باشگاه خبرنگاران جوان - آتشفشان‌ها دهانه‌هایی در پوسته زمین هستند که مواد مذاب، گاز و خاکستر از آنها به سطح راه پیدا می‌کند. کشورهای واقع بر مرزهای فعال زمین‌ساختی معمولا تعداد بیشتری از این سازه‌های طبیعی دارند. همین ویژگی، مناظر منحصربه‌فرد، خاک‌های حاصلخیز و فوران‌های چشمگیر را شکل داده که بر محیط طبیعی و زندگی انسان‌ها اثر می‌گذارد. شناخت مناطق آتشفشانی، درک ما از ساختار زمین و نیروهایی را که سیاره را شکل می‌دهند افزایش می‌دهد.
کدام کشور بیشترین آتشفشان را دارد؟
اندونزی با بیش از ۱۲۰ آتشفشان فعال، رکورددار جهان است. این کشور درست بر روی «حلقه آتش اقیانوس آرام» و فعال‌ترین کمربند آتشفشانی سیاره قرار دارد. بیشتر جزایر اندونزی در اثر فعالیت‌های شدید آتشفشانی و برخورد و فرورانش چندین صفحه زمین‌ساختی طی هزاران سال شکل گرفته‌اند. این منطقه به دلیل همین نیروهای پویا، فوران‌های مکرر، زمین‌لرزه‌های پی‌درپی و انفجارهای قدرتمند را تجربه می‌کند.
آتشفشان‌ها چگونه شکل می‌گیرند؟
آتشفشان زمانی تشکیل می‌شود که ماگما از میان شکاف‌های پوسته زمین بالا می‌آید؛ این پدیده معمولاً در مرز صفحات زمین‌ساختی رخ می‌دهد. وقتی مواد مذاب به سطح می‌رسند، به‌صورت گدازه، خاکستر و گاز فوران می‌کنند و به‌تدریج کوه آتشفشانی را می‌سازند. بیشترین آتشفشان‌ها در پنج کشوری هستند که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
۱. اندونزی
اندونزی بیش از ۱۳۰ آتشفشان فعال دارد و فعال‌ترین کشور جهان در این زمینه محسوب می‌شود. قرارگیری این مجمع‌الجزایر میان سه صفحه Indo-Australian، Pacific و Eurasian باعث ناپایداری شدید زمین‌شناختی شده است. آتشفشان‌های تاریخی مانند مراپی، کراکاتوا و تامبورا فوران‌هایی داشته‌اند که نه‌تنها مناظر را دگرگون کرده، بلکه بر دما و آب‌وهوای جهانی نیز اثر گذاشته‌اند.
۲. ژاپن
ژاپن به دلیل قرار گرفتن در محل تلاقی چهار صفحه بزرگ زمین‌ساختی، بیش از ۱۰۰ آتشفشان فعال دارد. این کشور علاوه بر فوران‌های دوره‌ای، سالانه هزاران زمین‌لرزه و فعالیت حرارتی-ژئوترمال را تجربه می‌کند. کوه فوجی مشهورترین آتشفشان و نماد ملی این کشور است. ژاپن از گرمای آتشفشانی برای چشمه‌های آب گرم، گردشگری و تولید انرژی زمین‌گرمایی استفاده می‌کند.
۳. ایالات متحده آمریکا
در آمریکا حدود ۶۵ آتشفشان فعال وجود دارد که بیشتر آنها در آلاسکا قرار گرفته‌اند. آلاسکا به‌تنهایی فعالیتی بیش از بسیاری کشورها دارد زیرا در امتداد حلقه آتش واقع شده است. هاوایی نیز آتشفشان‌های سپری دارد که گدازه‌های آرام و گسترده آنها پیوسته زمین جدید ایجاد می‌کند. در آمریکا آتشفشان‌های خطرناک دیگری مانند کوه سنت هلنز نیز وجود دارد که فوران سال ۱۹۸۰ آن منطقه را دگرگون کرد.
