آیین های عزاداری حسینی در مازندران

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ساری ، این روز‌ها در شهر‌ها و روستا‌های مازندران پرچم‌های عزای سید و سالار شهیدان (ع) نصب شده و مردم این دیار لباس‌های مشکی به تن کردند.

بیشتر بخوانید:مردمان خطه تاریخی و کهن خراسان رضوی میزبان عزاداری سید الشهدا

برخی از مساجد و هیات‌های شهرستان ساری مانند حسینیه قمر بنی‌هاشم و حسینیه رانندگان دو شب قبل از ماه محرم  با دعوت از پیرغلامان حسینی و ریش سفید‌های شهر و استان، با قدردانی از آن‌ها از سوی همین بزرگان، پیراهن مشکی بر تن جوانان و تازه کودکان سیاه‌پوش سید و سرور شهیدان عالم می‌کنند.

مازندرانی‌ها از دیرباز پایبند به آداب و رسوم گذشتگان خود بودند و هستند، به طوری که تاکنون ۸۰ سنت و آیین را در فهرست میراث معنوی کشور ثبت کردند و از این تعداد ۲۴ آیین مربوط به آیین‌های ماه محرم است.

صبح خوانی، شام غریبان عاشورا، تشکیل قوم بنی‌اسد، نخل گردانی، مَجمع گذاری، کَرب زنی، پیر عَلَم، کَرنا زنی، زید کشان، عَلَم گَردانی، عَلَم بندی و جوشی خوانی تنها گوشه‌ای از آداب و رسوم مردم مازندران در ماه محرم و صفر است.

منبرکشی، آیین کهن ساروی‌ها در ماه محرم

کاظمی یکی از شهروندان ساروی می‌گوید: آیین منبر کشی در نهم ماه محرم اجرا می‌شود و ریشه این مراسم بر وجود یک منبر قدیمی است.

او افزود: منبر‌ها معمولا در خانه سادات وجود دارد و کسانی که خادمان منبر هستند از آن نگهداری می‌کنند، چند روز پیش از اجرای مراسم، منبر را بیرون آورده و یک پارچه سبز بر روی آن می‌اندازند.

کاظمی گفت: خادمان منبر، در روز تاسوعا، مشغول پخت برنج نذری می‌شوند که این برنج به عنوان تبرک، به عزاداران داده می‌شود.

این شهروند ساروی افزود: در روز تاسوعا دسته عزاداران، به ویژه گروه زنان، به پای منبر‌ها رفته و به آن که می‌رسند، با ذکر صلوات از زیر منبر رد می‌شوند.

او گفت: مردم پارچه سبز رنگی به عنوان دخیل برای ادای نذر خود به منبر گره می‌زنند و شمعی را داخل تشت پر از گل که روی منبر قرار دارد، روشن می‌کنند.

طوبی اوصانلو کارشناس میراث معنوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران درباره رسم منبرکشی می‌گوید: این مراسم تا پاسی از نیمه شب ادامه دارد و اهالی معتقدند  زیارت منبر و عبور از زیر آن یک سال سلامتی خانواده را تأمین  می‌کند.

او افزود: در گذشته برخی از افراد برای گرفتن حاجت پابرهنه برای روشن کردن شمع به پای منبر می‌رفتند و عده‌ای نیز سر یا شانه خود را گل مالی می‌کردند.

اوصانلو گفت: در ساری رسم بر این بود که شمع بلندی را به پای منبر آورده و روشن می‌کردند، اما امروزه این رسم از بین رفته است.

نشانه مهمان نوازی مازندرانی‌ها در آیین مذهبی فرمابزوئن

یکی از روش‌های عزاداری ماه محرم در مازندران سنت دیرین و کهن طعام دهی فرمابزوئن در شهرستان میاندرود و شهر سورک است که نسل به نسل، پدران به فرزندان خود این رسم را سفارش می‌کنند.

صادقی یکی از اهالی سورک می‌گوید: در این روز همه ساکنان این شهر با هزینه شخصی و با توجه به توان مالی، از عزاداران حسینی و مهمانان که برای انجام سوگواری امام حسین (ع) به اینجا می‌آیند، در منازل خود برای صرف ناهار پذیرایی می‌کنند.

او افزود: درب همه خانه‌ها به روی عزادارن باز است و ما معتقدیم سفره آن روز مخصوص آقا امام حسین (ع) است واهالی این شهر خدمتگذار آقا هستند.

صادقی با بیان اینکه با بیان اینکه حدود ۵۰ تا ۷۰ هزار نفر مهمان به خانه‌های مردم این شهر می‌روند، گفت: این روش پسندیده از گذشته‌های دور بوده و هنوز هم ادامه دارد.

