی و فرآوری خرما: این اقدام نه تنها ارزش افزوده به محصول اضافه می‌کند، بلکه به بازار‌های داخلی و خارجی دسترسی بهتر و مطمئن‌تری فراهم می‌آورد.
۴. نظارت دقیق بر فعالیت واسطه‌ها: نظارت بر بازار و فعالیت‌های تجاری می‌تواند به کاهش نوسانات قیمت و کاهش نقش دلالان در این فرآیند کمک کند.
در نهایت، این اقدامات می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی نخل‌داران هرمزگان کمک کند و سهم آنها از سود نهایی خرما را افزایش دهد. با فراهم کردن شرایط مناسب برای تولیدکنندگان، می‌توان به تثبیت قیمت‌ها و کاهش نوسانات بازار خرما کمک کرد.