پوکی استخوان از پیشگیری تا درمان

به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز، فروغ حسن پور کارشناس دارویی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی شیراز گفت: شکستگی‌های مربوط به پوکی استخوان اغلب در لگن، مچ دست و ستون فقرات رخ می‌دهد.

او افزود: استخوان، بافتی زنده در بدن است که به صورت مداوم جذب و جایگزین می‌شود؛ پوکی استخوان، زمانی رخ می‌دهد که تولید استخوان‌های جدید با مرگ استخوان‌های قدیمی برابر نیست.

حسن پور ادامه داد: پوکی استخوان در زنان و مردان و همه نژاد‌های مختلف انسان‌ها رخ می‌دهد، اما افراد سفید پوست و زنان آسیایی به ویژه زنان پس از سن یائسگی در خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری است.

او عنوان کرد که داروها، رژیم غذایی سالم و ورزش می‌توانند در پیشگیری و درمان این بیماری تاثیرگذار باشد.

کارشناس دارویی معاونت غذا اشاره‌ای به نشانه‌های پوکی استخوان کرد و گفت: پوکی استخوان اغلب در مراحل اولیه علامت ویژه‌ای ندارد و نشانه‌های آن کم کم پس از اینکه بیماری پیشرفت کرد، خود را نشان می‌دهد.

حسن پور بیان کرد: بعضی از نشانه‌های شایع پوکی استخوان شامل درد مفاصل، مشکل در ایستادن، مشکل در راست نشستن، کوتاه شدن قد در گذر زمان و آسان شکستن استخوان با ضربات کم شدت است.

او اظهار کرد: هر چند پوکی استخوان به خودی خود دردناک نیست، اما شکستن استخوان در اثر پوکی استخوان دردناک است؛ شایع‌ترین شکستگی استخوان در این بیماری، شکستن استخوان‌های ستون فقرات است.

علت‌های ابتلا به پوکی استخوان/ افراد در خطر پوکی استخوان

کارشناس دارویی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی شیراز تصریح کرد: پوکی استخوان زمانی رخ می‌دهد که تولید استخوان‌های جدید با مرگ استخوان‌های قدیمی برابر نمی‌باشد، در این حالت تراکم استخوان کاهش یافته و فرد دچار پوکی استخوان می‌شود. عواملی که در ابتلا به این بیماری نقش ایفا می‌کنند، شامل پنج دسته، خطرات و عوامل تغییر ناپذیر، سطح هورمونی، عوامل تغذیه ای، مصرف دارو‌های استروئیدی و دیگر دارو‌ها و سبک زندگی است.

سطوح هورمونی و پوکی استخوان

او ابراز داشت: "هورمون‌های جنسی"، "کاهش سطح هورمون استروژن در یائسگی" یکی از مهم‌ترین عوامل ابتلا به پوکی استخوان است؛ همچنین سطح استروژن در بانوان هنگام درمان با بعضی از شیوه‌های درمان سرطان نیز کاهش می‌یابد.

حسن پور گفت: در مردان، سطح تولید تستوسترون در گذر زمان کاهش می‌یابد و همچنین بعضی از انواع درمان‌های سرطان پروستات نیز سبب کاهش سطح تستوسترون می‌شود؛ این کاهش سطح هورمون‌های جنسی در بانوان و مردان می‌تواند موجب ضعیف شدن استخوان‌ها شود.

او ادامه داد: مقدار زیاد هورمون تیروئید می‌تواند سبب ضعف استخوانی شود. زمانی هورمون تیروئید خون زیاد است که فرد تیروئید پرکار داشته و یا میزان زیادی دارو برای درمان کم کاری تیروئید دریافت کند.

حسن پور افزود: همچنین پوکی استخوان با بیماری‌های غدد دیگر از جمله «پاراتیروئید پرکار» و «غدد آدرنال» نیز در ارتباط است.

عوامل تغذیه‌ای و پوکی استخوان

او بیان کرد: کمبود دریافت کلسیم، در صورتی که طولانی مدت باشد، می‌تواند سبب ابتلا به پوکی استخوان شود.

حسن پور ادامه داد: افراد دچار اختلال‌های یا افراد دچار بیماری کم اشتهایی، در خطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان هستند.دریافت غذای کم می‌تواند میزان کلسیم در بدن را کاهش دهد. همچنین بی اشتهایی می‌تواند سبب توقف قاعدگی در زنان و به تبع آن، افزایش خطر ابتلا به پوکی استخوان شود.

کارشناس دارویی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی شیراز گفت: جراحی دستگاه گوارش، افرادی که با جراحی سایز معده خود را کاهش داده و عمل «بای پس معده» انجام می‌دهند و یا بخشی از روده را بر می‌دارند، در خطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان هستند.

ارتباط مصرف دارو‌های استروئیدی و دیگر دارو‌ها با پوکی استخوان

او بیان کرد: مصرف طولانی مدت دارو‌های «کورتیکواستروئیدی»، با ساخت استخوان تداخل دارد؛ همچنین احتمال ایجاد پوکی استخوان با مصرف طولانی مدت برخی از دارو‌های ضدافسردگی، ضدزخم‌های گوارشی، ضدسرطان و رد پیوند اعضا وجود دارد.