تعزیه‌خوانی رسمی دیرینه در روستای تلاوک ساری

آیین تعزیه خوانی روز یازدهم محرم در روستای تلاوک منطقه دودانگه ساری برگزار می‌شود.

عالمی یکی از اهالی روستای تلاوک گفت: این مراسم عزاداری در ماه محرم از آیین‌های خاص روستای تلاوک است که همه ساله شاهد جمعیت بسیاری در این مراسم هستیم.

او افزود: سوگواری مردم منطقه برای پیشوای سوم شیعیان  سبب همبستگی بین اهالی دودانگه می‌شود.

عالمی گفت: این آیین تعزیه خوانی شور، شوق و جانبازی را در بستر احساس علمداران و مردم معتقد منطقه برمی انگیزد و اندیشه استقبال از شهادت برای دست‌یابی به حیات ابدی را در ذهن جمعی تقویت می‌کند.

کرب زنی، سنت خاص شمالی‌ها در دهه اول ماه محرم

یکی از شیوه‌های عزاداری شیعیان، خاص اقوام ساکن در استان‌های شمالی ایران، مازندران و گیلان شرقی مراسمی بوده که آن را کربْ زَنی را می‌نامند.

این آیین کهن معمولاٌ در ماه محرم و در دهه نخستین این ماه برگزار می‌شود که موسوم به عاشورا و مصادف با سالگرد شهادت امام سوم شیعیان حسین‌ابن‌علی (ع) است.

باقری یکی از اهالی روستای اشکورات رامسر می‌گوید: آیین کرب زنی حرکاتی نمادین از عملکرد نادمانهٔ اقوام و طوایفی است که به هنگام وقوع نبرد، میان امام سوم شیعیان، حسین‌ابن‌علی (ع) و یزید بن معاویه در دشت نینوا و صحرای کربلا ساکن بودند.

او با بیان اینکه این رسم در واقع ابراز پشیمانی این قوم است، افزود: کرب قطعه چوبی است تراشیده شده، به اندازه‌ای که در کف دست جا می‌گیرد و سطح بیرونی آن صاف است.

باقری با بیان اینکه در پشت کرب، بندی قرار دارد که به پشت دست می‌افتد و کرب در کف دست قرار می‌گیرد و انگشتان برگرد آن حفاظ می‌شوند، گفت: یک جفت کرب را در دست می‌گیریم و به آهنگ نوحه‌ای که خوانده می‌شود، آن‌ها را بر هم می‌کوبیم.

اطعام دهی مردم کیاسر در پخت غذای نذری

مردم شهر کیاسر مازندران همزمان با ایام محرم در شبانه روز به طبخ غذای نذری برای اطعام دهی به عاشقان و عزاداران حسینی از اقصی نقاط استان و کشور می‌پردازند.

از نکات قابل توجه در این مراسم، پخت برنج روی آتش و هیزم طبق رسوم گذشتگان، گذاشتن گوشت خام زیر برنج برای پخته شدن، دعوت مهمانان با کلمه بسم الله، صرف غذا با دست، طلب آب بر سر سفره با اسم مبارک عباس علی، شروع کردن غذا با بسم الله صاحب مجلس، اتمام خوردن غذا با فاتحه مسن‌ترین فرد حاضر در مجلس، نشستن در مجلس طبق سن و احترام به بزرگ تر‌ها است.

فیاضی یکی از اهالی شهر کیاسر می‌گوید: طبق معمول هر ساله محرم الحرام، مردم کیاسر در تکاپوی انجام هرچه بهتر مراسم عزاداری سرور و سالار شهیدان هستند.

او افزود: یکی از رسوم دیرینه که قدمت آن به بیش از ۵۰۰ سال می‌رسد، خرج دهی دهه اول محرم بوده که طبق رسوم گذشتگان هر روز یک محل اجرای آن را به عهده می‌گیرد.

فیاضی گفت: خرج دهی که بیشتر زمین‌های شالیزاری وقفی برای آن در نظر گرفته شده است، رسم کهن مردم این منطقه است.

ثبت مراسم مذهبی شویلاشت چهاردانگه در سال ۹۱

آیین مذهبی منطقه شویلاشت چهاردانگه در سال ۱۳۹۱ در فهرست میراث معنوی کشور به شماره ۵۷۴ ثبت شده است.

شویلاشت شامل چهارروستای سرخ ولیک، الیرد، خالخیل و کرسام است که این چهار روستا به منطقه شویلاشت معروف است.

تاریخچه مراسم عزاداری محرم در چهارروستای یکپارچه شویلاشت بسیار طولانی است که عمده مراسم در بخش دسته روی، مراسم مشترک سینه زنی و تعزیه خوانی برگزار می‌شود.