۴. روسیه
شبه‌جزیره کامچاتکا در روسیه میزبان حدود ۳۰ آتشفشان فعال است؛ منطقه‌ای با برخی از بلندترین و انفجاری‌ترین کوه‌های آتشفشانی جهان. این ناحیه نتیجه فرورانش صفحه اقیانوس آرام به زیر صفحه اوراسیاست و دارای چشمه‌های آب گرم، گیزرها و میدان‌های آتشفشانی متعددی است که توجه دانشمندان و ماجراجویان را جلب می‌کند.
۵. شیلی
شیلی بیش از ۹۰ آتشفشان فعال دارد که در امتداد رشته‌کوه‌های آند امتداد یافته‌اند. حرکت صفحه نازکا به زیر صفحه آمریکای جنوبی، از دلایل اصلی فوران‌های متوالی و قدرتمند در این کشور است. آتشفشان‌های ویاریکا و یایما با فواره‌های گدازه و دهانه‌های درخشان‌شان شناخته می‌شوند. زنجیره آتشفشانی شیلی هزاران کیلومتر طول دارد و دشت‌ها، دره‌ها، یخچال‌ها و زمین‌های حاصلخیز آن را شکل داده است.
آتشفشان‌ها زمین جدید می‌سازند
جالب است بدانید که سرد شدن گدازه، آن را به سنگ تبدیل می‌کند و به مرور، خشکی جدید می‌سازد. جزایری مانند هاوایی و ایسلند تماما از همین فرآیند شکل گرفته‌اند. فوران‌های پیاپی می‌توانند کوه‌ها را بالا ببرند، خطوط ساحلی را جابه‌جا کنند و حتی قاره‌ها را تغییر دهند.
خاک آتشفشانی بسیار حاصلخیز است
خاک آتشفشانی یا اندیسول سرشار از عناصری مانند پتاسیم، کلسیم و آهن است. تجزیه گدازه، زمین را به بستری مناسب برای کشاورزی تبدیل می‌کند. به همین دلیل میلیون‌ها نفر باوجود خطرات، در نزدیکی آتشفشان‌ها زندگی می‌کنند.
آتشفشان‌ها بر آب‌وهوای جهانی تأثیر می‌گذارند
فوران‌های بزرگ، لایه بالایی جو را با خاکستر و گازهای سولفور پر می‌کنند و جلوی تابش خورشید را می‌گیرند. این اتفاق می‌تواند دمای جهانی را برای ماه‌ها کاهش دهد. فوران تامبورا در سال ۱۸۱۵ باعث سال بدون تابستان شد و جهان را با کمبود غذا مواجه کرد.
حلقه آتش بیشترین آتشفشان‌های جهان را دارد
حلقه آتش اقیانوس آرام حدود ۷۵ درصد از آتشفشان‌های فعال جهان را در خود جای داده است. این منطقه مانند نعل اسب دور اقیانوس آرام را احاطه کرده و محل برخورد چندین صفحه زمین‌ساختی است.
آتشفشان‌های زیرآبی بسیار بیشتر از آتشفشان‌های خشکی هستند
بیش از ۸۰ درصد آتشفشان‌های زمین زیر دریاها قرار دارند. این آتشفشان‌ها رشته‌کوه‌های وسط اقیانوسی و کوه‌های زیرآبی را تشکیل می‌دهند. برخی فوران‌ها آن‌قدر قوی‌اند که از سطح آب بالا می‌آیند و جزیره‌های جدید ایجاد می‌کنند. دانشمندان با ربات‌ها و زیردریایی‌ها این آتشفشان‌های پنهان را بررسی می‌کنند.
کشورهایی که بیشترین آتشفشان را دارند، معمولاً در نقاطی قرار گرفته‌اند که صفحات زمین در حال برخورد، جدایی یا حرکت هستند. مطالعه این مناطق به درک بهتر گذشته، حال و آینده زمین کمک می‌کند.
منبع: خبر آنلاین