باشگاه خبرنگاران جوان؛ مریم سادات بهادر _ در خاک گرم و خشک جنوبشرقی ایران، سرزمینی که روزگاری انگشتری بر انگشت جادههای شرق کشور بود، امروز «کُد»هایی برای سوخت نوشتهاند؛ طرحی که هم امید دارد، هم بیم و این موافقان و مخالفان را به بحث واداشته است.
اجرای طرح کدینگ کارت سوخت، با هدف کنترل هوشمند توزیع، مقابله با قاچاق و ارتقای عدالت در مصرف، در کرمان آغاز شده است، اما واکنشها در میان مسئولان، کارشناسان و مردم متفاوت است.
موافقان: ساماندهی، کاهش تخلف، عدالت توزیعی
مسئولان شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی منطقه کرمان میگویند: اجرای طرح کدینگ نتایج ملموسی داشته است. به گفته مدیر منطقه، پس از اجرای طرح، روند رشد مصرف بنزین که در مرداد ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل ۲۷ درصد رشد داشت، تا پایان اسفندماه ۱۴۰۳ به تنها ۳ درصد کاهش یافته است، در حالی که میانگین مصرف بنزین در سطح کشور طی همین بازه زمانی ۷ درصد رشد داشته است.
هوشنگ غلامی، مدیر منطقه، میافزاید: پس از اجرای طرح کدینگ، شاهد کاهش چشمگیر قاچاق سوخت، جلوگیری از عرضه خارج از شبکه و حذف کارتهای مهاجر بودهایم که نشاندهنده اثربخشی بالای طرح است.
شرکت پخش فرآوردههای کرمان همچنین بر استمرار اجرای این طرح در چارچوب مدیریت بهینه منابع، شفافسازی فرآیندها و ارتقای عدالت در توزیع تأکید دارد و برای رفاه مسافران، ۳۴ جایگاه خارج از طرح کدینگ در مسیرهای ورودی و خروجی استان در نظر گرفته شده است تا هموطنان غیربومی نیز بتوانند سوختگیری کنند.
مخالفان: استاندار، کارشناسان و فعالان اجتماعی.
اما در مقابل، محمدعلی طالبی، استاندار کرمان، اجرای طرح را «بازی با آبروی استان» میداند و با آن مخالف است. وی در جلسه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی این استان گفت: استان کرمان استان گردشگری و میزبان زائران است. اجرای چنین طرحی در آستانه سفرهای سالگرد شهید سلیمانی، پذیرفتنی نیست.
طالبی هشدار داد: اگر طرح بدون اصلاح ادامه یابد، استان اجازه بازگشت به همان شیوه کدینگ را پس از ایام یادشده نخواهد داد و احتمال دارد برخی مدیران کشوری مورد بازخواست قرار گیرند. وی همچنین به نامهنگاریهای متعدد با رئیسجمهور، رئیس ستاد قاچاق کالا و ارز و وزارت نفت اشاره کرد که تا کنون نتیجه عملی نداشته است.
افزون بر استاندار، تعدادی از فعالان گردشگری، نمایندگان مردم در مجلس و کارشناسان حوزه حملونقل و حقوق شهروندی نیز انتقاد کردهاند که طرح کدینگ باعث مشکلاتی برای مسافران و گردشگران، افزایش صفها و کندی روند سوختگیری میشود و از طرفی، بدون مدیریت دقیق زنجیره توزیع، نمیتواند به طور ریشهای قاچاق سوخت را کاهش دهد.
یکی از کارشناسان حوزه گردشگری میگوید: کرمان در آستانه جذب هزاران زائر و گردشگر است. محدودیتهای دسترسی به سوخت نه تنها رفاه مسافران را کاهش میدهد، بلکه به اعتبار استان در سطح ملی و بینالمللی ضربه میزند.
کُدینگ بین دو راهی: کاهش تخلف یا محدودیت برای مسافران
طرح کدینگ اگر بهدرستی اجرا شود، میتواند به کاهش تخلف، صرفهجویی در منابع و توزیع عادلانهتر سوخت کمک کند. اما اجرا در استانی مانند کرمان، با موقعیت ویژه گردشگری و تردد زیاد مسافر، نیازمند انعطاف و مدیریت دقیق است.
روایت کرمان: جادهها، زائران و بنزین
تصور کن جادهای را که از دل کویر میگذرد؛ جادهای که زائر، گردشگر، مسافر، حتی تاجر با امید میرود تا به مزار سردار دل ها، سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی برسد.
چرا باید «کُد» بگیرد؟ چرا باید نگران باشد که شاید نتواند سوختگیری کند؟ کرمان فقط استان نیست؛ گذرگاهی است که باید هم عدالت توزیعی را رعایت کند، هم در را به روی زائر و مهمان نبندد.
کرمان و چالش کُدینگ: پیامدهای پرهزینه یک طرح
کدینگ بنزین، هم میتواند عدالت و صیانت منابع را تضمین کند و هم میتواند باعث نارضایتی عمومی و کاهش اعتماد اجتماعی شود. این طرح، اگر با اصلاحات و تدبیر اجرا شود، میتواند هم منابع ملی را حفظ کند، هم آبروی استان کرمان و رفاه مسافر و گردشگر را تضمین کند؛ اما اگر بدون انعطاف ادامه یابد، کرمان نه تنها جادههایش، بلکه اعتبار و مهماننوازیاش را نیز از دست خواهد داد.
در این میان، صدای استاندار، کارشناسان و فعالان اجتماعی هشدار میدهد که بدون بازبینی و اصلاح، ضربه نهایی به کرمان زده خواهد شد؛ ضربهای که ممکن است سالها آثارش در یادها باقی بماند.