سرخ ولیکی دهیار روستای سرخ ولیک با بیان اینکه آیین‌های مذهبی منطقه شویلاشت از هفتم تا دهم محرم اجرا می‌شود، گفت: این مراسم روز هفتم محرم درروستای سرخ ولیک، روز هشتم محرم در روستای الیرد، روز نهم (تاسوعا) درروستای خالخیل و روز دهم (عاشورا) درروستای کرسام برگزار می‌شود.

او افزود: مراسم تعزیه‌خوانی هم هر سال به رسم کهن همراه با اطعام دهی در روز‌های تاسوعا و عاشورا در منطقه شویلاشت که شامل روستا‌های خالخیل، کرسام، الیرد و سرخ ولیک از توابع بخش چهاردانگه ساری می‌شود، برگزار می‌شود.

مجمع گذاری آیینی به قدمت ۲۰۰ سال

مجمع گذاری نیز از آیین‌های محرم در مازندران است که قدمت آن درشرق استان به ۲۰۰ سال می‌رسد.

در برخی از روستا‌های مازندران مانند بیزکی جویبار هم این رسم در همه شب‌های ماه محرم و روز تاسوعا و عاشورا برگزار می‌شود.

یکی از بانوان روستای کوهستان بهشهر با بیان اینکه در این آیین، کدبانو‌های روستائی غذا‌های مختلفی برای پذیرایی از عزاداران حسینی در روز‌های تاسوعا و عاشورا تدارک می‌بینند، گفت: بانوان غذا‌ها را داخل سینی بزرگی که مجمع نامیده می‌شود قرار می‌دهند و به حسینیه و محل عزاداری می‌برند تا از عزاداران پذیرایی کنند.

این بانوی روستایی افزود: مجمع‌های شامل غذا در آشپزخانه حسینیه یا مسجد جمع آوری می‌شود و پس از عزاداری و اقامه نماز ظهر، هر مجمع جلوی ۲ تا چهار نفر از عزاداران قرار داده می‌شود تا از خودشان پذیرایی کنند.

سقانفار، محلی برای تجمع عزادارن حسینی

سَقا نِفار یا سَقا تالار نمونه‌ای از معماری بومی و شاخص هویت فرهنگ و تاریخ مازندران است.

سقانفار، سقانپار یا سقاتالار سازه‌ای چوبی در دو طبقه است که همانند آلاچیقی با پوشش شیب دار و عمدتا از جنس سفالی یا حلب در کنار تکایا ساخته می‌شد.

نیکوبیان کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران گفت: سقانفار‌ها از لحاظ نقش پردازی‌ها و خوشنویسی‌ها نیز در ارتباط با حادثه کربلا و به تصویر کشیدن تمثال مبارک حضرت ابوالفضل (ع) و نقوش دینی دیگری هستند که از لحاظ مذهبی نشان دهنده اعتقاد مردم این سرزمین به ائمه اطهار است.

او افزود: از معروف‌ترین سقانفار‌های مازندران می‌توان به سقانفار کیجا تکیه در شهر بابل، شیاده و کبریاکلا در اطراف شهر بابل و آهنگرکلا، زرین کلا و هندوکلا در آمل اشاره کرد.

نیکوبیان گفت: سقانفار‌ها که در بیشتر شهر‌های استان با چوب ساخته می‌شد، دو طبقه است که طبقه بالایی آن، محل قرارگیری نوحه خوان و طبقه پایین نیز برای پذیرایی از عزاداران با چای، آب و دیگر نوشیدنی‌ها در نظر گرفته شده است.

کارشناس میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری مازندران افزود: سقانفار‌ها به طور معمول به صورت دو اتاق روی هم یا دو طبقه به نسبت بزرگ با چوب‌های مرغوب تراشیده شده ساخته می‌شدند.

نیکوبیان گفت: کمترین وسعت برای هر اتاق سقانفار شش متر در چهار متر یا شش متر در هشت متر است و تزئینات سقانفار‌های مازندران به نام‌های محلی شیر سر، دهان اژدری، هلا، پَلوِر، تخته، نال و پتک نامیده می‌شود.

او افزود: در سقاتالار‌ها نیز همه اساطیری که به چشم می‌خورند گویی با آب در ارتباط هستند.

مازندران سرشار از آیین‌های کهن عاشورایی است و مردم دیار علویان با ارادت خاندان اهل بیت (ع) این آیین‌های کهن را هر ساله با شور فراوان برگزار می‌کنند.

گزارش از سیده حکیمه موسوی ازنی

انتهای پیام/ م