تشخیص پوکی استخوان

حسن پور افزود: پوکی استخوان در بسیاری اوقات در یک رادیوگرافی ساده دیده می‌شود. در این عکس برداری، پزشک ممکن است با دیدن کم شدن خطوط داخل استخوان اسفنجی و یا دیدن نازک شدن استخوان «کورتیکال» به وجود پوکی استخوان شک کند.وقتی پوکی استخوان در رادیوگرافی قابل تشخیص است که بیش از سی درصد تراکم استخوان از دست رفته است، با این حال رادیوگرافی ساده ابزار دقیقی برای سنجش میزان تراکم استخوان نیست.

او با بیان اینکه امروزه برای سنجش تراکم استخوان بیشتر از روش (Dual-energy X-ray) DXA استفاده می‌شود، ادامه داد: افراد بالای ۶۵ سال، افراد یائسه، مبتلایان به بیماری‌های تیروئید، کبد، کلیه، دیابت نوع یک و افرادی که سابقه این بیماری را در خانواده شان دارند باید تست تراکم استخوان انجام دهند.

روش‌های درمانی و پیشگیری از پوکی استخوان

این کارشناس اظهار داشت: بیشتر درمان‌هایی که برای پوکی استخوان انجام می‌شود، در جلوگیری از کاهش تراکم استخوان و پیشگیری از شکستگی استخوان مفید است. درمان پوکی استخوان، در واقع گاهی درست در راستای سلامت استخوان است، برای این هدف از روش‌های درمانی نظیر تغییرات سبک زندگی و درمان دارویی استفاده می‌شود.

دارو‌ها و مکمل‌های دارویی مورد استفاده در درمان پوکی استخوان

او گفت: «بیس فسفونات» ها، نام دسته‌ای از دارو‌ها است که به آن‌ها «دی فسفونات» هم می‌گویند.

حسن پور ادامه داد: بیس فسفونات‌ها مانع از دست دادن توده استخوانی بدن می‌شود و بیشتر در «استئوپروز» یا پوکی استخوان به کار برده می‌شود. اثر بیس فسفونات‌ها به صورت مهار کردن فعالیت دسته‌ای از سلول‌ها به نام «استئوکلاست» است که در درون استخوان‌ها قرار داشته و وظیفه آن‌ها جذب مواد معدنی استخوان است؛ مصرف بیس فسفونات‌ها می‌تواند احتمال شکستگی مرضی در مبتلایان به پوکی استخوان را کاهش دهد.

او بیان کرد: «کلسیم» یکی از مهم‌ترین منابع در پیشگیری از پوکی استخوان است. دریافت کلسیم به ویژه در دوره کودکی و نوجوانی که بافت استخوان در حال شکل گیری است، بسیار ضروری است و در صورت شکل گیری بیشترین استحکام استخوانی، احتمال ابتلا به بیماری پوکی استخوان کاهش پیدا می‌کند.

کارشناس دارویی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی شیراز افزود: از آنجا که بدن قابلیت تولید کلسیم را ندارد، در صورت مصرف نکردن کلسیم به اندازه کافی در رژیم غذایی، بدن از ذخیره استخوانی خود برای ثابت نگاه داشتن کلسیم خون و سرم استفاده می‌کند، در نتیجه مصرف نکردن کلسیم به اندازه کافی منجر به پوکی استخوان می‌شود.

به گفته او، «ویتامین دی» یک ویتامین محلول در چربی است که قابلیت ذخیره شدن در بدن را دارد و به رشد و استحکام استخوان‌ها از راه کنترل تعادل کلسیم و فسفر کمک می‌کند.

حسن پور هشدار داد که مصرف تمامی دارو‌ها و مکمل‌های دارویی برای درمان یا پیشگیری از پوکی استخوان، باید زیر نظر پزشک بوده و با توجه به سن و دیگر عوامل تاثیرگذار در این زمینه تجویز شود.

تغیرات سبک زندگی

او گفت: فعالیت جسمی سبب تقویت استخوان‌ها و بهبود تعادل می‌شود، زیرا با افزایش سن، هر چه بیمار فعال‌تر و متناسب‌تر باشد، احتمال افتادن و شکستن استخوان کمتر است.

حسن پور تصریح کرد: از مواد غذایی سالم استفاده کنیم و مطمئن باشیم که مقدار مصرف کلسیم و ویتامین دریافتی کافی است؛ وزن کم داشتن یا از دست دادن مقدار زیادی وزن به صورت غیرارادی با ضعف سلامت استخوان و بالاتر بودن خطر شکستگی همراه است، حتی اگر داروی «بیس فسفونیت» استفاده شود.

او در پایان توصیه کرد: سیگار کشیدن سبب سرعت بخشیدن به روند از بین رفتن استخوان می‌شود و اگر الکل می‌نوشیم، مصرف آن را قطع کنیم.
انتهای پیام/م